آلزایمر که به انگلیسی Alzheimer نامیده می‌شود، یک اختلال عصبی پیشرونده است که به تدریج باعث نابودی سلول‌های مغزی می‌شود. آلزایمر منجر به مشکلاتی در حوزه‌های حافظه، تفکر و رفتار بیمار می‌گردد و به عنوان شایع‌ترین دلیل زوال عقل شناخته شده است. از آنجایی که این بیماری به تدریج پیشرفت می‌کند، علائم آن به آرامی و در طول زمان تشدید می‌شوند.
در نشانه های اولیه آلزایمر، فراموشی خفیف معمولاً مشاهده می‌شود، اما در مراحل پیشرفته‌تر، بیمار ممکن است توانایی برقراری ارتباط با محیط اطراف و انجام فعالیت‌های روزمره خود را از دست بدهد. پس از تشخیص آلزایمر توسط پرستار سالمند، به طور متوسط فرد ۴ تا ۸ سال به زندگی ادامه میدهد، ولی با درمان مناسب و عوامل دیگر، ممکن است بیماران تا ۲۰ سال بعد از تشخیص نیز زنده بمانند.
علت دقیق بیماری آلزایمر هنوز به طور کامل شناسایی نشده است. با این حال، هنگامی که پروتئین‌های مغزی به درستی عمل نکنند، اختلالاتی در عملکرد سلول‌های عصبی ایجاد می‌شود. این سلول‌ها مواد سمی تولید کرده که به نورون‌ها آسیب می‌زنند و ارتباط بین سلول‌های مغزی را مختل می‌کنند. این آسیب‌ها معمولاً در نواحی حافظه مغز آغاز می‌شوند و ممکن است سال‌ها قبل از ظهور اولین نشانه‌ها به وقوع بپیوندند.
علائم اولیه آلزایمر
از رایج‌ترین نشانه های اولیه آلزایمر، ضعف در حافظه است. با این حال، نمی‌توان مطمئن بود که این نقص حافظه به‌طور مستقیم نشان‌دهنده شروع این بیماری بوده؛ زیرا آلزایمر ممکن است سال‌ها قبل از بروز علائم قابل مشاهده، آغاز گردد. زمانی که فرد به‌طور واضح نشانه‌هایی از بیماری را بروز میدهد، ممکن است بیشتر از 10 تا 15 سال از شروع این فرآیندگذشته باشد. در مراحل ابتدایی، افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است با مشکلات زیر روبه‌رو شوند:
- فراموشی در مورد مکالمات و رویدادهای اخیر
- قرار دادن اشیاء در مکان‌های نادرست
- عدم توانایی به یادآوری نام‌ها یا مکان‌ها
- دشواری در یادآوری کلمات مناسب
- تکرار سوالات به‌طور مداوم
- مشکل در قضاوت و تصمیم‌گیری
- کاهش انعطاف‌پذیری در رفتار و افزایش تردید در انجام کارهای جدید
علاوه بر این، تغییرات خلقی مانند افزایش اضطراب، بی‌قراری یا دوره‌های سردرگمی و پریشانی در افراد مبتلا به آلزایمر در این مرحله نیز رایج است.
به نقل از وبسایت www.nia.nih.gov :
علائم آلزایمر از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما معمولاً مشکلات حافظه از اولین نشانه‌های بیماری هستند. کاهش توانایی‌های شناختی غیرحافظه‌ای مانند پیدا کردن کلمات مناسب، درک تصاویر و روابط فضایی، و ضعف در استدلال یا قضاوت نیز می‌تواند از علائم اولیه باشد. با پیشرفت بیماری، علائم شدیدتر شده و شامل افزایش سردرگمی و تغییرات رفتاری می‌شود. در بیشتر موارد، آلزایمر پس از ۶۵ سالگی ظاهر می‌شود، اما در موارد نادر، آلزایمر زودرس می‌تواند از ۳۰ سالگی شروع شود. این بیماری در چندین مرحله بالینی پیش می‌رود: پیش‌بالینی، خفیف، متوسط و شدید.
