واکنش های آلرژیک شدید یا شوک آنافیلاکسی Anaphylaxis یک واکنش آلرژیک جدی است که علایم آن به سرعت شروع می شود و ممکن است باعث مرگ شود. به طور معمول بیش از یکی از موارد زیر ایجاد می شود: بثورات خارش دار، تورم گلو یا زبان، تنگی نفس، استفراغ، سبکی سر، فشار خون پایین. این علائم به طور معمول طی چند دقیقه تا چند ساعت بروز می کند.
به طور کلی اصلاح آنافیلاکسی برای وقایعی اطلاق میشود که سریع، کلی و در اغلب موارد پیشبینی نشدهاند. باتوجه به اینکه این وضعیت به طور ناگهانی در افراد رخ میدهد، لازم است تا از اقدامات اولیه و ضروری، آگاه باشید. حتی افرادی مانند پرستار سالمند و یا کسانی که از دیگر افراد مراقبت میکنند، نیازمند چنین آگاهیهایی هستند. زیرا، در صورت تأخیر در درمان، فرد ممکن است در مدت چند دقیقه به سمت مرگ برود. به همین، دلیل در ادامه، اقدامات اولیه برای درمان شوک آنافیلاکسی و عوارض ناشی از عدم درمان آن را مطرح خواهیم کرد.
شوک آنافیلاکسی چیست؟
آنافلاکسی یک واکنش آلرژیک شدید است که در صورت عدم درمان فوری میتواند تهدیدی برای زندگی باشد. این واکنش میتواند به دلیل آلرژیهای غذایی، نیش حشرات، داروها یا لاتکس ایجاد شود. زمانی که به چیزی آلرژی دارید، سیستم ایمنی بدن شما به طور بیش از حد واکنش نشان میدهد و مواد شیمیایی مانند هیستامین آزاد میکند. علائم آنافلاکسی شامل تورم، خسخس سینه، تنگی نفس و مشکل در بلعیدن است. واکنش آنافلاکسی ممکن است همزمان بخشهای مختلف بدن شما را تحت تأثیر قرار دهد. آنافلاکسی معمولاً به طور ناگهانی و سریع رخ میدهد. اغلب بدون هشدار پیشین است، اما ممکن است علائم خفیفی مانند کهیر یا پوست قرمز ظاهر شود.
آلرژن چیست؟
مواردی که می توانند باعث واکنش های آلرژیک شوند آلرژن نامیده می شوند. اغلب آلرژن ها در یکی از دسته های زیر قرار دارد :
- غذاها: از جمله آجیل ، شیر ، ماهی ، صدف ، تخم مرغ و برخی میوه ها
- داروها: از جمله برخی از آنتی بیوتیک ها و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) مانند آسپرین
- نیش حشرات: به خصوص نیش زنبورها
- بیهوشی عمومی
- عوامل کنتراست: رنگهایی که در برخی آزمایشات پزشکی استفاده می شود تا تصویر بهتری در اسکن بدست آید
- لاتکس: نوعی لاستیک است که در برخی از دستکش ها و کاندوم های لاستیکی یافت می شود
- در برخی موارد ، این مشکل دلیل واضحی ندارد. این نوع آنافیلاکسی ایدیوپاتیک شناخته می شود.
شوک آنافیلاکسی می تواند ترسناک باشد. اما آماده بودن فرد و اطرافیان او کمک می کند تا این مشکل را به سرعت درمان کنید. آنافیلاکسی باعث می شود سیستم ایمنی بدن شما مقدار زیادی از مواد شیمیایی را آزاد کند که می تواند شما را دچار شوک کند . فشار خون ناگهان پایین می آید و مجاری تنفسی باریک می شود و مانع تنفس می شود و فرد علایم و نشانه های مختلفی را نشان می دهد .
شوک آنافیلاکسی چقدر طول می کشد؟
این مشکل ممکن است در عرض چند دقیقه رخ دهد. میانگین آن حدود 20 دقیقه پس از قرار گرفتن در معرض ماده آلرژی زا است. علائم ممکن است در ابتدا خفیف باشد ، اما به سرعت بدتر می شود. علائم و نشانه های معمول ممکن است شامل موارد زیر باشد: تورم صورت ، از جمله تورم لب ها و پلک ها.
به نقل از وبسایت رسمی و معتبر my.clevelandclinic :
آنافلاکسی یک واکنش آلرژیک شدید است که بلافاصله پس از قرار گرفتن در معرض یک آلرژن مانند بادامزمینی، نیش زنبور یا برخی داروها رخ میدهد. این واکنش باعث میشود سیستم ایمنی مواد شیمیایی آزاد کند که میتواند منجر به شوک، کاهش فشار خون، مشکل در تنفس، ضربان قلب سریع و ضعیف، راش پوستی و حالت تهوع شود. در صورت عدم درمان، آنافلاکسی میتواند کشنده باشد. این وضعیت نیاز به درمان فوری با تزریق اپی نفرین و مراقبتهای بعدی در اورژانس دارد. آلرژیهای غذایی، نیش حشرات، داروها و لاتکس از علل شایع آنافلاکسی هستند. افرادی که قبلاً دچار آنافلاکسی شدهاند یا مبتلا به آسم یا آلرژی هستند، در معرض خطر بیشتری هستند. پیشگیری از آنافلاکسی شامل اجتناب از آلرژنهای شناختهشده و آماده بودن با اپی نفرین اتو اینجکتور است که باید همیشه حمل شده و به طور منظم بررسی شود.
