التهاب روده یکی از بیماری‌های مزمن دستگاه گوارش است که باعث التهاب و اختلال در عملکرد طبیعی آن می‌شود. این بیماری اغلب به دلیل مشکلاتی در سیستم ایمنی و عوامل ژنتیکی رخ می‌دهد و شامل بیماری‌هایی مانند کرون و کولیت اولسراتیو می‌شود. افراد مبتلا ممکن است با علائمی مانند درد شکم، گرفتگی و اسهال مواجه شوند. این شرایط معمولا با دوره‌های بهبود و عود مجدد همراه است و ممکن است کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد. به منظور کاهش عوارض و کنترل این بیماری، رعایت سبک زندگی سالم و استفاده از روش‌های متنوع درمانی مورد تاکید است. کنترل این بیماری‌ها اغلب نیازمند مراقبت مستمر و در مواردی، کمک از پرستار بیمار در منزل است.
انواع بیماری‌های التهاب روده
التهاب روده مجموعه‌ای از بیماری‌های گوارشی است که با تورم و آسیب به دیواره روده‌ها همراه است. این بیماری‌ها باعث مشکلات مختلفی مانند درد شکمی، گرفتگی و اسهال می‌شوند و می‌توانند نواحی مختلف دستگاه گوارش را درگیر کنند. بیماری‌های التهاب در روده به چند دسته تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند.
1- بیماری کرون
این بیماری گوارشی ممکن است هر بخشی از دستگاه گوارش؛ از دهان تا مقعد، را درگیر کند اما بیشتر در روده کوچک و قسمت‌های ابتدایی روده بزرگ دیده می‌شود. افراد مبتلا به بیماری کرون معمولا با درد و التهاب در ناحیه شکم، اسهال مزمن و در مواردی کاهش وزن مواجه می‌شوند.
2- کولیت اولسراتیو
این نوع التهاب روده معمولا به مراقبت پزشکی و گاها نظارت پرستاری نیاز دارد. کولیت اولسراتیو به‌طور خاص روی روده بزرگ، خصوصا کولون و رکتوم تاثیر می‌گذارد. این بیماری باعث ایجاد زخم و تورم در این بخش‌ها می‌شود و علائمی مانند اسهال خونی، درد شکم و کاهش وزن را به همراه دارد.
3- کولیت میکروسکوپی
این نوع از التهاب در روده تنها با میکروسکوپ قابل مشاهده است و به همین دلیل تشخیص آن سخت‌تر است. علائم آن ممکن است شامل اسهال مزمن و درد شکمی باشد اما التهاب آن به اندازه دیگر انواع مشخص و قابل مشاهده نیست. این بیماری اغلب نیاز به درمان و تغییرات سبک زندگی دارد.
علائم التهاب روده چیست؟
التهاب روده با علائم متنوعی همراه است که گاهی به‌طور ناگهانی بروز می‌کنند و پس از مدتی فروکش می‌کنند. این علائم می‌توانند بر کیفیت زندگی فرد تاثیر بگذارند و نیازمند مراقبت‌های ویژه از جمله کمک از پرستار بیمار، برای مدیریت موثر آن‌ها هستند. در ادامه به شایعترین علائم این بیماری می‌پردازیم.
به نقل از وبسایت clevelandclinic:
بیماری التهابی روده به بیماری‌هایی اطلاق می‌شود که باعث التهاب مزمن در دستگاه گوارش می‌شوند. علائم آن ممکن است به طور ناگهانی ظاهر شوند (افزایش شدت علائم) و باعث گرفتگی شدید شکم و اسهال و دیگر مشکلات شوند. اما بیماری التهابی روده تنها روده شما را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد. این بیماری می‌تواند بر سلامت جسمی کلی، رفاه عاطفی و حتی سلامت روانی شما تأثیر بگذارد.
بیماری التهابی روده یک بیماری مادام‌العمر است که هیچ درمان قطعی برای آن وجود ندارد. ممکن است این موضوع ناراحت‌کننده به نظر برسد، اما درمان‌هایی وجود دارند که علائم بیماری التهابی روده را کنترل می‌کنند و اقداماتی وجود دارند که می‌توانید انجام دهید تا این بیماری زندگی شما را مختل نکند.
1- گاز و نفخ
یکی از مشکلات رایج در التهاب در روده، گاز و نفخ است که باعث احساس ناراحتی و سنگینی در شکم می‌شود. این علائم به دلیل تجمع گاز در روده‌ها ایجاد می‌شود و ممکن است پس از مصرف غذاهای خاص یا در طول دوره‌های فعال بیماری شدت پیدا کند.