علائم آلزایمر در مرحله میانی
با پیشرفت بیماری آلزایمر و گذر از علائم شروع آلزایمر، مشکلات حافظه به شکل قابل توجهی بیشتر می‌شوند. فرد مبتلا ممکن است در یادآوری نام‌ها و شناسایی کسانی که با آن‌ها آشناست، دچار دشواری شود و حتی در شناسایی اعضای خانواده و دوستان خود نیز مشکل داشته باشد. در این مرحله، علائم دیگری نیز ممکن است ظهور یابند، از جمله:
- افزایش سردرگمی و اشتباه در مکان‌یابی: به‌طور مثال، فرد ممکن است گم شود یا نتواند زمان و ساعت روز را تشخیص دهد.
- رفتارهای تکراری و وسواسی: فرد ممکن است به طور مداوم یک عمل خاص را تکرار کند یا به رفتارهای تکانشی روی آورد.
- هذیان و نادرست‌انگاری: افراد مبتلا ممکن است چیزهایی که واقعاً درست نیستند را باور کنند و احساس بدگمانی به مراقبین و خانواده خود داشته باشند.
- مشکلات زبانی: بروز اختلال در گفتار یا زبان (آفازی) یکی دیگر از علائم است.
- اختلال خواب: خواب آشفته و بی‌خوابی ممکن است در این مرحله شایع باشد.
- تغییرات خلق‌و‌خو: نوسانات خلقی مانند افسردگی، اضطراب و احساس ناامیدی ممکن است بیشتر دیده شوند.
- مشکلات فضایی: افراد ممکن است در درک روابط فضایی و تخمین فاصله دچار مشکل شوند.
- توهمات: بروز دیدن یا شنیدن چیزهایی که دیگران نمی‌بینند یا نمی‌شنوند.
بعضی از افراد مبتلا ممکن است علائم دمانس عروقی (زوال عقل ناشی از کاهش خون‌رسانی به مغز) را نیز نشان دهند. در این مرحله، فرد معمولاً برای انجام فعالیت‌های روزمره از جمله در کارهایی مانند غذا خوردن، شستن دست‌ها، لباس پوشیدن و استفاده از سرویس بهداشتی به حمایت و کمک نیاز دارد.
علائم پیشرفته الزایمر
نه تنها نشانه های شروع آلزایمر، بلکه نشانه‌های نهایی نیز حائز اهمیت هستند. در مراحل انتهایی بیماری آلزایمر، علائم به طور پیوسته تشدید می‌شوند و این امر می‌تواند برای خود فرد و همچنین برای مراقبان، دوستان و خانواده‌اش آزاردهنده باشد.
بیماران ممکن است دچار توهمات و هذیان‌ها شوند و در برخی مواقع از بین بروند؛ اما با پیشرفت بیماری، این علائم به شدت افزایش می‌یابند. در این مرحله، افراد ممکن است نسبت به اطرافیان خود خشن‌تر، متوقع‌تر و بدگمان‌تر شوند. علائم دیگر در این مرحله ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در بلع و خوردن (دیسفاژی): فرد ممکن است در امر غذا خوردن و بلعیدن دچار دشواری شود.
- مشکلات حرکتی: انتقال از یک وضعیت به وضعیت دیگر و حرکت به تنهایی به مشکل بر می‌خورد.
- کاهش وزن قابل توجه: گاهی اوقات افراد دچار کاهش وزن شدید می‌شوند.
- بی‌اختیاری ادرار و مدفوع: ممکن است فرد نتواند کنترل بر روی دفع ادرار یا مدفوع داشته باشد.
- افت توانایی گفتاری: توانایی صحبت کردن به تدریج از بین می‌رود.
- مشکلات جدی حافظه: حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت به طور قابل توجهی آسیب می‌بیند.