علائم شوک آنافیلاکسی چیست؟
واکنش های آلرژیک می تواند باعث بروز مشکلات زیر شود :
- گرفتگی گلو یا احساس بسته شدن گلو یا مجاری هوایی
- گرفتگی صدا یا مشکل در صحبت کردن
- خس خس سینه
- گرفتگی بینی یا سرفه
- حالت تهوع ، شکم درد ، استفراغ خونی یا اسهال
- مشکل در بلعیدن
- ضربان قلب سریع
- لرزه در دست و پاها
- احساس نگرانی شدید
- احساس گرما شدید و ناگهانی
- پوست رنگ پریده
- درد در ناحیه شکم
- وجود نبض شدید یا کند
- آبریزش بینی
- واکنش های متفاوت در پوست: خارش پوست، سوزن سوزن شدن، قرمزی یا متورم شدن پوست
اینها علائم شروع آنافیلاکسی است که اگر به دکتر مراجعه نکنید دچار شوک آنافیلاکسی خواهید شد و علائم زیر را نیز تجربه خواهید کرد:
- سرگیجه و گیجی در سر
- مشکل تنفسی
- احساس ضعف شدید و ناگهانی
- از دست دادن هوشیاری
اقدامات لازم در بروز شوک آنافیلاکسی
اگر علائم زیر را در خود یا فرد دیگر مشاهده نمودید شروع به تزریق اپی نفرین کنید:
- دو یا چند علائم آلرژیک خفیف تر در کنار هم داشته باشید (مانند کهیر با سرفه)
- سعی نکنید از داروهای استنشاقی یا آنتی هیستامین استفاده کنید و منتظر بمانید تا ببینید چه اتفاقی می افتد…!
- مستقیم به سراغ اپی نفرین بروید! هر ثانیه در حین شوک آنافیلاکسی حیاتی و مهم حساب می شوند.
خطرات شوک آنافیلاکسی
شوک آنافیلاکسی میتواند باعث بروز مشکلات تنفسی و بسته شدن راه تنفس شود یا ممکن است فرد دچار کاهش فشارخون شدید شود که در نهایت آن ایست قلبی رخ خواهد داد. خطرات دیگری که در شوک آنافیلاکسی بروز پیدا میکند عبارتند از:
- آسیب مغزی
- نارسایی در کلیه
- حمله قلبی
- شوک کاردیوژنیک
- بروز آریتمی قلب
- مرگ فرد مبتلا به آنافیلاکسی
در شرایط دیگر ممکن است وضعیت جسمانی بدتری نسبت به قبل داشته باشید. برای مثال اگر به بیماری مزمن مشکلات ریوی مبتلا باشید بعد از شوک آنافیلاکسی مکشلات تنفسی شما بیشتر شده و آسیب های جبران ناپذیری را به فرد وارد خواهد کرد. آنافیلاکسی همچنین میتواند افراد مبتلا به ام اس را در شدت علائم دائمی بیماری ام اس نقش مهمی داشته باشد. بعد از تجربه شوک آنافیلاکسی حتما زیر نظر پزشک قرار بگیرید زیرا این شوک خطرات جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت.
تفاوت شوک آنافیلاکسی با سایر واکنش های آلرژیک چیست؟
یک تفاوت عمده بین آنافیلاکسی و سایر واکنش های آلرژیک این است که آنافیلاکسی معمولاً بیش از یک سیستم در بدن را درگیر می کند. علائم معمولاً طی 5 تا 30 دقیقه پس از تماس با ماده آلرژی زا که فرد به آن حساسیت دارد ، شروع می شود.
درمان آنافیلاکسی
شخصی که به شوک آنافیلاکسی دچار شده است فوراً به کمک نیاز دارد. واکنش آلرژیک می تواند خیلی سریع بدتر شود. بنابراین پزشکان معمولاً می خواهند افرادی که آلرژی دارند داروی تزریقی به نام اپی نفرین به همراه داشته باشند. اپی نفرین وارد جریان خون می شود و به سرعت در برابر علائم جدی آلرژی عکس العمل نشان می دهد و جلوی تشدید علایم را میگیرد .
