اکسیژن خون نرمال معیاری بوده که نشاندهنده میزان اکسیژن موجود در خون در حال گردش است. گلبولهای قرمز مسئولیت اصلی حمل اکسیژن را بر عهده دارند؛ آنها اکسیژن را از ریهها دریافت کرده و به سایر بافتها و اندامهای بدن منتقل میکنند.
بدن به طور مداوم سطح اکسیژن خون را تنظیم میکند تا مطمئن شود تمام سلولها به میزان کافی به اکسیژن دسترسی دارند. این فرآیند حیاتی، تضمین میکند که عملکرد سلولها و اندامها به طور بهینه انجام شود. دقت داشته باشید سالمندان که بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند، نیاز به پرستار سالمند داشته تا بتوانند در برابر این بیماری از آنها محافظت کنند.
آشنایی با اکسیژن خون
سطح اکسیژن خون به مقدار اکسیژنی اشاره دارد که توسط سلولهای قرمز خون از ریهها جمعآوری شده و به تمام نقاط بدن منتقل میشود. این سطح نشاندهنده کارایی انتقال اکسیژن از ریهها به سلولها است و نقشی حیاتی در سلامت بدن دارد. بدن به دقت سطح اکسیژن خون را کنترل میکند تا از تأمین کافی اکسیژن برای سلولها اطمینان حاصل شود.
میزان اکسیژن خون به طور طبیعی در افراد سالم بین 75 تا 100 میلیمتر جیوه است. سطح کمتر از 60 میلیمتر جیوه که در آزمایش گاز خون شریانی (ABG) مشخص میشود، نشاندهنده نیاز به مکمل اکسیژن است. پرستار بیمار به شما کمک میکند تا این میزان را کنترل کنید. کاهش غیرطبیعی سطح اکسیژن خون یا هیپوکسمی، زمانی رخ میدهد که بدن نتواند اکسیژن کافی به اندامها و بافتها برساند.
سطح اکسیژن خون نرمال
سطح اکسیژن خون نرمال که معمولاً به صورت درصد اشباع اکسیژن (SpO2) بیان میشود، بسته به گروه سنی و شرایط جسمی متفاوت است. در ادامه به بررسی این مقادیر میپردازیم:
● محدوده طبیعی اکسیژن خون در سالمندان:
به دلیل ضعف طبیعی بدن در سنین بالا، سطح اکسیژن خون در سالمندان معمولاً بین ۹۵ تا ۱۰۰ درصد است و اغلب حدود ۹۵ یا ۹۶ درصد باقی میماند.
علاوه بر این، فشار اکسیژن شریانی (PaO2) در این گروه معمولاً در بازه ۸۰ تا ۱۰۰ میلیمتر جیوه قرار دارد.
● سطح نرمال اکسیژن خون در کودکان و بزرگسالان:
در این گروه سنی، میزان استاندارد SpO2 معمولاً بین ۹۵ تا ۱۰۰ درصد است. این شاخص نشاندهنده درصد هموگلوبین اشباعشده با اکسیژن در خون خواهد بود. البته ممکن است در برخی شرایط خاص، نظیر بیماریهای تنفسی یا آسم، این میزان کاهش یابد.
● محدوده اکسیژن خون در نوزادان:
سطح طبیعی اکسیژن خون در نوزادان و شیرخواران معمولاً بالاتر از سایر گروهها، یعنی بین ۹۷ تا ۱۰۰ درصد است. با این حال، در لحظات اولیه پس از تولد، این میزان ممکن است موقتاً پایینتر باشد که معمولاً به مرور زمان به سطح نرمال میرسد.
در صورت بروز مشکلات تنفسی یا افت سطح اکسیژن خون، لازم است که به سرعت اقدامات پزشکی انجام شود. البته لازمه اقدامات سریع برای بهبودی، آشنایی و معرفی بیماری های تنفسی است.
به نقل از healthline
افرادی که سیگار می کشند ممکن است به آزمایش ABG نیز نیاز داشته باشند زیرا ممکن است نبض نادرست بالایی داشته باشند. سیگار کشیدن باعث تجمع مونوکسید کربن در خون شما می شود. یک گاو پالس نمی تواند تفاوت بین این نوع گاز و اکسیژن را تشخیص دهد
علائم پایین بودن اکسیژن خون
سطوح پایین اشباع میزان اکسیژن خون در سالمندان و دیگر افراد که به عنوان هیپوکسی (کاهش اکسیژن در بافتها) و هیپوکسمی (کاهش اکسیژن در خون) شناخته میشود، میتواند نشانههای مختلفی در افراد ایجاد کند. این علائم ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشند و معمولاً نشاندهنده این هستند که بدن نمیتواند به طور مؤثر اکسیژن کافی دریافت کند.