در مراحل پیشرفته بیماری آلزایمر، فرد نیاز به مراقبت و کمک مداوم برای حفظ بهداشت، غذا خوردن، حرکت و انجام فعالیت‌های روزانه دارد. علائم ممکن است به سرعت بدتر شوند و اگر این علائم را در نزدیکان خود مشاهده کردید، مهم است که فرد بیمار به هیچ وجه تنها نباشد.
اقدامات بعد از مشاهده علائم اولیه آلزایمر
اقدامات بعد از مشاهده علائم اولیه آلزایمر شامل موارد زیر هستند:
- مراجعه به پزشک: اولین قدم پس از مشاهده علائم اولیه، مراجعه به یک پزشک متخصص (مثل نورولوژیست) برای ارزیابی دقیق وضعیت است. پزشک ممکن است تست‌های شناختی و دیگر آزمایش‌ها را برای تشخیص درست انجام دهد.
- جمع‌آوری اطلاعات: اطلاعاتی در مورد تاریخچه پزشکی، علائم و تغییرات رفتاری فرد جمع‌آوری کنید. این اطلاعات می‌تواند به پزشک در تشخیص کمک کند.
- آموزش درباره بیماری: با منابع معتبر آشنا شوید و درباره آلزایمر و علائم آن مطالعه کنید. این امر به شما کمک می‌کند بهتر درک کنید که چه چیزهایی ممکن است در آینده اتفاق بیفتد.
- تنظیم برنامه‌های منظم: تلاش کنید یک روزمره ثابت برای فعالیت‌ها و برنامه‌ها داشته باشید تا کمک کنید حافظه و توانایی‌های شناختی فرد حفظ شود.
- حفظ ارتباطات اجتماعی: تشویق فرد به شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و ملاقات با دوستان و خانواده می‌تواند تأثیر مثبت بر روحیه و سلامت عمومی او داشته باشد.
- غذای مناسب و فعالیت بدنی: تغذیه سالم و ورزش منظم می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کمک کند و ممکن است علائم آلزایمر را به تأخیر بیندازد.
- پشتیبانی عاطفی: در این دوره، حمایت عاطفی و روانی از فرد مبتلا و خانواده او بسیار مهم است. مشاوره‌های خانوادگی یا گروه‌های حمایت ممکن است مفید باشند.
اهمیت نشانه های اولیه آلزایمر در تشخیص و درمان آلزایمر
آلزایمر یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عقلانی است که معمولاً در سنین بالا به وقوع می‌پیوندد. شناسایی نشانه های اولیه آلزایمر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چرا که می‌تواند به تشخیص زودهنگام و بهبود روند درمان کمک کند. در ادامه به برخی از دلایل اهمیت نشانه‌های اولیه آلزایمر اشاره می‌شود:
- تشخیص به موقع: نشانه‌های اولیه بیماری آلزایمر، مانند فراموشی‌های ناگهانی، مشکل در یادآوری اطلاعات جدید، دشواری در انجام کارهای روزمره چ تغییرات در شخصیت و رفتار، می‌توانند به پزشکان کمک کنند تا بیماری را در مراحل ابتدایی تشخیص دهند. تشخیص به موقع می‌تواند فرصت‌های بیشتری برای مدیریت و درمان بیماری فراهم کند.
- امکان مداخله درمانی: با شناسایی نشانه‌های اولیه، می‌توان از روش‌های درمانی مختلفی مانند داروها، توانبخشی‌های شناختی و روان‌شناختی استفاده کرد. این مداخلات می‌توانند به کند کردن پیشرفت بیماری کمک کنند و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشند.
- آموزش خانواده و مراقبان: آگاهی از نشانه‌های اولیه آلزایمر به خانواده‌ها و مراقبان کمک می‌کند تا بهتر بتوانند از بیمار حمایت کرده و نیازهای او را مدیریت کنند. همچنین، این آگاهی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در صورت بروز تغییرات ناگهانی در رفتار یا وضعیت بیمار، واکنش مناسبی نشان دهند.
