کیفیت خواب در افراد بر روی کیفیت زندگی آن‌ها بسیار تأثیر می‌گذارد. اختلال نارکولپسی که یک حمله مزمن عصبی است و روی چرخه خواب افراد تاثیر می‌گذارد، به همین دلیل پرستار بیمار برای جلوگیری از این بیماری در فرد باید به علائم او در خواب توجه کند. در این مقاله از پرستار اول قصد داریم تا شما را با این اختلال، علائم و روش‌های درمان آن آشنا کنیم. پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
نارکولپسی چیست؟
نارکولپسی یا حمله خواب، به حمله‌ی مزمن عصبی گفته می‌شود که روی توانایی مغز برای کنترل چرخه‌های خواب و بیداری در فرد تاثیر می‌گذارد. افرادی که مبتلا به نارکولپسی هستند ممکن است در هر ساعت از روز دچار حملات نارکولپسی شوند. این حملات خواب به زمان و مکان و شرایط فرد هیچ توجهی نمی‌کند. افراد مبتلا به حمله‌ی خواب در طول روز تجربه‌ی خواب‌آلودگی و خواب و بیداری زیادی را تجربه می‌کنند و هیچ کنترلی روی خوابیدن خود در طی روز ندارند. نارکولپسی معمولاً بین 15 تا 25 سالگی شروع می‌شود، اما در هر سنی میتواند ظاهر شود. در بسیاری از موارد حمله‌ی خواب تشخیص داده نمی‌شود، بنابراین درمان هم نمی‌شود. اگر سالمند شما مبتلا به این اختلال است، پرستار در منزل باید به علائم او در خواب توجه کند.
درمان نارکولپسی
هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما علائم این بیماری را می‌توان با مصرف برخی از قرص‌هایی که توسط پزشک تجویز می‌شود کنترل کرد. خواب‌آلودگی با محرک‌های شبه-آمفتامین درمان می‌شود، در حالی که علائم خواب غیرطبیعی REM با داروهای ضد افسردگی درمان می‌شود. خوردن دارو در این بیماران به طرز قابل توجهی میتواند کمک‌کننده باشد. همچنین در کنار مصرف این داروها، فرد با تغییر سبک زندگی خود و نخوردن کافئین و نکشیدن دخانیات، همچنین ورزش در طول روز میتواند خواب بهتری در شب را تجربه کند.
علائم نارکولپسی
بیماری نارکولپسی یک سری از عوامل را داراست که باعث می‌شود فرد دچار یک سری از مشکلات شود و به خوبی نتواند فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین این عوامل اشاره خواهیم کرد:
1) احساس خواب‌آلودگی شدید در طول روز:
افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند در هر لحظه در طول روز ممکن است احساس نیاز شدید به خواب کنند و هیچ کنترلی نیز روی آن ندارند. این اتفاق زمان غذاخوردن، کار کردن، درس خواندن میتواند برای آن‌ها اتفاق بیفتد. این خواب‌ها به صورت کاملاً ناگهانی برای فرد اتفاق می‌افتد و طول مدت خواب نیز بسیار کم و کوتاه‌مدت است و فرد بعد از بیداری ممکن است حس کند که بسیار سرحال است و انرژی بالایی دارد ولی بعد از مدتی دوباره همان حس خواب‌آلودگی به او دست می‌دهد.
2) کاتاپلکسی:
کاتاپلکسی به حالتی گفته می‌شود که فرد به صورت ناگهانی در عضلات خود احساس ضعف می‌کند. این ضعف کوتاه‌مدت است و بعد از مدتی از بین می‌رود. این حالت یکی از علائم بیماری نارکولپسی است. این اتفاق زمانی برای فرد می‌افتد که احساسات شدیدی مثل ناراحتی، غم، خنده، شادی و … را تجربه کند. زمانی که این حالت برای فرد اتفاق می‌افتد کاملاً هوشیار است اما نمی‌تواند حرکت کند و شاید حتی زمین بخورد. کاتاپلکسی از لحاظ شدت میتواند متفاوت باشد. برخی اوقات ممکن است فرد فقط دچار ضعف زانو و یا افتادگی پلک شود ولی برخی اوقات دیگر بدنش به صورت کامل فلج شود.
3) فلج خواب:
فلج خواب به حالتی گفته می‌شود که فرد هوشیار است ولی نمی‌تواند هیچ حرکتی کند. رخ دادن فلج خواب برای افراد میتواند بسیار ترسناک باشد. این اتفاق برای افراد سالم هم رخ می‌دهد ولی در افراد مبتلا به بیماری نارکولپسی در دفعات بالایی اتفاق می‌افتد.
4) توهمات هیپناگوژیک و هیپنوپمپیک:
توهمات هیپناگوژیک هنگام به خواب رفتن و توهمات هیپنوپمپیک هنگام بیدار شدن اتفاق می‌افتد. این توهمات در افراد بسیار زنده و واقعی رخ می‌دهد و حس‌های شنوایی، بینایی و حتی حسی آن‌ها را درگیر می‌کند. دیدن این توهمات میتواند برای افراد به شدت ترسناک باشد چون که آن‌ها در مرحله‌ی ورود به چرخه خواب REM هستند و هنوز بیدار هستند؛ بنابراین در زمان هوشیاری ممکن است چیزهایی ببینند و یا بشنوند که اصلاً وجود ندارد.
