دیابت نوع یك در کودکان چیست؟ آشنایی با راهکار های کنترل و درمان این بیماری

دیابت نوع یک در کودکان یا  Type 1 diabetes in children همان دیابتی است كه در گذشته به نام دیابت كودكان شناخته می‌شد. این دیابت به‌رغم اسمش ممكن است فرد80 ساله را هم مبتلا كند، به همین دلیل دیگر دیابت كودك نامگذاری نمی‌شود، اما شیوع بیشتر این نوع دیابت همچنان در سنین زیر 30 سال، كودكان 6 تا 7 ساله و نوجوانانی كه در مرحله بلوغ قرار دارند، است.

دیابت  نوع یک در کودکان چیست؟

دیابت یکی از انواع بیماری های مزمن و مهم غیرواگیر است که کنترل آن به تغییراتی در شیوه ی زندگی فرد بیمار نیاز دارد . این نوع دیابت زمان در کودک رخ می دهد که پانکراس قادر به تولید انسولین نمی باشد و چون انسولین وجود ندارد، قند نمی تواند از خون به درون سلول ها حرکت کند و باعث ایجاد سطح قند خون بالا می شود، تا زمانی که درمان شود. درمان بیماری شامل مراقبت های تغذیه ای و رژیم غذایی مناسب برای کنترل قند خون، دارودرمانی، فعالیت بدنی یا ورزش، پایش گلوکز خون و آموزش خوددرمانی به بیمار است.

علائم دیابت نوع یک در کودکان چیست؟

• کودکی که زیاد دستشویی می­رود: بالا بودن میزان گلوکز یا همان قند در کلیه­ها که توسط بدن جذب نمی­شوند، باعث افزایش نیاز به دستشویی و دفع ادرار می­شوند. در واقع کلیه­ها تلاش می­کند تا از مازاد قند موجود خلاص شوند، برای همین میزان ادرار بیشتر می­شود.
• تشنگی بیش از حد: بچه­ای که بیش از حد طبیعی دستشویی می­رود، بیشتر احساس تشنگی می کند، چون بدن وی نیاز به تامین آب لازم دارد.
• لاغر شدن: اگر در خون کودکی به میزان کافی انسولین وجود نداشته باشد، بدن کودک شروع به استفاده از دیگر منابع انرژی می­کند در نتیجه بدن وی چربی و قند بیشتر می­سوزاند و این مسئله می­تواند منجر به بروز کاهش وزن کودک شود.
• ضعف بینایی: بیماری دیابت روی شبکیه­ی چشم و رگ­های خونی تغذیه­ی کننده­ی این عضو را تحت تاثیر قرار می­دهد و در طولانی مدت منجر به ضعف و حتی بینایی چشم می­شود.
• ضعف کردن: خستگی غیرقابل توجیه و طولانی مدت در بچه­ها می­تواند نشان دهنده­ی افت قند خون آن­ها باشد.

تاثیر رژیم غذایی در کاهش عوارض دیابت نوع یک در کودکان

مهم‌ترین مساله برای کسانی که مبتلا به دیابت هستند، تحت کنترل نگه داشتن بیماری است. با کنترل میزان دریافت کربوهیدرات در رژیم غذایی بیمار دیابتی میتوان از ابتلا به این عوارض جلوگیری کرد و مانع پیشرفت بیماری در بدن شد. در صورتی که بیماری با رژیم غذایی مخصوص افراد دیابتی، فعالیت بدنی مناسب و دارو درمانی کنترل نشود عوارضی مانند زخم پا دیابتی، کور شدن، بیماری­های قلبی عروقی، فشار خون و … کرد. برای فرد به وجود می آورد که گاها جبران ناپذیر و غیر قابل برگشت هستند.

رژیم غذایی مناسب برای كودك ديابتي

1: بايد بدانيد كه رژيم غذايي مناسب و منظم در كنار تزريق انسولين براي كنترل بيماري دیابت نوع یک در کودکان اهميت زيادي دارد تا مانع افت قندخون (هيپوگليسمي) شود.

2: كودك ديابتي در طول روز بايد علاوه بر وعده هاي غذايي اصلي، حداقل سه نوبت نيز از مواد غذايي مناسب به عنوان وعده هاي فرعي (در مجموع حداقل 6 وعده غذا در روز ) استفاده نمايد. در وعده هاي غذايي فرعي بايد حتماً مواد نشاسته اي گنجانده شود. تغذيه قبل از خواب كودك مهم است زيرا از افت قند در طول شب چلوگيري مي كند.