2- کاهش اشتها
افراد مبتلا به التهاب روده معمولا با کاهش اشتها مواجه می‌شوند. این وضعیت ممکن است به دلیل درد و ناراحتی شکمی یا به دلیل تاثیر بیماری بر جذب مواد غذایی در دستگاه گوارش رخ دهد. کاهش اشتها به مرور زمان می‌تواند به کاهش وزن منجر شود.
3- خون در مدفوع
خون در مدفوع یکی از علائم جدی التهاب در روده است و معمولا نشان‌دهنده آسیب به دیواره روده است. این خون‌ریزی می‌تواند به علت زخم‌های ایجاد شده در روده بزرگ یا دیگر بخش‌های دستگاه گوارش باشد و نیازمند ارزیابی پزشکی است.
4- کم‌خونی فقر آهن
کم‌خونی در این بیماری به دلیل کاهش جذب آهن یا از دست دادن خون از طریق مدفوع رخ می‌دهد. این وضعیت باعث خستگی و ضعف شدید در بیمار می‌شود و ممکن است به مکمل‌های آهن یا مداخلات دارویی نیاز داشته باشد.
5- درد عضلات شکم
درد عضلات شکم یکی از علائم شایع و نگران‌کننده التهاب روده است. این درد می‌تواند به شکل گرفتگی یا سوزش در شکم احساس شود و معمولا با دوره‌های عود بیماری شدت می‌گیرد.
6- کاهش وزن غیرقابل توضیح
به دلیل کاهش جذب مواد مغذی و اشتها، افراد مبتلا به التهاب در روده ممکن است بدون دلیل مشخصی کاهش وزن داشته باشند. این کاهش وزن به مرور زمان می‌تواند بدن را ضعیف کند و نیازمند توجه و مراقبت ویژه است.
7- اسهال و احساس فوریت در تخلیه مدفوع
اسهال مکرر و احساس نیاز فوری به تخلیه روده از دیگر علائم شایع التهاب در روده است. این مشکل می‌تواند باعث کاهش آب بدن و بروز مشکلات بیشتر در بیمار شود؛ خصوصا اگر نیاز به مراقبت پیوسته پرستار وجود داشته باشد. درمان اسهال و دیگر علائم با داروها و مراقبت‌های ویژه نیز به کاهش شدت علائم کمک می‌کند.
علل بروز التهاب روده
التهاب روده تحت تاثیر عوامل متعددی به وجود می‌آید که می‌تواند به بروز علائم و تشدید مشکلات گوارشی منجر شود. اگرچه محققان هنوز علت دقیق این بیماری را به‌طور کامل مشخص نکرده‌اند اما برخی از عوامل مهم مانند ژنتیک، ضعف سیستم ایمنی، سیگار کشیدن و استرس نقش مهمی در بروز این بیماری دارند. برخی دیگر از علل احتمالی، شامل عوامل محیطی و فردی هستند که ممکن است بر شدت علائم تاثیر بگذارند. در ادامه به بررسی هر یک از این علل می‌پردازیم.
1- ژنتیک و سابقه خانوادگی
وجود سابقه خانوادگی التهاب در روده در میان والدین یا خواهر و برادرها، احتمال بروز این بیماری را افزایش می‌دهد. تحقیقات نشان داده‌اند که از هر چهار نفر مبتلا، حداقل یک نفر دارای سابقه خانوادگی بیماری است. این موضوع نشان می‌دهد که ژن‌ها می‌توانند بر احتمال ابتلا به التهاب روده تاثیرگذار باشند. وراثت ممکن است باعث انتقال ژن‌های خاصی شود که به التهاب‌های گوارشی منجر می‌شوند و خطر بروز مشکلاتی نظیر زخم مری و دردهای گوارشی را افزایش می‌دهند.
ژنتیک نه‌تنها بر احتمال بروز این بیماری اثرگذار است بلکه ممکن است شدت و نوع علائم را نیز تحت تاثیر قرار دهد. این افراد ممکن است در مقابل عوامل محیطی و محرک‌های گوارشی حساس‌تر باشند که در نتیجه، علائم بیماری زودتر و شدیدتر بروز پیدا می‌کند. بنابراین، شناخت سابقه خانوادگی و مدیریت به‌موقع بیماری در این افراد اهمیت ویژه‌ای دارد.
2- سیستم ایمنی و واکنش‌های غیرطبیعی
سیستم ایمنی نقش مهمی در دفاع از بدن در برابر عفونت‌ها دارد. در برخی از افراد مبتلا به التهاب روده، سیستم ایمنی مواد غذایی و باکتری‌های مفید دستگاه گوارش را به‌عنوان تهدید شناسایی می‌کند و با آزاد کردن پروتئین‌ها و آنتی‌بادی‌ها به آن‌ها حمله می‌کند. این واکنش غیرطبیعی به مرور زمان منجر به التهاب مزمن در دستگاه گوارش و بروز علائمی مانند درد، اسهال و خستگی می‌شود.