5) اختلال در خواب شبانه:
همانطور که در بالاتر نیز به آن اشاره کردیم، این افراد در طول روز خواب‌آلود هستند ولی شاید در طول شب خواب با کیفیتی را تجربه نکنند و در خواب شب خود یکسری اختلالاتی داشته باشند. در واقع، یکی از علت‌های خواب‌آلودگی در طول روز این است که در طول شب چند بار از خواب بیدار می‌شوند و خواب مداوم و عمیقی ندارند؛ به همین دلیل در طول روز احساس خستگی می‌کنند.
6) خستگی و کمبود انرژی:
این افراد به دلیل اینکه در طول روز بسیار خواب‌آلود هستند و در طول شب نیز خواب با کیفیتی را تجربه نمی‌کنند، ممکن است در طول روز احساس خستگی شدیدی کنند و حتی دچار کمبود انرژی نیز شوند.
7) مشکلات تمرکز و حافظه:
خواب تأثیر بسیار زیادی روی تمرکز و حافظه‌ی افراد دارد. بنابراین این افراد چون که خواب با کیفیتی ندارند، حافظه‌ی کوتاه‌مدتشان دچار اختلال می‌شود و به خوبی نمی‌توانند روی موضوعات مختلف تمرکز کنند.
8) تغییرات خلقی:
خواب‌آلودگی مداوم و ناتوانی این بیماران در کنترل کردن خواب خود باعث می‌شود تا دچار افسردگی شوند و یا در طول روز احساس اضطراب و کمبود انگیزه کنند. البته این مورد میتواند علت گریه کردن بی دلیل نیز باشد.
چرا نارکولپسی رخ می‌دهد؟
همانطور که در بالاتر نیز به آن اشاره شد، نارکولپسی یک اختلال عصبی مزمن است که این اختلال باعث ناتوانی مغز در کنترل چرخه‌های خواب می‌شود. اما علت اصلی که چرا نارکولپسی رخ می‌دهد هنوز مشخص نشده است. اما یک سری از عوامل وجود دارند که باعث بروز این اختلال در بدن می‌شوند که در ادامه به این علائم اشاره خواهیم کرد.
1. کمبود هیپوکرتین (اورکسین)
هیپوکرتین یک ماده‌ی شیمیایی در مغز است که نقش مهمی در تنظیم چرخه‌ی خواب در بدن دارد. افرادی که مبتلا به نارکولپسی نوع 1 هستند معمولاً کمبود شدید هیپوکرتین را در بدن خود دارند. ماده هیپوکرتین در بدن به بیداری افراد کمک می‌کند و همچنین از اینکه فرد به صورت ناگهانی وارد مرحله خواب REM شود جلوگیری می‌کند. در صورتی که این ماده در بدن به میزان کافی وجود نداشته باشد، فرد نمی‌تواند به خوبی چرخه خواب که شامل بیداری و خواب می‌شود را کنترل کند.
به نقل از سایت mayoclinic:
گاهی اوقات نارکولپسی همچنین باعث از دست دادن ناگهانی تون عضلانی می شود که به عنوان کاتاپلکسی (KAT-uh-plek-see) شناخته می شود. این می تواند توسط احساسات شدید، به ویژه خنده، ایجاد شود. نارکولپسی به دو نوع تقسیم می شود. اکثر افراد مبتلا به نارکولپسی نوع 1 دچار کاتاپلکسی هستند. اکثر افرادی که کاتاپلکسی ندارند، نارکولپسی نوع 2 دارند.
نارکولپسی یک بیماری مادام العمر است که هیچ درمانی برای آن وجود ندارد. با این حال، داروها و تغییرات سبک زندگی می توانند به مدیریت علائم کمک کنند. حمایت دیگران – خانواده، دوستان، کارفرمایان و معلمان – می تواند به افراد کمک کند تا با این اختلال کنار بیایند.
2. عوامل خودایمنی
در بیماری نارکولپسی نوع اول یک سری از مشاهدات وجود دارد که نشان می‌دهد سیستم ایمنی بدن ممکن است به اشتباه به سلول‌های تولیدکننده هیپوکرتین در بدن حمله کند و آن‌ها را از بین ببرد. این واکنش‌های خودایمنی در بدن ممکن است با عواملی مثل برخی از عفونت‌ها و یا عوامل محیطی تشدید شود.
3. عوامل ژنتیکی
ژنتیک نیز در ابتلا به بیماری نارکولپسی و پانیک اتک در خواب دخیل است زیرا برخی از افراد دارای ژن‌هایی هستند که امکان ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. این ژن‌ها در بدن با سیستم ایمنی بدن در ارتباط هستند که این موضوع میتواند روی بروز نارکولپسی که در اثر عوامل خودایمنی رخ می‌دهد تاثیر بگذارد. البته این ژن‌ها به تنهایی باعث بروز بیماری نمی‌شوند بلکه عوامل محیطی روی این ژن‌ها تاثیرگذار هستند.