3: مقدار غذاي مناسب براي كودك بر اساس ميزان مصرف انسولين بايد براي كودك تنظيم شود. در اين كار می­توان از متخصص تغذيه كمك گرفت.

4: رژيم غذايي مناسب شامل مواد نشاسته اي مثل نان، سيب زميني، برنج، حبوبات، لبنيات، تخم مرغ و گوشت است. چربي غذا بايد كم و بيشتر از نوع نباتي باشد و از غذاهاي پرفيبر استفاده گردد.

5: قبل از فعاليت شديد مانند ورزش، كودك نياز به مواد قندي دارد و در اين مواقع حتي مي توان از قندهاي ساده مثل شكلات، آب نبات و …در صورت نياز استفاده نمود. البته بهتر است فعاليت ورزشي مداوم، بيش از يك ساعت طول نكشد. كودك هر ساعت بايد تغذيه شود.

6: رژيم غذايي كودك بايد آزاد باشد ولي اين به آن معني نيست كه هر چقدر دلش خواست مواد قندي مصرف كند. بهتر است مواد قندي ساده ( به جز ميوه ها كه حاوي املاح و ويتامين هستند) از برنامه غذايي كودك حذف شوند و ميوه هاي خيلي شيرين مانند انگور، خربزه و انجير نيز به ندرت استفاده گردند.

7: اگر براي كودك مبتلا به دیابت جشن تولد گرفتيد ، مي توانيد از شيرين كننده هاي مصنوعي براي كيك و شربت و …استفاده كنيد. سالي يكبار خوردن كيك تولد در تنظيم قندخون مشكل زيادي ايجاد نمي كند ولي با نظر پزشك، مي توانيد چند واحد انسولين كريستال قبل از خوردن مقادير زياد كيك و شيريني توسط كودك، به او تزريق نماييد.

منع غیر ضروری غذایی

برخلاف باور عمومی، دیابت نوع یک در کودکان بیماری خطرناکی نیست. متخصصان دیابت توصیه می کنند که کودکان دیابتی از خوردن هیچ غذایی منع نشوند. بچه ها در سن رشد هستند و بدن آن ها به مواد غذایی متعدد نیاز دارد و هرگز نباید از لحاظ مصرف مواد خوراکی محدود شوند و برعکس باید از یک هرم غذایی متعادل و متناسب پیروی کنند که همه مواد غذایی با تمامی تنوع موجود در آن گنجانده شود.

هرم غذایی کودک باید حاوی کربوهیدرات، پروتئین و فیبر، سبزی ها، ویتامین ها و صیفیجات باشد. میان وعده هرگز نباید فراموش شود چون مصرف میان وعده قند خون را تنظیم و از نوسانات آن جلوگیری می کند .باید با آموزش صحیح و کامل یک برنامه ریزی مناسب برای عادی سازی زندگی کودکان انجام داد تا از هیچ مناسبت و برنامه ای جدا نشوند و لذت کودکی کردن را از دست ندهند .در زمان برگزاری جشن در مدرسه، لازم است قبل از خوردن کیک و شیرینی، کنترل قند صورت گیرد و بر اساس تعداد کربوهیدرات خوراکی ها، چند شماره انسولین اضافی تزریق شود و تنها لازم است تعادلی در این قضیه صورت گیرد.

در درمان دیابت نوع یک درکودکان باید دو نوع انسولین تزریق شود، یک انسولین پایه که لازم است هر ۲۴ ساعت یک بار تزریق شود و به منظور راحتی کودک در مدرسه توصیه می شود این تزریق در شب ها و سر ساعت مشخصی انجام شود، دوم انسولین کوتاه اثر که معمولاً بهتر است قبل از وعده های اصلی غذا باشد؛ همچنین باید بعد از شمارش کربوهیدرات های مواد خوراکی، نسبت به میزان آن، انسولین تزریق شود.

کربوهیدرات : کربوهیدرات ها شامل قند های ساده، نشاسته و فیبر است که در گروه های مختلف مواد غذایی به غیر از گوشت­ها و چربی­ها کربوهیدرات وجود دارد، کربوهیدرات ها باید حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد انرژی دریافتی روزانه در رژیم غذایی بیمار دیابتی را تشکیل دهد.

