آیا می‌دانید اعتماد به نفس کودک چه تاثیری بر شکل‌گیری شخصیت و آینده او دارد؟ تقویت اعتماد به نفس کودکان یکی از مهم‌ترین وظایف والدین و مراقبان است. کودکی که از اعتماد به نفس بالایی برخوردار باشد، راحت‌تر با چالش‌های روزمره مواجه شده و در تحصیل، روابط اجتماعی و مراحل بعدی زندگی موفق‌تر عمل می‌کند. به همین دلیل، والدین باید از همان دوران کودکی به روش‌های اصولی پرورش و افزایش عزت نفس کودک اهمیت دهند تا آینده‌ای موفق و شخصیت قدرتمند برای فرزند خود بسازند. یکی از موضوعات مهم در این راستا، بهره‌مندی از همراهان حمایتی همچون پرستار کودک است.
اعتماد به نفس کودک به میزان زیادی تحت تأثیر محیطی قرار دارد که در آن پرورش می‌یابد. رفتار و نگرش مثبت والدین، نقش مهمی در ایجاد خودباوری و حس ارزشمندی در فرزند دارد. به همین دلیل، لازم است والدین نه تنها نقشهای حمایتی و تربیتی خود را به‌درستی ایفا کنند، بلکه از روش‌هایی مانند تشویق به موقع، شناسایی و پرورش توانایی‌های فردی، و تعیین اهداف قابل دستیابی برای کودکان نیز بهره بگیرند. در کنار این موارد، استفاده از خدمات تخصصی مانند حضور روانشناس کودک در منزل میتواند نقش بسزایی در تقویت اعتماد به نفس و رشد روانی سالم کودکان داشته باشد.
راه های افزایش اعتماد به نفس کودکان
در ادامه به نکاتی خواهیم پرداخت که می‌توانند به ایجاد و تقویت اعتماد به نفس در کودکان کمک کنند.
1- دوست داشتن و ابراز محبت به کودک
احساس تعلق و دوست داشته شدن، نیاز اساسی همه انسان‌ها و به ویژه کودکان است. کودکی که احساس کند والدین و اطرافیانش او را بدون قید و شرط دوست دارند، با اعتماد به نفس بیشتری به دنیای بیرون نگاه می‌کند. ابراز محبت به کودک میتواند از طریق بغل کردن، نوازش کردن و حتی بیان جملات محبت‌آمیز صورت گیرد. کودکان، در بستر چنین احساسی به تدریج یاد می‌گیرند که خودشان را نیز دوست داشته باشند و به توانایی‌های خود ایمان داشته باشند. این امر به ویژه برای مشکلات خاصی مانند بیماری اوتیسم در کودکان نیازمند مراقبت‌های ویژه هستند، حائز اهمیت است
2- تمجید و تقدیر واقع‌گرایانه از کودک
تمجید کردن از دستاوردها و توانایی‌های کودک یکی از راه‌های مؤثر برای بالا بردن اعتماد به نفس کودک است. با این حال، تمجید باید به صورت واقع‌گرایانه و مبتنی بر تلاش‌های واقعی کودک باشد. اگر والدین به صورت اغراق‌آمیز و بدون در نظر گرفتن واقعیت به تعریف از کودک بپردازند، ممکن است انتظارات غیر واقعی در او شکل بگیرد که در آینده به کاهش اعتماد به نفس او منجر شود. تمجید از کودک برای تلاش‌ها و پیشرفت‌های کوچکش، به او کمک می‌کند که برای انجام کارهای جدید انگیزه بیشتری داشته باشد و از موفقیت‌های خود لذت ببرد.
3- کمک به کودک در تعیین اهداف واقع‌گرایانه
کودکان، در مراحل رشد خود با آزمون و خطاهای متعددی روبرو می‌شوند. والدین می‌توانند با کمک به کودک در تعیین اهداف واقع‌گرایانه، او را برای موفقیت‌های کوچک و بزرگ آماده کنند. به این ترتیب، کودک به تدریج می‌آموزد که شکست‌ها و ناکامی‌ها بخش طبیعی زندگی هستند و می‌توانند با پشتکار و تلاش، به موفقیت تبدیل شوند. والدین باید سعی کنند اهدافی کوچک و دست‌یافتنی برای کودک تعیین کنند تا او بتواند به تدریج به موفقیت‌های بزرگ‌تر دست پیدا کند.
