دندان درآوردن نوزاد و ترتیب رویش دندان های کودک

دندان درآوردن یکی از مراحل طبیعی و مهم در رشد نوزادان برای والدین و پرستار کودک است که معمولاً از حدود ۴ تا ۷ ماهگی آغاز می‌شود. دندان درآوردن نوزاد که به ظاهر ساده به نظر می‌رسد، می‌تواند چالش‌های متعددی را برای والدین و نوزاد به همراه داشته باشد.

درد لثه، بی‌قراری، تب خفیف و حتی اختلال در خواب از جمله مشکلات رایجی هستند که در این دوره بروز می‌کنند. در ادامه به بررسی علائم، مراحل دندان درآوردن و راهکارهای مؤثر برای تسکین درد نوزاد و غذا نخوردن کودکان خواهیم پرداخت.

علائم دندان درآوردن نوزاد

رویش دندان‌ها در نوزادان یک فرآیند طبیعی بوده که ممکن است با علائم خاصی همراه باشد. هر کودک این فرآیند را به شیوه ‌ای متفاوت تجربه می‌کند، اما در اکثر موارد، مادر یا دندانپزشک کودکان با معاینه لثه کودک، زمان دقیق رویش دندان‌ها را تشخیص می‌دهند. در ادامه به بررسی علائم درد دندان درآوردن نوزاد می‌پردازیم:

1. جویدن اشیاء توسط نوزاد

یکی از شایع ‌ترین رفتارهایی که نوزاد در هنگام رویش دندان از خود نشان می‌‌دهد، جویدن اشیاء است. رشد دندان‌ها باعث ایجاد درد و ناراحتی در لثه‌ها می‌‌شود و نوزاد برای کاهش این درد، به طور غریزی اشیاء را به دهان می‌‌برد و روی لثه‌های خود فشار وارد می‌‌کند. این رفتار می‌‌تواند شامل جویدن اسباب ‌بازی‌های مخصوص دندان درآوردن، انگشتان دست یا حتی لباس‌های خود باشد.

2. کاهش اشتهای کودک

دندان درآوردن به دلیل درد لثه‌ها می‌‌تواند موجب کاهش اشتهای نوزاد شود. کودک از خوردن شیر یا غذاهای دیگر امتناع می‌کند یا کمتر از حد معمول غذا می‌خورد. این کاهش اشتها معمولاً به دلیل درد و ناراحتی هنگام مکیدن بوده و در زمان‌‌های خاصی از روز که درد بیشتر است، شدت بیشتری پیدا می‌کند.

3. ریزش بیش از حد بزاق

آبریزش دهان یکی دیگر از علائم رایج در زمان دندان درآوردن نوزاد است. رشد دندان‌ها باعث تحریک غدد بزاقی کودک می‌‌شود و ترشح بزاق را افزایش می‌‌دهد. این آبریزش بیش از حد معمول بوده و ممکن است باعث خیس شدن پیراهن یا صورت کودک شود. معمولاً این نشانه به دلیل تحریک لثه‌ها و افزایش بزاق در دهان کودک بروز می‌‌کند.

4. کم خوابی و گریه‌های بیش از حد

درد و ناراحتی ناشی از رویش دندان‌ها می‌‌تواند باعث بی ‌قراری نوزادژ مختل شدن خواب او و گاز گرفتن کودک شود. نوزاد در طول شب بیدار شده و دچار گریه‌های طولانی ‌مدت خواهد شد. این گریه‌ها و بی ‌قراری‌ها معمولاً به دلیل درد لثه‌ها و بی ‌خوابی ناشی از آن است. اگر کودک شما به طور مداوم در هنگام شب بیدار شده و گریه می‌‌کند، ممکن است دندان درآوردن عامل اصلی آن باشد. گاها پیش می‌آید که دلیل گریه های بیش از حد نوزاد، کولیک در نوزادان نیز باشد.