علائم شایع
-
سرفههای مداوم یا شدید:
ممکن است سرفه خشک یا همراه با خلط باشد و به ویژه در هنگام فعالیت تشدید شود.
-
ضربان قلب سریع (تاکیکاردی):
قلب برای جبران کمبود اکسیژن تلاش بیشتری میکند که منجر به افزایش تعداد ضربان در دقیقه میشود.
-
تنفس سریع (تاکیپنه):
افزایش تعداد تنفس به منظور تأمین اکسیژن بیشتر برای بدن رخ میدهد.
-
تنگی نفس (دیسپنه):
احساس سنگینی در قفسه سینه یا دشواری در تنفس که میتواند در حالت استراحت یا فعالیت فیزیکی رخ دهد.
-
ضربان قلب آهسته (برادیکاردی):
در موارد شدید، ضربان قلب ممکن است به طور غیرعادی کاهش یابد.
-
تعریق بیش از حد:
بدن ممکن است به دلیل تلاش برای مقابله با کمبود اکسیژن دچار تعریق شود. این علامت با نشانه بیماری سندرم خستگی مزمن یکی است. پس قبل از هرکاری دکتر اول باید بیماری را تشخیص دهد.
-
خسخس سینه (ویزینگ):
صدای غیرعادی در هنگام تنفس که معمولاً نشانهای از انسداد یا التهاب در مجاری تنفسی است.
-
تغییر رنگ پوست:
پوست ممکن است به رنگ آبی یا آلبالویی تغییر یابد، به ویژه در نواحی لبها، بستر ناخنها، و انگشتان.
-
سیانوز:
رنگپریدگی یا کبودی پوست، لبها و ناخنها که نشانه جدی کمبود اکسیژن است.
-
گیجی و کاهش هوشیاری:
ممکن است فرد در تشخیص زمان، مکان یا افراد اطراف دچار مشکل شود.
-
ناتوانی در فعالیتهای روزمره:
حتی کارهای ساده ممکن است دشوار شوند.
-
افت سطح هوشیاری یا غش:
در موارد حاد، ممکن است فرد بیهوش شود.
پیشگیری و مدیریت مناسب میتواند خطرات مرتبط با هیپوکسی و هیپوکسمی را کاهش دهد. برخی از این علائم مانند علائم آریتمی قلبی هستند که باید حتما به پزشک مراجعه کرد تا دلیل این علائم را دانست.
روش اندازه گیری سطح اکسیژن خون
در این بخش قصد داریم به سوال اکسیژن خون باید چند باشد پاسخ دهیم. برای اندازهگیری سطح اکسیژن خون، دو روش اصلی وجود دارد. یکی از دقیقترین روشها آزمایش گازهای خون شریانی (ABG) است که طی آن، نمونه خون از شریان، معمولاً در ناحیه مچ دست، گرفته میشود. این آزمایش در بیمارستان انجام شده و نتایج بسیار دقیقی ارائه میدهد، اما ممکن است کمی دردناک باشد.
روش دیگر، استفاده از دستگاهی به نام پالس اکسیمتر است که به راحتی در خانه قابل استفاده است. این دستگاه کوچک به انگشت، گوش یا انگشت پا متصل میشود و با تاباندن نور به بافت و تحلیل نور بازتابشده، سطح اکسیژن خون را به صورت غیرمستقیم اندازهگیری میکند.
هرچند پالس اکسیمتر ساده، سریع و بدون درد است؛ اما دقت آن در مقایسه با آزمایش ABG کمتر بوده و عوامل متعددی میتوانند در عملکرد آن اختلال ایجاد کنند، از جمله:
● آلودگی یا چربی روی پوست
● نور شدید محیط
● رنگ پوست تیره
● استفاده از لاک یا مواد روی ناخن
● جریان خون ضعیف در اندامها
این روش بیشتر برای نظارت کلی بر سطح اکسیژن خون مناسب است، اما برای اندازهگیری دقیق، ممکن است به آزمایشهای تخصصیتر نیاز باشد.
درمان میزان اکسیژن خون
هنگامی که پزشک پس از بررسیهای لازم و اندازهگیری میزان اکسیژن خون، پایین بودن اکسیژن خون را تشخیص میدهد، اقدامات درمانی متناسب با وضعیت بیمار آغاز میشود. در چنین شرایطی، پزشک ممکن است برای رفع مشکل، داروهای مختلفی مانند اسپریهای تنفسی، قرصها یا داروهای تزریقی تجویز کند. اما یکی از مراحل ابتدایی و ضروری درمان، اکسیژندرمانی است.