4- الگوسازی از نگرش مثبت به خود و دیگران
والدین باید به عنوان الگوی کودک، رفتار و نگرش مثبتی از خود نشان دهند. وقتی کودک می‌بیند که والدینش به خود احترام می‌گذارند و از موفقیت‌هایشان خوشحال می‌شوند، او نیز به تقلید از این رفتارها می‌پردازد. در این حالت، کودک به اهمیت خودباوری و شادمانی از دستاوردها پی می‌برد و یاد می‌گیرد که خود و توانایی‌هایش را دوست داشته باشد. الگوسازی در خانواده به ویژه زمانی اهمیت دارد که کودک به دنبال الگوهای رفتاری خود می‌گردد و از رفتار و نگرش‌های والدین خود برای ساختن شخصیت خود بهره می‌گیرد. چون بیماری های مختلفی مانند زردی کودک میتواند اعتماد به نفس را کاهش دهد.
به نقل از وبسایت kidshealth :
گاهی اوقات می‌توان به راحتی متوجه شد که کودکان چه زمانی احساس خوبی نسبت به خود دارند و چه زمانی ندارند. این حس خوب درباره خود را عزت‌نفس می‌گویند. کودکانی که عزت‌نفس دارند، احساس پذیرفته‌شدن و اعتمادبه‌نفس می‌کنند، به توانایی‌هایشان افتخار می‌کنند و افکار مثبتی درباره خود دارند. اما کودکانی با عزت‌نفس پایین از خود انتقاد می‌کنند و به توانایی‌هایشان شک دارند. آن‌ها بیشتر به شکست‌هایشان فکر می‌کنند تا موفقیت‌ها.
عزت‌نفس به کودکان اعتمادبه‌نفس می‌دهد تا چیزهای جدید را امتحان کنند و از تلاش‌هایشان احساس غرور کنند. این ویژگی به آن‌ها کمک می‌کند با اشتباهات کنار بیایند و تشویق شوند که دوباره تلاش کنند. از طرف دیگر، کودکانی که عزت‌نفس پایین دارند، ممکن است از جمع دوری کنند، اجازه دهند دیگران با آن‌ها بدرفتاری کنند یا از تلاش دست بکشند.
عزت‌نفس از کودکی و با دریافت توجه و محبت مثبت شروع می‌شود. وقتی کودکان حس امنیت، عشق و پذیرش را تجربه می‌کنند و توانایی‌های جدیدشان مورد تشویق قرار می‌گیرد، عزت‌نفسشان رشد می‌کند. والدین می‌توانند با الگوی خوب بودن، تشویق تلاش‌ها و اجتناب از انتقاد شدید، به ساخت عزت‌نفس کودکان کمک کنند. این کار به کودکان نشان می‌دهد که چقدر ارزشمند و مهم هستند.
5- آموزش انعطاف‌پذیری و مدیریت شکست‌ها
زندگی پر از موفقیت‌ها و شکست‌ها است و کودکان نیز باید یاد بگیرند که چگونه با هر دو این موقعیت‌ها روبرو شوند. آموزش انعطاف‌پذیری به کودک، به او کمک می‌کند که در مقابل مشکلات و ناکامی‌ها، به جای تسلیم شدن، راه‌های جدیدی برای حل مشکل بیابد. والدین می‌توانند از طریق قصه‌گویی و تشویق به تلاش مجدد، به کودک یاد دهند که شکست‌ها فرصتی برای یادگیری هستند و نباید از آن‌ها ترسید. این آموزش‌ها برای بیش فعالی در کودکان و کودکانی که ممکن است در کارهای روزمره خود با چالش‌های بیشتری مواجه شوند، بسیار مفید است.
6- تشویق به استقلال و انجام کارها به تنهایی
ایجاد استقلال در کودک، یکی دیگر از راه‌های تقویت اعتماد به نفس در کودکان است. کودکی که از سنین پایین یاد می‌گیرد که وظایف کوچک خود را انجام دهد، به تدریج احساس شایستگی می‌کند و با اعتماد به نفس بیشتری به چالش‌های بزرگ‌تر زندگی روبرو می‌شود. والدین می‌توانند با دادن وظایف ساده‌ای مانند آماده‌سازی یک میان‌وعده یا مرتب کردن اتاق، به کودک خود این فرصت را بدهند که مهارت‌هایش را تقویت کند. نظارت والدین در این مرحله بسیار مهم است، زیرا کودک باید حس کند که در این کارها تنها نیست و در صورت نیاز میتواند از کمک والدین بهره بگیرد.
7- تشویق به فعالیت‌های بدنی و ورزش
ورزش و فعالیت‌های جسمانی می‌توانند تاثیر مثبتی بر اعتماد به نفس کودکان داشته باشند. شرکت در فعالیت‌های گروهی مانند ورزش‌های تیمی، به کودک این امکان را می‌دهد که نقاط قوت و ضعف خود را بشناسد و یاد بگیرد که چگونه با دیگران همکاری کند. این تجربه‌ها نه تنها به بهبود اعتماد به نفس کودک کمک می‌کنند، بلکه او را با اصولی مانند کار تیمی، مسئولیت‌پذیری و رعایت قوانین نیز آشنا می‌سازند. همچنین، کودکانی که به دلیل شرایط خاصی مانند اوتیسم نیازمند مراقبت و پشتیبانی بیشتری هستند، از طریق ورزش می‌توانند به ایجاد روابط مثبت با دیگران و پذیرش خود برسند.