4. عوامل محیطی
عوامل محیطی مثل آنفولانزا در کودکان و هرسنی، وجود ویروس در بدن، تغییرات هورمونی، استرس شدید، در معرض برخی از عوامل محیطی قرار گرفتن نیز میتواند باعث بروز بیماری نارکولپسی در بدن شود. اگر فردی زمینه ژنتیکی این بیماری را داشته باشد و بعد در معرض این عوامل نیز قرار بگیرد، امکان ابتلا به این بیماری در او بسیار افزایش پیدا می‌کند.
5. اختلال در خواب REM
افراد سالم بعد از به خواب رفتن 90 دقیقه طول می‌کشد تا وارد چرخه‌ی خواب REM شوند، اما افرادی که مبتلا به بیماری نارکولپسی هستند بعد از به خواب رفتن بلافاصله و بعد از چند دقیقه وارد این چرخه می‌شوند. این اختلال در چرخه REM باعث بروز مشکلاتی مثل از دست دادن ناگهانی کنترل عضلات، فلج خواب و توهمات می‌شود.
تشخیص نارکولپسی
برای تشخیص بیماری نارکولپسی فرد در ابتدا باید به پزشک متخصص مراجعه کند. بعد از آن پزشک به بررسی علائم بالینی در بیمار می‌پردازد و آزمایش‌های مربوط به خواب را از او می‌گیرد و بعد از آن بر اساس جواب آزمایشات و سابقه بیماری فرد و علائمی مثل خواب‌آلودگی شدید در طول روز، کاتاپلکسی، فلج خواب و توهمات، ارزیابی اولیه را انجام می‌دهد. در مراحل بعدی پزشک از بیمار می‌خواهد تا اطلاعات مربوط به خواب خود را ثبت کند. با توجه به همه‌ی این علائم و آزمایش‌های دیگر، پزشک بیماری را در فرد تشخیص می‌دهد.
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی اختلال نارکولپسی پرداختیم و بیان کردیم که این بیماری میتواند بسیار برای افراد اذیت‌کننده باشد زیرا باعث اختلال در خواب می‌شود که این موضوع میتواند باعث خواب‌آلودگی و خستگی در طول روز و افسردگی در فرد شود. در ادامه عوارض و علائم این اختلال را به شما معرفی کردیم. همچنین افراد مبتلا به این اختلال با مصرف دارو و تغییر سبک زندگی خود می‌توانند علائم این بیماری را کنترل کنند. اگر شما نیز روش‌های موثری را برای کنترل علائم این بیماری می‌شناسید، با ما و کاربران سایت در میان بگذارید.
سوالات متداول
1. نارکولپسی چیست؟
نارکولپسی یک اختلال مزمن عصبی است که توانایی مغز برای کنترل چرخه‌های خواب و بیداری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. افراد مبتلا به نارکولپسی تجربه خواب‌آلودگی شدید در طول روز دارند و ممکن است در هر زمان و مکانی ناگهان به خواب بروند.
2. علائم اصلی نارکولپسی چیست؟
علائم اصلی نارکولپسی شامل خواب‌آلودگی شدید در طول روز، کاتاپلکسی (از دست دادن ناگهانی کنترل عضلات)، فلج خواب، توهمات هیپناگوژیک و هیپنوپمپیک (توهمات هنگام خواب رفتن و بیدار شدن) و اختلال در خواب شبانه می‌شود.
3. چه عواملی باعث بروز نارکولپسی می‌شود؟
علت دقیق نارکولپسی هنوز مشخص نشده است. اما به نظر می‌رسد که کمبود هیپوکرتین (اورکسین)، یک ماده شیمیایی در مغز که نقش مهمی در تنظیم بیداری دارد، در این امر دخیل باشد. عوامل ژنتیکی، خودایمنی و برخی عفونت‌ها و عوامل محیطی نیز می‌توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند.
4. چگونه نارکولپسی تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص نارکولپسی، ابتدا فرد باید به پزشک متخصص مراجعه کند. پزشک با بررسی علائم بالینی و سابقه پزشکی بیمار و انجام آزمایش‌های خواب مانند پلی‌سومنوگرافی (مطالعه خواب شبانه) و تست چندگانه تأخیر خواب (MSLT) به تشخیص بیماری می‌پردازد.
5. درمان‌های موجود برای نارکولپسی چیست؟
هیچ درمان قطعی برای نارکولپسی وجود ندارد، اما علائم آن را می‌توان با استفاده از داروهای محرک برای مقابله با خواب‌آلودگی روزانه و داروهای ضد افسردگی برای کاهش علائم خواب غیرطبیعی REM کنترل کرد. تغییر سبک زندگی مانند رعایت منظم ساعت خواب، پرهیز از مصرف کافئین و نیکوتین و انجام ورزش منظم نیز میتواند به بهبود کیفیت خواب کمک کند.
