یکی از مشکلاتی که افراد به دلیل سبک زندگی ناسالم با آن دست و پنجه نرم میکنند، بیماریهای مربوط به کیسه صفرا است. برخی از افراد گمان میکنند که جراحی کیسه صفرا نیز مانند پیوند لوزالمعده است. به همین دلیل در این مقاله از پرستار اول قصد داریم شما را با کیسه صفرا در بدن و هر نکتهای که لازم است در مورد آن بدانید، آشنا کنیم. پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
علائم سنگ یا التهاب کیسه صفرا
کیسه صفرا در صورتی که درگیر سنگ یا التهاب شود یکسری از علائم را از خود نشان میدهد که در ادامه به مهمترین آنها اشاره خواهیم کرد:
- احساس درد شدید در کیسه صفرا که این درد بیشتر در سمت راست بالای شکم و زیر دندهها حس میشود و گاهی اوقات این درد ممکن است به سمت شانه راست یا پشت افراد نیز سرایت کند. این درد اغلب بعد از خوردن وعدههای غذایی چرب شروع میشود و ممکن است چند ساعت طول بکشد.
- احساس حالت تهوع و استفراغ که این اتفاق معمولاً زمانی رخ میدهد که فرد درد شدیدی را تجربه کند. این درد میتواند نشانهای از التهاب کیسه صفرا و سنگ کیسه صفرا باشد.
- بعد از خوردن غذاهای سنگین و چرب، فرد احساس نفخ، سنگینی و گاز در شکم خود دارد که بسیار ناراحتکننده است.
- تب و لرز که نشاندهنده التهاب و عفونت در کیسه صفرا است.
- یکی دیگر از علائم کیسه صفرا، مدفوع روشن رنگ و ادرار تیره رنگ است. این علائم نشاندهنده مسدود شدن کیسه صفرا در بدن است که این انسداد باعث میشود صفرا کمتر از قبل به روده کوچک ریخته شود.
- زردی و یرقان که نشاندهنده این است که صفرا به مقدار زیاد در بدن جمع شده است و راهی برای خروج ندارد. این موضوع باعث زرد شدن چشمها و پوست در بدن میشود.
- زمانی که کیسه صفرا در بدن دچار التهاب و یا عفونت شدید شده باشد، با لمس کردن ناحیه شکم احساس درد میکنیم. این حساسیت و ایجاد درد میتواند نشانهای التهاب در کیسه صفرا باشد.
- همچنین ممکن است افراد علائم دیگری مثل سنگ کیسه صفرا، التهاب کیسه صفرا، آکالکولوس کیسه صفرا، اختلالات عضلات کیسه صفرا و… را نیز تجربه کنند.
کیسه صفرا چیست؟
کیسه صفرا در شکم به شکل گلابی است. کیسه صفرا در زیر کبد و در بالای سمت راست شکم قرار دارد. این کیسه، صفرا را ذخیره و بعد آن را آزاد میکند. صفرا مایعی است که توسط کبد در بدن تولید میشود. کیسه صفرا وظیفه دارد این مایع را که از کبد میآید در خود ذخیره کند و بعد در مواقع لزوم آن را آزاد کند. این مایع به تجزیه غذاهای چرب در بدن کمک میکند. وظیفه اصلی کیسه صفرا در بدن، ذخیره کردن صفرا و هضم غذاهای مصرف شده توسط بدن است.
از شایعترین مشکلاتی که احتمالاً در مورد آن شنیدهاید، سنگ کیسه صفرا است. این سنگها میتوانند به کبد آسیب بزنند و باعث درد و ناراحتی در افراد شوند. سنگ صفرا باعث میشود شما در کیسه صفرای خود که در زیر کبد قرار دارد، احساس درد کنید. در صورتی که فرد مبتلا به سنگ کیسه صفرا باشد پرستار بیمار باید به یکسری از نکات توجه کند که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.
وظیفه کیسه صفرا در بدن
همانطور که تا الان خواندید، وظیفه اصلی کیسه صفرا در بدن تجزیه چربی است. زمانی که کبد صفرا تولید میکند، میزان اضافی این صفراها به داخل کیسه صفرا ریخته میشود. بنابراین زمانی که شما غذا میخورید، این کیسه منقبض و فشرده میشود و صفراهای موجود در آن به داخل داوزدهه (ابتدای روده کوچک) هدایت میشوند و بعد از آن، چربیهای موجود در بدن را تجزیه میکنند. یکی دیگر از کارهایی که کیسه صفرا انجام میدهد، جدا کردن آب از صفرا است که اینکار باعث افزایش غلظت صفرا در بدن میشود و چربیها بهتر و سریعتر تجزیه میشوند.