5. تورم و التهاب لثه‌ها

هنگامی که دندان‌ها در حال رویش هستند، لثه‌ها معمولاً دچار تورم و قرمزی می‌‌شوند. این تورم به دلیل فشار دندان‌ها به لثه‌ها ایجاد می‌‌شود و می‌‌تواند باعث ایجاد احساس ناراحتی و درد در کودک شود. در این مدت، لثه‌ها کمی نرم ‌تر یا حساس ‌تر از همیشه می‌شوند و حتی در محل‌های خاصی که دندان در حال بیرون آمدن است، پاره خواهند شد.

6. کج خلقی و بدخلقی

پارگی لثه‌ها و درد ناشی از آن می‌‌توانند سبب تغییر در خلق و خوی نوزاد شوند. نوزاد در این زمان بهانه ‌گیرتر شده و به راحتی از کوره در می‌رود. این بدخلقی به دلیل احساس ناراحتی بوده که کودک در نتیجه درد دندان‌ها تجربه می‌‌کند.

این علائم معمولاً موقتی و طبیعی هستند و با گذر زمان و در مراحل مختلف رویش دندان‌ها کاهش می‌‌یابند. با این حال، اگر علائم شدیدتر از حد معمول شوند یا کودک شما به طور مداوم دچار درد و ناراحتی است، بهتر است که با پزشک یا دندانپزشک کودکان مشورت کنید تا مطمئن شوید که هیچ مشکل جدی‌ای وجود ندارد.

به نقل از سایت webmd:

دندان درآوردن چیست؟
دندان درآوردن زمانی است که دندان های کودک شما از خط لثه خود بیرون می آیند. کلمه دیگر آن odontiasis است.
هنگامی که دندان های کودک شروع به بیرون زدن می کنند، ممکن است ناراحت کننده باشد.
یک فکر رایج این است که دندان‌های شیری لثه‌ها را بریده و باعث درد ناشی از دندان درآوردن می‌شوند. اما قبل از ظاهر شدن تاج دندان، آن قسمت از لثه کودک شما توسط هورمون ها تجزیه شده است.
پس این درد از کجا می آید؟ همانطور که این هورمون ها کار خود را انجام می دهند، لثه ها را متورم و حساس می کنند و باعث درد می شوند.

علت‌های دیر درآمدن دندان‌های نوزاد

روند دندان درآوردن نوزاد در افراد مختلف، ممکن است متفاوت باشد و به عوامل گوناگونی وابسته است. این فرایند پیچیده، تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

1) ژنتیک

ژنتیک یکی از اصلی‌ترین و تأثیرگذارترین عوامل در زمان شروع رویش دندان‌های نوزاد است. اگر یکی از والدین یا هر دو والدین در دوران کودکی دندان‌های خود را دیرتر از موعد طبیعی درآورده باشند، احتمال دارد که نوزادشان نیز با تأخیر در این زمینه مواجه شود. به عبارت دیگر، زمان رویش دندان‌ها در نوزاد به‌طور قابل‌توجهی تحت تأثیر ژن‌های ارثی قرار دارد.

2) فیبروز (ضخامت لثه)

فیبروز یک وضعیت پزشکی است که در آن لثه‌ها دارای ضخامت بیشتری نسبت به حالت طبیعی هستند. این افزایش ضخامت لثه می‌تواند به عنوان یکی از موانع رشد به‌موقع دندان‌ها عمل کند. به‌طور کلی، اگر لثه‌ها به اندازه کافی فضای مناسب برای بیرون آمدن دندان‌ها را نداشته باشند، روند رشد دندان‌ها با تأخیر مواجه می‌شود که در این شرایط، نیاز به پرستار کودک است.

3) کمبود تغذیه

تغذیه نامناسب یا کمبود مواد مغذی در دوران نوزادی می‌تواند تأثیر منفی بر روند رشد دندان‌ها بگذارد. دندان‌ها و استخوان‌ها نیاز به مواد مغذی مختلف دارند تا به‌درستی رشد کنند. کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند کلسیم و ویتامین D می‌تواند رشد دندان‌ها را مختل کند و موجب تأخیر در زمان دندان درآوردن شود.