اکسیژن درمانی
اکسیژندرمانی به عنوان روشی مؤثر برای افزایش سطح اکسیژن خون، کاهش علائم ناشی از کمبود اکسیژن، بهبود عملکرد تنفسی و ارتقای وضعیت عمومی بیمار مورد استفاده قرار میگیرد. در این روش، از دستگاههایی مانند کپسول اکسیژن و دستگاه اکسیژن ساز استفاده میشود. این دستگاهها قادرند اکسیژن خالص را به بیمار رسانده و کمک کنند تا سطح اکسیژن خون به حد مطلوب برسد.
فیزیوتراپی قفسه سینه و تغییر سبک زندگی
علاوه بر استفاده از دستگاههای اکسیژن، پزشک ممکن است برای بهبود تنفس و کنترل علائم، تکنیکهای تنفسی، فیزیوتراپی قفسه سینه و در برخی موارد، تغییراتی در سبک زندگی بیمار مانند ترک سیگار، اصلاح رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی توصیه کند. در موارد شدید، بستری شدن در بیمارستان و دریافت اکسیژن از طریق ماسک یا لولههای تنفسی نیز ممکن است لازم باشد. همکاری بیمار در رعایت دستورات پزشک و استفاده صحیح از تجهیزات اکسیژن، نقش مهمی در بهبود وضعیت سلامت او ایفا میکند.
دلیل اهمیت میزان اکسیژن خون در سالمندان
میزان اکسیژن خون در سالمندان به دلایل متعددی از اهمیت بالایی برخوردار است. تمام بخشهای بدن، از جمله سلولها، ماهیچهها و اندامهای حیاتی، برای انجام عملکردهای طبیعی خود به انرژی نیاز دارند. این انرژی از طریق فرآیند شکسته شدن مولکولهای قند، کربوهیدرات، پروتئین و چربی در بدن تأمین میشود. با این حال، برای آزادسازی این انرژی، وجود اکسیژن ضروری است.
حدود ۹۰ درصد از اکسیژن مورد نیاز بدن از طریق فرآیند تنفس تأمین میشود. به همین دلیل، کمبود اکسیژن در بدن باعث بیحالی، ضعف و کاهش سطح انرژی در افراد میشود. اکسیژن، عنصری حیاتی بوده که برای زنده ماندن تمامی سلولهای بدن ضروری است. اکسیژن پس از ورود به ریهها، وارد جریان خون شده و به مغز منتقل میشود تا به عملکرد صحیح آن کمک کند.
همچنین اکسیژن باعث فعالیت قلب و حفظ سلامت اندامها میشود. بدون اکسیژن، زندگی امکانپذیر نیست. حفظ سطح اکسیژن مناسب بهویژه در سالمندان، نقش کلیدی در سلامت عمومی آنها دارد.
سخن پایانی
سطح اکسیژن خون نرمال به میزان اکسیژن موجود در گردش خون اشاره دارد و میتوان آن را با دستگاهی به نام پالس اکسیمتر اندازهگیری کرد. به طور معمول، سطح اکسیژن زیر 95 درصد به عنوان کمتر از حد نرمال در نظر گرفته میشود. عواملی مانند آسم، کمخونی یا بیماریهایی نظیر کووید-19 میتوانند منجر به افت سطح اکسیژن خون شوند.
درمان این وضعیت اغلب شامل شناسایی و مدیریت علت اصلی آن است. در برخی موارد، پزشکان ممکن است استفاده از اکسیژن مکمل یا تغییراتی در سبک زندگی را پیشنهاد دهند.
سوالات متداول
١. سطح طبیعی اکسیژن خون چه مقدار است؟
اکسیژن خون نرمال در افراد سالم معمولاً بین 95 تا 100 درصد (SpO2) است. برای سالمندان، این مقدار معمولاً حدود 95 یا 96 درصد باقی میماند و در نوزادان، سطح طبیعی بین 97 تا 100 درصد است.
٢. چه عواملی میتوانند بر دقت پالس اکسیمتر تأثیر بگذارند؟
عواملی مانند آلودگی یا چربی روی پوست، نور شدید محیط، رنگ پوست تیره، استفاده از لاک روی ناخن و جریان خون ضعیف در اندامها میتوانند بر دقت پالس اکسیمتر و میزان اکسیژن خون تأثیر منفی بگذارند.
٣. علائم کمبود اکسیژن خون چیست؟
علائم شامل تنگی نفس، ضربان قلب سریع، تغییر رنگ پوست به آبی یا کبود (سیانوز)، سردرد، ضعف و خستگی شدید، گیجی و کاهش هوشیاری و تعریق بیش از حد میشود.
۴. روشهای اندازهگیری سطح اکسیژن خون کداماند؟
روشهای اصلی اندازهگیری اکسیژن خون نرمال، شامل آزمایش گازهای خون شریانی (ABG) و استفاده از پالس اکسیمتر است.