- برنامه‌ریزی برای آینده: شناسایی زودهنگام بیماری به بیماران و خانواده‌های آنان این امکان را میدهد که برای آینده برنامه‌ریزی کنند. این شامل تصمیم‌گیری درباره مراقبت‌های پزشکی، مالی و قانونی می‌شود.
- کاهش استرس و اضطراب: درک اینکه چه چیزی ممکن است در آینده اتفاق بیفتد و داشتن یک برنامه عمل ممکن است به کاهش اضطراب بیمار و خانواده‌اش کمک کند. این امر همچنین می‌تواند منجر به بهبود ارتباطات بین بیمار و عزیزانش شود.
بنابراین، شناسایی و اهمیت علائم شروع آلزایمر نه تنها برای تشخیص زودهنگام و مداخلات درمانی حیاتی است، بلکه می‌تواند کیفیت زندگی بیماران و خانواده‌های آن‌ها را بهبود بخشد. اگر اطلاعاتی درباره نحوه نگهداری از بیمار خود نداشتید، با کمک یک پرستار در منزل می‌توانید از وی نگهداری کنید.
چه زمانی برای نشانه های اولیه آلزایمر به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر نگران حافظه خود هستید یا به نشانه های شروع آلزایمر دچار شدید، مهم است که به پزشک عمومی مراجعه کنید. همچنین اگر نگران وضعیت حافظه شخص دیگری هستید و نشانه‌های آلزایمر را در او مشاهده می‌کنید، لازم است با احتیاط و با توجه به شخصیت و عزت نفس او، وی را به مراجعه به پزشک تشویق کنید و می‌توانید در این جلسات همراه او باشید.
مشکل حافظه می‌تواند به دلایل دیگری فراتر از زوال عقل ایجاد شود، از جمله افسردگی، استرس، مصرف داروها و سایر مسائل سلامتی. بنابراین، هنگامی که اولین علائم را مشاهده کردید، بدون ایجاد اضطراب، بهتر است فوراً به پزشک مراجعه کنید. پزشک عمومی با انجام بررسی‌های اولیه به دنبال علت مشکلات حافظه خواهد بود و در صورت نیاز، شما را به متخصصین دیگر برای انجام آزمایش‌های پیشرفته‌تر ارجاع خواهد داد.
مشاهده علائم اولیه آلزایمر بسیار نگران‌کننده است؛ اما اقدامات سریع، حمایت‌های مناسب و نحوه رفتار با سالمند آلزایمری می‌توانند تأثیر مثبتی بر کیفیت زندگی فرد مبتلا و خانواده‌اش داشته باشند. مهم است که با متخصصان همکاری کرده و به دنبال راهکارهای موثری باشید که به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
سوالات متداول
1- آیا آلزایمر درمان‌پذیر است؟
در حال حاضر، درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد، اما برخی از داروها و درمان‌ها می‌توانند علائم را کاهش دهند و پیشرفت بیماری را کند کنند.
2- علائم ابتدایی آلزایمر چیست؟
علائم ابتدایی آلزایمر فراموشی مکرر، مشکل در یادآوری اطلاعات جدید، سردرگمی در زمان و مکان و تغییرات در خلق و خو از علائم اولیه هستند.
3- چگونه می‌توانم از پیشرفت بیماری آلزایمر جلوگیری کنم؟
تغذیه سالم، ورزش، یادگیری مداوم و حفظ ارتباطات اجتماعی می‌تواند به کند کردن پیشرفت بیماری کمک کند.
4- آیا آلزایمر وراثتی است؟
بعضی از انواع آلزایمر می‌توانند وراثتی باشند، اما بسیاری از موارد بدون سابقه خانوادگی است.
5- برای آلزایمر چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شما یا کسی که می‌شناسید علائم شناختی غیرقابل توضیحی را نشان میدهد، بهتر است هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