از آنجایی که عملکرد سیستم ایمنی در این بیماری ناهنجار است، مدیریت بیماری ممکن است نیازمند داروهای خاصی باشد که بتواند واکنش‌های ایمنی بدن را کنترل کند. این رویکرد به کاهش التهاب و جلوگیری از آسیب‌های شدیدتر در طولانی‌مدت کمک می‌کند.
3- تاثیرات سیگار کشیدن
سیگار کشیدن از دیگر عوامل تشدیدکننده التهاب روده؛ خصوصا در بیماری کرون، محسوب می‌شود. سیگار می‌تواند به افزایش التهاب و تحریک دیواره روده منجر شود و احتمال بروز عوارض گوارشی را افزایش دهد. به‌علاوه، تحقیقات نشان داده‌اند که بیماری کولیت اولسراتیو در میان افرادی که سیگار را ترک کرده‌اند بیشتر دیده می‌شود. علاوه بر افزایش التهاب، سیگار می‌تواند جذب برخی داروها را مختل کند و فرآیند بهبود را به تاخیر بیندازد. بنابراین، برای افرادی که سابقه یا علائم التهاب در روده دارند، ترک سیگار می‌تواند گامی موثر در کاهش علائم بیماری باشد.
4- استرس و اضطراب
استرس و اضطراب؛ خصوصا در شرایط زندگی پرتنش، می‌تواند به عنوان یکی از عوامل تشدیدکننده التهاب در روده عمل کند. استرس باعث آزاد شدن هورمون‌های مختلف در بدن می‌شود که به نوبه خود می‌تواند به افزایش التهاب در دستگاه گوارش منجر شود. کاهش سطح استرس از طریق ورزش، تمرین‌های آرامش‌بخش و سرگرمی‌های مفید می‌تواند به کاهش شدت علائم کمک کند. از آنجایی که استرس به‌طور مستقیم با افزایش علائم التهاب در روده مرتبط است، مراقبت از سلامت روانی و حفظ آرامش می‌تواند در مدیریت این بیماری تاثیر چشمگیری داشته باشد.
عوارض التهاب روده
التهاب روده می‌تواند عوارض متعددی را برای سلامت فرد ایجاد کند که برخی از آن‌ها جدی و حتی خطرناک هستند. این عوارض ناشی از آسیب‌های مداوم به سیستم گوارش و سایر ارگان‌ها هستند و به مرور زمان بر کیفیت زندگی فرد تاثیر می‌گذارند. در ادامه به بررسی برخی از این عوارض می‌پردازیم.
افزایش خطر سرطان کولون
افرادی که از التهاب در روده رنج می‌برند؛ خصوصا در صورت داشتن سابقه طولانی بیماری، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان کولون قرار دارند. تغییرات سلولی ناشی از التهاب‌های مکرر می‌تواند به تدریج منجر به ایجاد سلول‌های سرطانی در دیواره روده شود. بنابراین، انجام بررسی‌های منظم و کولونوسکوپی برای این بیماران توصیه می‌شود تا از ابتلا به این عارضه جلوگیری شود یا در مراحل اولیه شناسایی و درمان شود.
سوتغذیه
التهاب روده باعث کاهش جذب مواد مغذی می‌شود که به سوتغذیه و کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی مهم منجر خواهد شد. کمبود مواد مغذی می‌تواند ضعف عمومی و کاهش انرژی را به دنبال داشته باشد. برای پیشگیری از این مشکل، ممکن است تغییرات غذایی و مصرف مکمل‌ها لازم باشد تا نیازهای تغذیه‌ای بدن تامین شود.
ایجاد فیستول مقعد
فیستول مقعد یکی از عوارض رایج التهاب در روده است که به دلیل التهاب مزمن رخ می‌دهد. این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که یک مجرای غیرطبیعی بین قسمت‌های داخلی روده یا بین روده و پوست اطراف مقعد شکل بگیرد. فیستول می‌تواند باعث درد و ناراحتی شدید شود و نیاز به درمان‌های خاصی از جمله جراحی در موارد حاد داشته باشد.
پوکی استخوان
پوکی استخوان یکی از عوارضی است که ممکن است به دلیل مصرف طولانی‌مدت داروهای ضدالتهاب یا جذب ضعیف کلسیم در مبتلایان به التهاب روده بروز کند. این مشکل باعث کاهش تراکم استخوان و افزایش احتمال شکستگی می‌شود. مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D و رعایت رژیم غذایی مناسب می‌تواند به کاهش این خطر کمک کند.