4) بیماری‌ها و مصرف دارو

برخی از بیماری‌ها و داروهای خاص می‌توانند بر سیستم ایمنی بدن نوزاد تأثیر گذاشته و باعث تأخیر در روند رشد دندان‌ها شوند. اختلالات هورمونی، کم‌خونی، مشکلات هورمونی، سندروم‌های مختلف و حتی برخی از بیماری‌های جدی مانند سرطان، همگی می‌توانند عاملی برای تأخیر در رشد دندان‌ها باشند. مصرف داروهای خاص برای درمان این بیماری‌ها نیز به روند دندان درآوردن‌نوزاد آسیب می‌زند.

5) دندان‌های نهفته

گاهی اوقات به دلایل مختلف، دندان‌ها به‌طور طبیعی نمی‌توانند از لثه بیرون بیایند و به حالت نهفته باقی می‌مانند. یکی از این دلایل می‌تواند کمبود فضا در فک باشد. علاوه بر این، مشکلاتی مانند وجود کیست‌ها یا دیگر عارضه‌ها در ناحیه لثه روند رشد دندان‌ها را مختل می‌کند. در چنین مواردی، عکس‌برداری از لثه نوزاد و معاینه دقیق توسط پزشک کمک‌کننده است تا علت اصلی این تأخیر تشخیص داده شود.

زمان دقیق دندان درآوردن‌نوزاد به‌طور قابل توجهی تحت تأثیر عواملی چون ژنتیک، وضعیت تغذیه، بیماری‌های مختلف و حتی نوع تولد قرار دارد. در صورتی که تأخیر در روند دندان درآوردن مشاهده شود، مشورت با پزشک متخصص ضروری است تا علت اصلی تأخیر تشخیص داده شده و اقدامات لازم برای تسریع این روند انجام شود.

راه‌‌هایی برای کاهش درد نوزاد در موقع درآوردن دندان

از دیرباز، خانواده‌ها به دنبال روش‌هایی برای کاهش درد و التهاب ناشی از دندان درآوردن نوزاد بوده‌اند. انتخاب روش‌های مناسب و بی‌خطر برای والدین، به‌ویژه والدین جوان و تازه‌کار، ممکن است چالشی بزرگ باشد که البته با کمک گرفتن از پرستاران مجموعه پرستار اول، این موضوع قابل حل خواهد بود. در ادامه، به بررسی چند روش موثر و کاربردی برای تسکین درد و التهاب دندان درآوردن‌ خواهیم پرداخت:

• استفاده از دندان‌گیرهای سرد

دندان‌گیر یکی از ابزارهای ساده و مفید برای کاهش درد دندان درآوردن‌نوزاد است. این ابزار با ایجاد حس خنکی و تسکین التهابات، به نوزاد آرامش می‌دهد. اگر نوزاد هنوز قادر به نگه‌داشتن دندان‌گیر نیست، شما به عنوان والدین می‌توانید آن را در دستان خود گرفته و روی لثه‌های نوزاد بمالید. نکته مهم این است که دندان‌گیر نباید بیش از حد یخ زده و سفت باشد، زیرا ممکن است باعث آسیب به لثه‌ها شود.

• ماساژ لثه‌ها

ماساژ لثه‌های نوزاد با استفاده از انگشتان تمیز یکی دیگر از روش‌های طبیعی و موثر برای کاهش درد دندان درآوردن نوزاد است. این کار به آرامش نوزاد کمک می‌کند و از شدت خارش و التهاب لثه‌ها می‌کاهد. استفاده از مسواک انگشتی یا سرنگشتی‌های مخصوص مسواک نیز می‌تواند به شما کمک کند تا ماساژ دقیق‌تری انجام دهید.

• تغذیه خنک

غذاهای سرد و خنک یکی دیگر از روش‌های موثر برای تسکین درد لثه‌های نوزاد هستند. اگر نوزاد قادر به مصرف مواد غذایی است، غذاهای خنک مانند ساقه کرفس، میوه‌های نرم و سرد یا حتی مواد غذایی که از یخچال خارج شده‌اند، می‌توانند به آرامش لثه‌ها کمک کنند. این غذاها علاوه بر کاهش التهاب، به نوزاد کمک می‌کنند تا از شدت درد کاسته شود و احساس راحتی بیشتری داشته باشد.