اهمیت وجودی کیسه صفرا
وجود کیسه صفرا در بدن میتواند با اهمیت باشد. اما وجود آن در بدن ضروری نیست و انسان بدون کیسه صفرا هم میتواند به حیات خود ادامه دهد. ترکیبات اصلی این عضو از بدن، کلسترول، نمکهای صفراوی و بیلی روبین است. در مورد اهمیت وجود کیسه صفرا در بدن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- رقیق کردن خون و کمک به جریان راحت خون در بدن
- افزایش اشتها
- هضم چربی
وجود میزان کم صفرا میتواند موجب احساس بی حالی و خستگی و کاهش میزان نبض در بدن گردد. بدن صفراهای اضافی را ذخیره میکند تا در موارد مورد نیاز از آن استفاده شود.
بیماری های کیسه صفرا
همان طور که گفتیم، وجود کیسه صفرا در بدن ضروری نیست. اما در صورت ایجاد مشکل برای کیسه صفرا که بسیار هم دردناک است، برای رهایی از شر درد بی امان ناحیه صفرا مجبور میشوید که کیسه صفرای خود را جراحی کنید. برخی بیماری های رایج کیسه صفرا عبارتند از:
سنگ کیسه صفرا
یکی از بیماری های بسیار رایج کیسه صفرا است. اگر به هر دلیلی میزان صفرا و چربی بیش از اندازه مورد نیاز ایجاد گردد، این صفراها تبدیل به کریستال هایی از جنس رنگدانه و کلسترول میشوند که به مرور زمان تشکیل سنگ خواهند داد.
سرطان کیسه صفرا
جزو آن دسته از بیماری هایی است که میزان شیوع کمتری نسبت به سایر بیماری ها دارد؛ اما در صورت بروز چنین بیماری، به شما توصیه می کنم که حتما آن را جدی بگیرید؛ زیرا ممکن است سرطان ایجاد شده در ناحیه صفرای شما به سایر اعضای بدنتان منتقل شوند و برایتان ایجاد مشکل کنند.
در صورت تشخیص زودهنگام بیماری میتوان آن را درمان کرد؛ اما از آن جایی که این بیماری معمولا بدون علامت است، فرد بیمار در زمانی متوجه وجود این بیماری در بدنش میشود که دیگر کار از کار گذشته است و بیماری به مرحله پیشرفته ای رسیده.
التهاب کیسه صفرا
اگر به هر دلیلی صفرار نتواند از بدن خارج شود، کیسه صفرا دچار التهاب خواهد شد که اصلی ترین دلیل این بیماری، وجود سنگ در ناحیه صفرا است. برخی تومورها، عفونت ها و همچنین مصرف الکل میتواند منجر به تولید بیش از حد صفرا گردد.
پارگی صفرا
در لیست بیماری های کیسه صفرا قرا میگیرد که میتواند در اثر عفونت و یا التهاب کیسه صفرا و یا در اثر وارد شدن ضربات فیزیکی به بدن ایجاد شود که در صورت عدم درمان به موقع، احتمال پخش شدن صفرای داخل کیسه در بدن و انتقال آن به خون بسیار بالاست که میتواند بسیار خطرناک باشد.
عفونت صفرا
یکی از بیماری های خطرناک مربوط به ناحیه صفرا است که در صورت عدم تشخیص به موقع میتواند منجر به مرگ بیمار گردد که این مشکل معمولا به خاطر گیر کردن سنگ در ناحیه صفرا به وجود می آید و با علایمی از قیبل شکم درد، تنگی نفس، تب و مشکلات گوارشی همراه است.
دو وضعیت کیسه صفرا
کیسه صفرا در افراد دو وضعیت متفاوت دارد که در اصطلاح به آن کیسه صفرا کلابه و کیسه صفرا نیم کلابه میگویند.
1. کیسه صفرا کلابه
زمانی این اتفاق میافتد که کیسه صفرا دچار التهاب شده باشد و مجاری صفراوی به وسیله سنگ بسته شده باشند. علت اصلی بسته شدن مجرای صفراوی، سنگهای صفراوی است. مسدود شدن مجراهای صفراوی باعث میشود تا فرایند جریان صفرا به داخل روده کوچک مسدود شود. زمانی که این انسداد رخ میدهد، باعث التهاب در کیسه صفرا میشود. اگر این التهاب درمان نشود، ممکن است خونرسانی به دیواره کیسه صفرا به خوبی انجام نشود و در نهایت بافتهای دیواره از بین بروند. در این وضعیت افراد علائمی مثل احساس درد شدید و تیر کشیدن در شکم، استفراغ خونی یا صفراوی، یرقان و تغییر رنگ مدفوع را از خود نشان میدهند.