تورم شدید و تنگ شدن کانال مقعد
التهاب مزمن روده ممکن است به تورم و تنگی در بخش‌های مختلف دستگاه گوارش از جمله کانال مقعد، منجر شود. این تنگی می‌تواند مشکلاتی مانند درد و سختی در عبور مدفوع ایجاد کند. در موارد شدید، نیاز به مداخلات جراحی یا درمان‌های خاص برای بازکردن این تنگی‌ها وجود دارد.
سوراخ یا پارگی در روده بزرگ
در موارد شدید، التهاب ممکن است به حدی افزایش یابد که دیواره روده بزرگ سوراخ یا پاره شود. این وضعیت خطرناک است و ممکن است منجر به عفونت جدی در ناحیه شکم شود. در این موارد، بستری و جراحی اضطراری برای رفع مشکل ضروری است.
کم‌خونی و لخته شدن خون
التهاب روده می‌تواند به کم‌خونی و در برخی موارد به لخته شدن خون منجر شود. کاهش جذب آهن و از دست دادن خون از طریق روده‌ها علت اصلی این مشکل است. کم‌خونی می‌تواند خستگی شدید و ضعف عمومی را در پی داشته باشد و درمان آن با مصرف مکمل‌های آهن یا انتقال خون امکان‌پذیر است.
مشکلات کبدی
بیماری‌های کبدی مانند سیروز و کلانژیت نیز در برخی از مبتلایان به التهاب در روده دیده می‌شود. این مشکلات به دلیل افزایش التهاب و اختلالات سیستم ایمنی در بدن رخ می‌دهند و می‌توانند به مشکلات شدید کبدی منجر شوند. نظارت منظم بر عملکرد کبد و انجام آزمایش‌های دوره‌ای برای کنترل وضعیت این بیماران اهمیت دارد.
چگونه التهاب روده را تشخیص دهیم؟
تشخیص التهاب روده شامل مراحل مختلفی است که به بررسی علائم و انجام آزمایش‌های متعدد برای تایید بیماری کمک می‌کند. بیماری‌های کرون و کولیت اولسراتیو به‌عنوان مهم‌ترین انواع التهاب در روده، علائم مشابهی دارند و تشخیص دقیق آن‌ها نیازمند ابزارهای تشخیصی دقیق و تخصصی است. در ادامه به روش‌های رایج برای تشخیص این بیماری اشاره می‌کنیم.
آزمایش خون و مدفوع
آزمایش خون و مدفوع از اولین مراحل تشخیص التهاب در روده هستند. این آزمایش‌ها نشانگرهای التهابی و مواد غیرطبیعی موجود در خون یا مدفوع را بررسی می‌کنند. وجود مقادیر بالا از نشانگرهای التهابی در خون یا مدفوع ممکن است نشان‌دهنده التهاب روده باشد. خصوصا آزمایش‌های مدفوع می‌توانند عفونت‌ها یا مشکلات دیگر گوارشی را نیز تشخیص دهند.
کولونوسکوپی
کولونوسکوپی به پزشکان امکان می‌دهد تا به‌طور مستقیم داخل روده بزرگ و بخشی از روده کوچک را مشاهده کنند. با این روش، پزشک قادر است علائمی مانند زخم‌ها، تورم و هر نوع التهاب را شناسایی کند. در برخی موارد، پزشک ممکن است نمونه‌ای از بافت روده را برای آزمایش‌های بیشتر بردارد. این تست دقیق و موثر، یکی از ابزارهای اصلی در تشخیص بیماری‌های التهابی روده است.
سونوگرافی آندوسکوپی
در سونوگرافی آندوسکوپی، از امواج صوتی برای مشاهده ساختارهای داخلی دستگاه گوارش استفاده می‌شود. این روش می‌تواند به پزشک کمک کند تا عمق التهاب و شدت تورم را ارزیابی کند. سونوگرافی آندوسکوپی در مواردی که اطلاعات بیشتری از ناحیه‌های دور از دسترس نیاز است، مفید است و به تشخیص دقیق‌تر بیماری کمک می‌کند.
سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر
این روش تشخیص التهاب روده، مشابه کولونوسکوپی است اما تنها قسمت انتهایی روده یعنی راست روده و مقعد را مورد بررسی قرار می‌دهد. سیگموئیدوسکوپی برای تشخیص التهابات محدود به بخش پایینی روده استفاده می‌شود و می‌تواند خصوصا برای بیمارانی که به علائم خفیف‌تری مبتلا هستند، مفید باشد. این روش کمتر تهاجمی است و به راحتی در محیط‌های درمانی انجام می‌شود.