• مصرف مسکن‌ها

در صورت لزوم و با تجویز پزشک، استفاده از مسکن‌ها می‌تواند به تسکین درد نوزاد کمک کند. داروهای مسکن مانند شربت استامینوفن به کاهش بی‌قراری و ناراحتی نوزاد کمک می‌کنند؛ اما مهم است که هیچ‌گاه داروها را بدون مشورت با پزشک تجویز نکنید. مصرف دارو باید تحت نظر پزشک و با دقت انجام شده تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود.

• آرامبخش‌های موضعی

استفاده از پمادها یا ژل‌های موضعی که مخصوص نوزادان هستند، یکی دیگر از روش‌هایی است که می‌تواند در کاهش درد و التهاب دندان درآوردن موثر باشد. این آرامبخش‌ها معمولاً برای نوزادان بی‌ضرر بوده و در مواقع اضطراری کمک‌کننده هستند. به‌ویژه در شب‌ها که نوزاد بیشتر بی‌قراری می‌کند، استفاده از این پمادها مفید است.

در نهایت، توجه به نیازهای نوزاد و فراهم کردن شرایطی آرام و امن برای او در این دوران می‌تواند به کاهش درد و نگرانی‌های والدین کمک کند.

ترتیب درآمدن دندان‌های نوزاد

رشد و دندان درآوردن نوزاد یکی از مراحل مهم در تکامل کودک است که معمولاً طبق یک الگوی زمانی مشخص انجام می‌شود. با این حال، این زمان‌بندی ممکن است در کودکان مختلف متفاوت باشد. در ادامه به توالی تقریبی رویش دندان‌ها اشاره می‌کنیم:

1. ۶ تا ۱۰ ماهگی: اولین دندان‌هایی که معمولاً ظاهر می‌شوند، دندان‌های پیشین مرکزی در فک پایین هستند. این دندان‌ها در قسمت جلویی فک قرار گرفته و نقش مهمی در فرآیند یادگیری جویدن ایفا می‌کنند.
2. ۸ تا ۱۲ ماهگی: پس از دندان‌های پیشین مرکزی پایین، دندان‌های پیشین مرکزی در فک بالا شروع به رویش می‌کنند. این دندان‌ها ظاهر کودک را تغییر داده و معمولاً لبخندی جذاب‌تر ایجاد خواهد کرد.
3. ۹ تا ۱۳ ماهگی: در این بازه زمانی، دندان‌های پیشین جانبی در فک بالا ظاهر می‌شوند. این دندان‌ها در کنار دندان‌های پیشین مرکزی قرار گرفته و ساختار جلویی دندان‌ها را تکمیل می‌کنند.
4. ۱۰ تا ۱۶ ماهگی: دندان‌های پیشین جانبی در فک پایین نیز در این دوره رویش کرده و هماهنگی دندان‌های جلویی را بهبود می‌بخشند.
5. ۱۳ تا ۱۹ ماهگی: با رویش دندان‌های آسیاب اول در هر دو فک، کودک می‌تواند غذاهای جامدتر را بهتر بجود. این دندان‌ها نقش مهمی در آسیاب کردن غذا دارند. در این مرحله شروع غذای کمکی نوزاد شروع می‌شود.
6. ۱۶ تا ۲۲ ماهگی: در این مرحله، دندان‌های نیش در فک بالا و پایین رویش می‌کنند. این دندان‌ها به دلیل شکل خاص خود، برای خورد کردن غذاهای سفت‌تر مفید هستند.
7. ۲۵ تا ۳۳ ماهگی: در نهایت، دندان‌های آسیاب دوم که بزرگ‌ترین دندان‌های شیری هستند، ظاهر می‌شوند. این دندان‌ها در فرآیند کامل کردن توانایی جویدن نقش اساسی دارند.