پزشکان تزریق خودکار اپی نفرین را برای فرد تجویز می کنند. این آمپول باید همیشه همراه شخص مبتلا به آلرژی باشد ، از جمله در مدرسه ، ورزشگاه ، محل کار و سایر فعالیتها. انژکتور خودکار کوچک و آسانی برای استفاده و تزریق وجود دارد که به راحتی برای تزریق این دارو در دسترس است. در صورت تجویز اپی نفرین، پزشک نحوه استفاده از آن را به فرد نشان می دهد. در صورت عدم کارکرد یک یا دو دوز ، همیشه دو انژکتور خودکار دیگر به همراه داشته باشید.
همچنین ممکن است پزشک در بعضی موارد به شما دستور دهد که آنتی هیستامین مصرف کنید. اما همیشه یک واکنش شدید آلرژیک را با اپی نفرین درمان کنید. در واکنش های جدی هرگز از داروهای آنتی هیستامین به جای اپی نفرین استفاده نکنید.
درمان خانگی شوک آنافیلاکسی
واکنش آنافیلاکسی یکی از پرخطرترین حوادث برای افراد بشمار میرود؛ زیرا، اگر درمان در دقایق اول انجام نشود، فرد از دست خواهد رفت. به همین منظور، لازم است تا افراد مختلف به خصوص پرستار در منزل، درمانهای اولیه این بیماری را جدی گیرند. در ابتدا لازم است تا به سرعت داروی اولیه یعنی اپینفرین به فرد تزریق شود. پس از این اقدام، باید بیمار مبتلا به شوک را در حالت درازکش قرارداد. در صورت مشاهده استفراغ یا تنگی نفس، لازم است تا بیمار در حالت راحت قرار گیرد و اندام تحتانی او به سمت بالا باشد. این فرایند ،باعث میشود تا از توزیع شوک و سندرم بط خالی، جلوگیری شود.
همچنین، باید به صورت متناوب علائم حیاتی بیمار نظیر فشارخون بررسی شود و تحت نظارت پزشک قرار گیرد. از سوی دیگر، لازم است پس از رفع فاز حاد شوک آنافیلاکسی، وقوع فاز دوم را نیز مورد ارزیابی قرار داده و از بروز احتمالی این شوک، به صورت مجدد به فرد بیمار اطلاع داد.
عوارض بعد از شوک آنافیلاکسی
واکنش آنافیلاکسی، عوارض متعددی را به همراه دارد. به عنوان مثال:
- این عارضه میتواند سبب بروز عوارض تنفسی کشنده در بیماران شود.
- در برخی موارد به علت عدم تنفس کافی در بیمار، مشکلات مغزی بروز پیدا میکند.
- بیماران پس از اولین شوک، ممکن است فاز دوم آلرژیک را نیز تجربه نمایند. این فاز معمولاً در حدود 12 تا 72 ساعت پس از اولین واکنش رخ خواهد داد.
سخن پایانی
از آنجایی که شوک آنافیلاکسی برخلاف سایر بیماریها نظیر اگزوما دست، به صورت ناگهانی بروز پیدا میکند، آگاهی از عوارض و پیگیری جدیتر، ضروری است. آلرژی می تواند در هر مرحله از زندگی فرد ایجاد شود. معمولاً آلرژی ابتدا در اوایل زندگی ظاهر می شود و به یک مسئله مادام العمر تبدیل می شود. با این حال ، آلرژی می تواند به طور غیر منتظره در سن بزرگسالی شروع شود. باتوجه به اینکه واکنش آنافیلاکسی یکی از پرخطرترین عوامل تهدیدکننده زندگی بشمار میرود، اگاهی از جزئیات مربوط به این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل، توصیه میشود تا از افراد آگاه در این زمینه کمک بگیرید.
مرکز پرستاری پرستار اول با داشتن کادری مجرب و متخصص در عرصه خدمات مراقبت و پرستاری در منزل آمادگی دارد به صورت شبانه روزی به ارائه خدمت بپردازد . کافی است باکارشناسان این مرکز تماس حاصل نمایید تا در اسرع وقت نسبت به اعزام پرستار کودک ، پرستار سالمند و پرستار بیمار مورد نظر شما اقدام گردد.
سوالات متداول
آیا شوک آنافیلاکسی خطرناک است؟
بله. این شوک ممکن است به صورت ناگهانی بروز یابد و در عرض چند دقیقه ممکن است فرد زندگی خود را از دست بدهد.
آیا پیشگیری از شوک انافیلاکسی ممکن است؟
بله. باتوجه به اینکه این شوک به دلیل حساسیت بروز پیدا میکنند، افراد میتوانند با اگاهی از عوامل حساسیتزا در خود، از این عارضه جلوگیری نمایند. به عنوان مثال از مصرف موادغذایی حساسیتزا خودداری نمایند.
آیا آنافیلاکسی درمان دارد؟
داروی انتخابی برای درمان اضطراری این عارضه، اپی نفرین بوده که بر سایر داروها مقدمتر است. البته، کورتیکواستروئید و آنتی هیستأمین H1 نیز به عنوان داروهای خط دوم، مورد استفاده قرار میگیرند.