چربی ها: در حدود ۳۰ درصد از انرژی رژیم غذایی دیابت را باید از چربی ها تامین کنیم، در بیمارانی که مشکل لیپیدی ندارند میتوان ۱۰ درصد از چربی های رژیم غذایی را از چربی های اشباع و باقی مانده چربی ها را از چربی های غیر اشباع تامین کرد. اما در بیمارانی که فاکتورهای لیپیدی خون آنها مشکل دارد باید میزان چربی های اشباع در رژیم غذایی آنان به کمتر از ۷ درصد کاهش یابد. نکته دیگر که در مورد چربی های رژیم غذایی دیابت باید رعایت کنیم موضوع کلسترول مواد غذایی است که باید کمتر از ۳۰۰ میلی گرم در روز باشد.

فیبر: مصرف فیبر و مواد غذایی حاوی فیبر در رژیم غذایی برای درمان دیابت نوع یک در کودکان توصیه می شود. مقدار توصیه شده برای مصرف فیبر در رژیم غذایی بیمار دیابتی مشابه افراد سالم و ۲۰ الی ۳۵ گرم در روز است.

پروتئین : با توجه به اینکه اختلال انسولین در افراد دیابتی بر روی متابولیسم گلوکز تاثیر میگذارد و تاثیر مستقیمی بر روی پروتئین ندارد، میزان نیاز بیماران دیابتی به پروتئین همانند افراد معمولی است و رژیم غذایی بیمار دیابتی همانند رژیم غذایی افراد عادی تنظیم میشود و این میزان در حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از انرژی مورد نیاز روزانه فرد را تشکیل میدهد. نکته ای که در میزان پروتئین رژیم غذایی افراد دیابتی باید در نظر بگیرید این است که در صورتی که دیابت منجر به مشکل کلیوی در بیمار شده باشد باید محدودیت پروتئین را در رژیم غذایی بیمار دیابتی اعمال شود.

لزوم کنترل فردی و آموزش به کودکان مبتلابه دیابت

کودک بیشتر روز خود را در مدرسه و دور از والدین سپری می کند. لازم است قبل از هر چیز به کودکانمان آموزش بدهیم که چگونه قند خون خود را مدیریت کنند و با کنترل فردی به مشکل بر نخورده و روال عادی زندگی خود را طی کنند .در کنترل دیابت نوع یک در کودکان ، آموزش در گام نخست قرار دارد. خوشبختانه انسولین های قلمی جدید، به راحتی قابل تزریق توسط خود کودک است و یک کودک پنج ساله، قلم انسولین را در مدرسه و خانه می تواند تزریق کند.

حتی یک کودک قادر است کربوهیدرات های خوراکی را خودش شمارش کند و همه این ها تنها در سایه آموزش درست میسر است .این انسولین های قلمی جدید لزومی به نگهداری در یخچال ندارند و می توانند همه جا در کیف و در دسترس کودک باشد ولی لازم است در دمای بین ۲۰ الی ۲۸ درجه نگهداری شوند و از قرار دادن آن ها در محیطی با دمای بالا مثلاً نزدیک بخاری، شوفاژ یا آفتاب طولانی خودداری شود.

دیابت کودکان از نوع یک می باشد. این نوع کودکان از زمان تشخیص بیماری نیاز به تزریق انسولین دارند. اطرافیان این کودکان باید آموزش های لازم در مورد دیابت را ببیند زیرا کوچک ترین اشتباهی در گرفتن انسولین عواقب جبران ناپذیری را در پی دارد.

ضرورت تست قند خون

بهتر است برای شناسایی میزان قند خون در دیابت نوع یک در کودکان ، قند خون کودک در طول روز ۶ بار کنترل شود؛ اما از آنجایی که ممکن است این کار عملی نباشد بنابراین باید قبل از تزریق انسولین در وعده های اصلی این کار صورت گیرد که از کم یا زیاد بودن انسولین مطمئن شویم. حال اگر کودک ناهار خود را در مدرسه می خورد باید این آموزش به مربی داده شود. این کودکان در صورت عدم دریافت انسولین، دچار افزایش شدید قند خون می شوند و ممکن است به کما بروند. از علائم افزایش قند خون کودک باید به مواردی همچون خواب آلودگی، بی حالی و بوی دهان کودک اشاره کرد. این علائم نشان می دهد که یا انسولین کودک فراموش شده یا دوز تزریقی آن کم بوده است که بهتر است با مشورت پزشک میزان انسولین تزریقی افزایش یابد.

موسسه پرستاری پرستار اول با داشتن کادری ماهر و باتجریه در خصوص نگهداری از کودکان مبتلا به دیابت نوع یک ، آمادگی دارد که در هر ساعت شبانه روز در کنار خانواده های محترم این کودکان حضور یافته و ارائه خدمت نماید. با کارشناسان ما در ارتباط باشید.