2. کیسه صفرا نیم کلابه
به وضعیتی گفته میشود که کیسه صفرا دچار التهاب شدید شده است و این التهاب باعث شده تا بخشی از بافتهای موجود در دیواره دچار مرگ شوند و از بین بروند. در این حالت التهاب به حدی نرسیده است که دیواره به طور کلی از بین برود. افراد در این وضعیت علائمی مثل احساس درد شدید در شکم، استفراغ صفراوی، تیرگی ادرار و تغییر رنگ در مدفوع را تجربه میکنند.
درمان بیماریهای کیسه صفرا
برای درمان بیماریهای کیسه صفرا، در ابتدا باید به شدت بیماری، نوع آن و شرایط بیمار توجه کنیم. سپس میتوان از درمانهای مختلفی که شامل جراحی کیسه صفرا، تغییر در سبک زندگی و درمانهای دارویی است برای بهبود بیمار استفاده کرد. درمان بیماری های کیسه صفرا دو حالت بیشتر ندارد.
1. باید سبک زندگی خود را عوض کنید
2. باید جراحی کنید و سپس رژیم غذایی خاصی را رعایت کنید.
در صورتی که هنوز در مراحل ابتدایی بیماری هستید، بهتر است سبک زندگی خود را تغییر دهید و از مصرف غذاهای چرب پرهیز کنید. در سبد غذایی خود فیبر و پروتئینهای سالم را قرار دهید. همچنین اگر اضافه وزن دارید، با کاهش کالری و به مرور زمان وزن خود را کاهش دهید. انجام این کارها باعث میشود تا نه تنها کیسه صفرا سالمتری داشته باشید بلکه بدن سالمتری نیز داشته باشید.
علت عفونت و التهاب کیسه صفرا
در صورتی که کیسه صفرا دچار عفونت و التهاب شود، میزان تولید صفرا در بدن افزایش مییابد زیرا در این حالت کیسه صفرا به درستی نمیتواند صفرا را ذخیره و ترشح کند که این موضوع باعث اختلال در کیسه صفرا میشود.
اختلالات هورمونی:
هورمونها نقش مهمی در ترشح صفرا در بدن دارند. بنابراین بارداری و برخی از بیماریهای هورمونی روی ترشح صفرا در بدن تاثیرگذار هستند.
انسداد:
انسداد در کیسه صفرا زمانی اتفاق میافتد که جریان صفرا از کبد یا کیسه صفرا به سمت روده کوچک کاهش پیدا میکند یا متوقف میشود. مسدود شدن کیسه صفرا به دلایل مختلفی مثل وجود سنگهای صفراوی، تومورها، التهاب یا عفونتها ایجاد میشود. زمانی که کیسه صفرا در بدن مسدود میشود، فرایند تجزیه چربیها در بدن به خوبی انجام نمیشود و این موضوع باعث مشکلات جدی برای فرد میشود. انسداد کیسه صفرا یک وضعیت جدی است که فرد باید سریعا به پزشک مراجعه کند تا درمان شود زیرا در صورتی که این مشکل حل نشود، فرد علائمی مثل درد شدید و زردی را تجربه میکند.
به نقل از سایت nhs:
جراحی برای برداشتن کیسه صفرا معمولاً در صورت داشتن سنگ کیسه صفرا دردناک انجام می شود.
اینها سنگ های کوچکی هستند که در نتیجه عدم تعادل در مواد تشکیل دهنده صفرا می توانند در کیسه صفرا ایجاد شوند.
سنگهای صفراوی اغلب هیچ علامتی ایجاد نمیکنند و ممکن است متوجه نشوید که آنها را دارید، اما گاهی اوقات میتوانند جریان صفرا را مسدود کرده و کیسه صفرا (کوله سیستیت حاد) یا پانکراس (پانکراتیت حاد) را تحریک کنند.
این می تواند علائمی مانند:
درد ناگهانی و شدید شکم
احساس و بیمار بودن
زرد شدن پوست و سفیدی چشم
جراحی برای برداشتن کیسه صفرا موثرترین درمان در اکثریت قریب به اتفاق موارد است.
چرا صفرا در بدن زیاد میشود؟
همانطور که در بالاتر نیز به آن اشاره کردیم، صفرا در بدن توسط کبد تولید میشود و بعد به کیسه صفرا ریخته میشود. برای پاسخ به این سوال که چرا صفرا در بدن زیاد میشود، دلایل مختلفی میتواند در آن دخیل باشد که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره خواهیم کرد:
1. رژیم غذایی پرچرب و ناسالم:
خوردن غذاهای با چربی بالا مثل فست فود و غذاهای سرخ شده باعث میشود تا کبد تحریک شود تا صفرای بیشتری تولید کند و آن را به کیسه صفرا بریزد تا این چربیها در بدن سریعتر تجزیه شوند.
2. مشکلات کبدی:
مبتلا شدن به برخی از بیماریهای کبدی مثل سیروز کبدی، کبد چرب یا هپاتیت باعث میشود بدن صفرای بیشتری تولید کند و در عملکرد طبیعی کبد اختلال ایجاد شود. در این حالت ممکن است بدن صفرای بیشتری تولید کند.