رویش دندان‌ها اهمیت زیادی دارد؛ زیرا این دندان‌ها علاوه بر کمک به جویدن، به حفظ فضای لازم برای رویش دندان‌های دائمی نیز کمک می‌کنند. بنابراین، مراقبت‌های بهداشتی و مراجعات منظم به دندان‌پزشک از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.

رابطه بین هوش و دندان درآمدن نوزاد

آیا میان زمان دندان درآوردن نوزاد و هوش او ارتباطی وجود دارد؟ بسیاری از والدین و اطرافیان بر این باورند که کودکانی که زودتر دندان در می‌آورند، از هوش بالاتری نسبت به همسالان خود برخوردارند. این دیدگاه عمدتاً به دلیل مشاهده برخی از کودکان با عملکرد ذهنی برتر شکل گرفته است که در سنین پایین‌تر اولین دندان‌های خود را تجربه کرده‌اند.

مطالعات علمی متعدد نشان داده‌اند که زمان دندان درآوردن نمی‌تواند به‌عنوان شاخصی برای پیش‌بینی سطح هوش کودکان استفاده شود. هوش یک ویژگی چندبعدی است که تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، محیط و تجربیات آموزشی قرار دارد. بنابراین، کودکان با هوش برتر در هر سنی از دندان درآوردن قرار می‌گیرند.

به عبارت دیگر، IQ بالا می‌تواند در میان کودکانی که زود یا دیر دندان درآورده‌اند، به یک میزان دیده شود. این نتایج نشان می‌دهند که والدین نباید نگران زمان‌بندی دندان درآوردن کودک خود باشند و بهتر است تمرکز خود را بر روی پرورش استعدادها و توانمندی‌های کودک، فارغ از زمان رشد فیزیکی، قرار دهند.

سخن پایانی

دندان درآوردن نوزاد یکی از مراحل طبیعی رشد اوست که با مراقبت صحیح، استفاده از وسایل مناسب برای تسکین درد و مشورت با پزشک متخصص می‌توان این دوره را برای کودک و والدین آسان‌تر کرد. توجه و صبوری در این زمان به سلامت و آرامش کودک کمک شایانی خواهد کرد. شرکت پرستار اول از برترین ارائه‌دهندگان خدمات پرستاری در تهران به شمار می‌رود و با ارائه خدمات حرفه‌ای و تخصصی، جایگاه ویژه‌ای در این حوزه دارد. شما عزیزان می‌توانید برای پرستاری از کودک خود، از پرستاران متبحر این مجموعه کمک بگیرید.

سوالات متداول

1. آیا دندان درآوردن می‌تواند باعث تب شود؟

دندان درآوردن ممکن است باعث افزایش خفیف دمای بدن شده، اما اگر نوزاد تب بالای ۳۸ درجه دارد، احتمالاً علت دیگری مانند عفونت دارد و باید با پزشک مشورت شود.

2. آیا همه نوزادان هنگام دندان درآوردن بی‌قرار می‌شوند؟

خیر، برخی از نوزادان به‌راحتی دندان در می‌آورند و هیچ نشانه خاصی از بی‌قراری یا درد نشان نمی‌دهند. هر نوزاد واکنش‌های متفاوتی به این فرآیند خواهند داشت.

3. چند دندان شیری در نوزاد رشد می‌کند؟

به طور معمول، نوزادان تا سن ۳ سالگی ۲۰ دندان شیری خواهند داشت که شامل ۱۰ دندان در فک بالا و ۱۰ دندان در فک پایین است.

4. چه زمانی باید اولین مراجعه به دندانپزشک برای دندان درآوردن نوزاد انجام شود؟

اولین ویزیت دندانپزشکی باید در حدود سن یک سالگی یا ۶ ماه پس از رویش اولین دندان انجام شود. این مراجعه می‌تواند به پیشگیری از مشکلات دندانی کمک کند و به والدین در مراقبت از دندان‌های نوزاد آموزش دهد.