8- احترام به علایق و تمایلات کودک
هر کودکی دارای استعدادها و علایق خاص خود است که باید مورد تشویق و حمایت قرار گیرند. وقتی کودک به دنبال علاقه‌اش می‌رود و موفقیت‌هایی به دست می‌آورد، این تجربه‌ها به اعتماد به نفس او کمک می‌کنند. والدین باید به کودکان خود این فرصت را بدهند که با توجه به تمایلاتشان، به فعالیت‌هایی که دوست دارند بپردازند. برای مثال، اگر کودکی به هنرهای دستی علاقه‌مند است، والدین می‌توانند او را در کلاس‌های مرتبط ثبت نام کنند و در راستای تحقق علاقه‌اش او را تشویق کنند.
9- ایجاد قوانین مشخص و سازگار در خانواده
وجود قوانین در خانواده به کودک احساس امنیت می‌دهد و باعث می‌شود که او بداند که چه انتظاراتی از او وجود دارد. کودکان با آگاهی از مرزها و محدودیت‌ها، راحت‌تر می‌توانند رفتارهای خود را تنظیم کرده و در مواقع مختلف تصمیم‌گیری‌های صحیح‌تری داشته باشند. قوانین خانوادگی می‌توانند به کودکان کمک کنند که به نظم و مسئولیت‌پذیری پایبند باشند و از این طریق اعتماد به نفس خود را تقویت کنند.
10- فراهم کردن فرصت‌های انتخاب برای کودک
دادن حق انتخاب به کودک در مواردی که توانایی تصمیم‌گیری دارد، به او احساس ارزشمندی می‌بخشد. برای مثال، انتخاب غذا یا لباس، فرصت‌هایی هستند که می‌توانند حس استقلال و اعتماد به نفس کودک را تقویت کنند. والدین می‌توانند با ایجاد مجموعه‌ای از انتخاب‌های مناسب، به کودک اجازه دهند که تصمیم بگیرد و مسئولیت تصمیمات خود را بپذیرد.
11- همیشه به جای او کاری انجام ندهید
یکی از راه‌های تقویت اعتماد به نفس در کودکان این است که به آن‌ها اجازه دهیم مسئولیت‌های خود را انجام دهند. هرچند ممکن است برای شما آسان‌تر باشد که سریع‌تر کاری را برای کودک‌تان انجام دهید، اما این فرصت‌ها می‌توانند به رشد استقلال و اعتماد به نفس کودک کمک کنند. مثلا ممکن است شما بخواهید لباس‌های کودک‌تان را بپوشید یا غذای او را سریع‌تر آماده کنید، اما بهتر است که او را تشویق کنید تا خودش این کارها را انجام دهد. این کار باعث می‌شود که کودک شما احساس توانمندی و شایستگی کند.
12- عجله نکنید یا ستایش نادرستی را انجام ندهید
برای تقویت اعتماد به نفس کودک، باید مطمئن شوید که ستایش‌های شما واقعی و معنی‌دار هستند. بسیاری از والدین به اشتباه کودک خود را بیش از حد ستایش می‌کنند یا ستایشی انجام می‌دهند که فاقد ارزش واقعی است. به عنوان مثال، اگر کودک شما نقاشی می‌کشد، به جای این‌که بگویید «تو بهترین هنرمند دنیا هستی»، بهتر است که به جزئیات کار او اشاره کنید و بگویید «من واقعاً دوست دارم که چطور جزئیات صورت بابا را کشیدی». این‌گونه ستایش‌ها برای کودک ملموس‌تر است و او احساس می‌کند که دستاوردهایش درک و ارزش‌گذاری می‌شود.
علاوه بر این، باید از عجله کردن در انجام کارها اجتناب کنید. فرزند شما باید فرصت کافی داشته باشد تا به تنهایی تلاش کند و به پیشرفت دست یابد. اگر شما بیش از حد به او کمک کنید یا سرعت کارهای او را افزایش دهید، احساس عدم کفایت پیدا خواهد کرد. مهم است که بدانید اشتباهات بخشی از یادگیری و رشد هستند و باید به کودک خود این پیام را بدهید که اشتباه کردن طبیعی است و به هیچ وجه نشان‌دهنده ضعف نیست.