CT اسکن و MRI
CT اسکن و MRI ابزارهای تصویربرداری هستند که به کمک آن‌ها می‌توان تصاویری دقیق از دستگاه گوارش تهیه کرد. این تصاویر به پزشک کمک می‌کنند تا التهاب، آبسه‌ها و دیگر مشکلات داخلی را مشاهده کند. این روش‌ها بدون نیاز به ورود ابزارهای تهاجمی به بدن، تصاویری با کیفیت بالا ارائه می‌دهند و به پزشک اجازه می‌دهند وضعیت بخش‌های مختلف روده را بررسی کند.
آندوسکوپی فوقانی
آندوسکوپی فوقانی روشی است که برای مشاهده قسمت بالایی دستگاه گوارش از دهان تا ابتدای روده کوچک استفاده می‌شود. این روش تشخیص التهاب روده، به شناسایی مشکلاتی که ممکن است در بخش‌های بالای روده تاثیرگذار باشند، کمک می‌کند. آندوسکوپی فوقانی مخصوصا در مواردی که علائم بیماری به قسمت‌های بالاتر از روده بزرگ مربوط است کاربرد دارد.
آندوسکوپی کپسولی
در آندوسکوپی کپسولی، بیمار یک کپسول حاوی دوربین کوچک را می‌بلعد. این دوربین تصاویری از دستگاه گوارش را در طول مسیر عبورش ثبت می‌کند. این روش غیرتهاجمی بوده و به پزشک امکان می‌دهد تمام دستگاه گوارش را بررسی کند. آندوسکوپی کپسولی برای مشاهده بخش‌هایی از روده که با سایر روش‌ها قابل دسترسی نیستند بسیار مفید است.
چگونه از التهاب روده پیشگیری کنیم؟
پیشگیری از التهاب روده می‌تواند با اصلاح سبک زندگی و توجه به انتخاب‌های غذایی بهبود یابد. رعایت نکات بهداشتی و برنامه‌ریزی برای سبک زندگی سالم نقش موثری در کاهش خطر بروز این بیماری دارد. در ادامه، به روش‌های مختلف پیشگیری از التهاب در روده اشاره می‌کنیم.
ترک سیگار
سیگار کشیدن یکی از عوامل مهم در تشدید بیماری‌های گوارشی است. ترک سیگار می‌تواند به کاهش التهاب در دستگاه گوارش و تقویت سلامت روده‌ها کمک کند. سیگار بر عملکرد سیستم ایمنی تاثیر می‌گذارد و خطر بروز التهاب در روده را افزایش می‌دهد.
جلوگیری از کم‌آبی بدن
حفظ آب کافی در بدن برای سلامت روده‌ها ضروری است. کم‌آبی می‌تواند باعث اختلال در عملکرد روده شود و علائم التهاب روده را تشدید کند. مصرف منظم آب و نوشیدنی‌های طبیعی به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند.
خواب کافی و فعالیت بدنی منظم
خواب کافی و ورزش منظم از عواملی هستند که به تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهابات بدن کمک می‌کنند. خواب مناسب نقش مهمی در بازسازی بدن و کاهش استرس دارد و فعالیت‌های بدنی باعث تقویت عضلات روده و بهبود گوارش می‌شود.
جمع بندی
التهاب روده یک بیماری گوارشی است که به دلایل مختلفی مانند عوامل ژنتیکی، سیستم ایمنی، سبک زندگی و عوامل محیطی ایجاد و تشدید می‌شود. این بیماری با علائمی مانند درد شکم، اسهال، نفخ و کاهش وزن همراه است و در صورت عدم مدیریت مناسب، می‌تواند به مشکلاتی مانند کم‌خونی، سوتغذیه و حتی سرطان روده منجر شود. تشخیص التهاب در روده با روش‌های مختلفی مانند آزمایش خون و مدفوع، کولونوسکوپی و آندوسکوپی انجام می‌شود. پرستار اول به عنوان یک مجموعه برای ارائه خدمات پرستاری در منزل، می‌تواند در شناخت سریع علائم بیماری‌ها کمک‌کننده باشد.
سوالات متداول
علائم التهاب روده چیست؟
گاز و نفخ، کاهش اشتها، خون در مدفوع و درد عضلات شکم از علائم مختلف هستند.
عوارض التهاب در روده چیست؟
افزایش خطر سرطان کولون، سوتغذیه و پوکی استخوان از عوارض این التهاب هستند.