13- کارهای خانوادگی مناسب را انجام دهید
یکی از بهترین راه‌ها برای تقویت اعتماد به نفس کودکان این است که به آن‌ها مسئولیت بدهید. انجام کارهای خانوادگی نه تنها به کودک احساس مشارکت و اهمیت می‌دهد، بلکه به او می‌آموزد که میتواند به طور مستقل به وظایف خود رسیدگی کند. کارهایی مانند کمک در تنظیم میز، برداشتن لباس‌های شسته شده یا حتی راه بردن سگ میتواند حس مسئولیت‌پذیری و استقلال را در کودک شما تقویت کند.
علاوه بر این، این وظایف به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های حل مسئله و تصمیم‌گیری خود را تقویت کند. وقتی کودک شما در انجام کارهای خانه نقش فعال داشته باشد، او احساس می‌کند که عضو مهمی از خانواده است و میتواند در پیشبرد کارها سهمی داشته باشد. این کارها باعث می‌شوند که کودک ارزش تلاش و سخت‌کوشی را درک کند و در آینده بتواند در موقعیت‌های مختلف اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد.
14- از نام‌های فرزندان برای ایجاد یک مزیت استفاده نکنید
برای تقویت اعتماد به نفس کودک، باید به احساسات او احترام بگذارید و هیچگاه او را با کلمات منفی یا توهین‌آمیز مورد خطاب قرار ندهید. این مورد را به پرستار در منزل نیز تاکید کنید. زمانی که کودک شما مرتکب اشتباهی می‌شود، به جای استفاده از نام‌های تحقیرآمیز یا کلمات جریحه‌دار، بهتر است که روی رفتار و اقداماتی که انجام داده تمرکز کنید. به طور مثال، به جای گفتن «تو همیشه این‌طور اشتباه می‌کنی»، می‌توانید بگویید «این کار اشتباه بود، اما می‌توانی دفعه بعد بهتر عمل کنی». این‌گونه به کودک کمک می‌کنید که احساس ناتوانی نکند و بداند که هیچ کس کامل نیست و همه می‌توانند یاد بگیرند.
15- گاهی نیاز است با هر یک از فرزندانتان جدا جدا وقت بگذرانید
برای ایجاد اعتماد به نفس در کودک، بسیار مهم است که به او احساس خاص بودن بدهید. گاهی اوقات این احساس از زمانی که شما وقت ویژه‌ای با او می‌گذرانید به وجود می‌آید. این کار به کودک نشان می‌دهد که برای شما مهم است و شما او را به عنوان یک فرد منحصر به فرد درک می‌کنید. حتی اگر فرزند شما چند ساله است، اختصاص دادن زمانی برای انجام فعالیت‌هایی که او دوست دارد یا صرف وقت برای صحبت‌های ساده، میتواند در تقویت احساس اعتماد به نفس کودکان تاثیر زیادی داشته باشد.
این که شما با فرزندتان وقت بگذرانید و به او نشان دهید که به او توجه دارید، باعث می‌شود که کودک شما احساس کند که قادر به انجام هر کاری است و برای شما ارزش دارد. این زمان‌ها می‌توانند در کنار بازی‌های گروهی یا حتی گفتگوی دوستانه باشد. فرزند شما وقتی بداند که همیشه شما در کنار او هستید، میتواند با اعتماد بیشتری در دنیای بیرون حرکت کند و با چالش‌های مختلف زندگی روبه‌رو شود.
سخن پایانی
در نهایت، ایجاد اعتماد به نفس در کودکان نیازمند صبر، مداومت و تلاش والدین و مراقبان است. حمایت از کودک و فراهم کردن محیطی امن و آرام که در آن بتواند اشتباه کند، بیاموزد و پیشرفت کند، اصلی‌ترین عامل در این راه است. نکات گفته شده می‌توانند به والدین و حتی پرستاران کودک که در منزل از فرزندان مراقبت می‌کنند، کمک کنند تا کودکی با اعتماد به نفس و آماده برای مواجهه با چالش‌های آینده پرورش دهند.
در مسیر رشد و پرورش سالم کودکان، گاهی والدین نیازمند همراهی فردی آگاه و متخصص هستند تا بتوانند بهتر با نیازها و دغدغه‌های فرزندشان آشنا شوند. بهره‌گیری از تجربه و دانش یک روانشناس کودک، به‌ویژه زمانی که این خدمات در محیط امن و آشنای خانه ارائه می‌شود، میتواند روند شناسایی و رفع مشکلات هیجانی یا رفتاری را بسیار مؤثرتر کند. در این راستا، مجموعه «سلامت اول» با فراهم کردن امکان حضور روانشناس کودک در منزل فرصتی ایجاد کرده است تا ارزیابی و مداخلات روانشناختی در فضایی صمیمی‌تر و بدون استرس برای کودک انجام شود، و والدین نیز با آرامش خاطر بیشتری به حمایت از فرزند خود بپردازند.
سوالات متداول