3. سنگهای صفراوی:
زمانی که کیسه صفرا در بدن سنگساز میشود و مجاری صفراوی توسط این سنگها مسدود میشود، میزان صفرای زیادی در داخل کیسه جمع میشود که باعث انقباض ناگهانی کیسه صفرا میشود. این انقباض باعث میشود میزان زیادی از صفرا بدون هیچ نظمی به داخل روده کوچک ریخته شود.
چرا کیسه صفرا دردناک می شود؟
درد در کیسه صفرا به دلایل مختلفی رخ میدهد که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره میکنیم:
سنگ کیسه صفراوی:
سنگهای موجود در کیسه صفرا به دلایل مختلفی مثل تجمع مواد صفرایی مانند کلسترول و بیلیروبین در بدن ایجاد میشوند. این سنگها باعث مسدود شدن مجاری کیسه صفرا شده و فرد احساس درد شدیدی در ناحیه صفرا میکند.
التهاب کیسه صفرا:
عفونت کیسه صفرا میتواند به دلایلی مانند وجود ویروس یا باکتری در بدن رخ دهد. این التهاب در کیسه صفرا باعث درد و تورم کیسه صفرا میشود.
آکالکولوس کیسه صفراوی:
آکالکولوس کیسه صفراوی زمانی رخ میدهد که صفرا فرد دچار التهاب شود بدون اینکه هیچ سنگی در داخل کیسه صفرا وجود داشته باشد. این حالت علائمی مشابه علائم سنگ کیسه صفرا در بدن دارد.
اختلالات عضلات کیسه صفرا:
هنگامی که در عملکرد عضلات اختلال ایجاد شود، ممکن است عضلات کیسه دچار ضعف شوند، در حرکت روده نقصی ایجاد شده باشد و یا مجاری اتصال کیسه صفرا به روده تنگ شده باشند. از علائم بارز این اختلال در بدن، درد و تنبلی در منطقه کیسه صفرا میباشد.
عوامل دیگر:
عواملی دیگری مانند سابقه جراحی در کیسه صفرا، التهاباتی که ممکن است در نزدیکی این محل رخ دهند، تغییرات هورمونی که بیشتر در دوران بارداری اتفاق میافتند و مصرف برخی داروها باعث میشوند تا فرد در محل کیسه صفرا احساس درد کند.
کنترل سلامتی کیسه صفرا در بدن
در صورتی که قصد دارید سلامتی کیسه صفرا در بدن خود را کنترل کنید، در ابتدا باید سبک زندگی خود را سالم نگه دارید، غذاهای مفید بخورید و علائم مربوط به کیسه صفرا را پیگیری کنید. تا در صورت بروز علائمی، سریعا به پزشک مراجعه کنید و از به وجود آمدن مشکلات جدی پیشگیری کنید.
عمل کیسه صفرا
عمل کیسه صفرا زمانی انجام میشود که کیسه صفرا در فرد دچار عفونت، التهاب، سنگ کیسه صفرا و یا سرطان شده باشد. به این عمل کوله سیستکتومی گفته میشود. این کار با استفاده از دو روش کوله سیستکتومی لاپاروسکوپی (کمتهاجمی) و کوله سیستکتومی باز انجام میشود.
عوارض برداشتن کیسه صفرا
جراحی کیسه صفرا برای حل مشکلات این کیسه انجام میشود، اما این عمل ممکن است یکسری عوارض نیز به دنبال داشته باشد که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد:
- عفونت: احتمال عفونت محل جراحی شده وجود دارد که عفونت همراه با علائمی مانند درد، تورم، قرمزی و ترشحات از محل جراحی شده است.
- خونریزی: ممکن است در حین و یا حتی بعد از جراحی کیسه صفرا، خونریزی رخ دهد. البته احتمال رخ دادن این اتفاق بسیار پایین است.
- نشت صفرا: بعد از جراحی کیسه صفرا ممکن است صفرا از داخل مجاری صفراوی به داخل معده نشت پیدا کند که با درد و عفونت و عوارض پگ معده همراه است.
- لخته شدن خون: به دلیل اینکه بعد از جراحی فرد به مدت طولانی نباید حرکت کند، احتمال لخته شدن خون در داخل رگهای عمیق بدن وجود دارد.
- مشکلات تنفسی: این اتفاق بیشتر در بیمارانی که مشکلات تنفسی و ریوی دارند رخ میدهد.
- اسهال مزمن: برخی از افراد در طولانی مدت ممکن است بعد از برداشتن کیسه صفرا دچار اسهال مزمن شوند که این به دلیل جریان مستقیم و زیاد صفرا به داخل معده اتفاق میافتد.
جمعبندی
در این مقاله شما را با کیسه صفرا در بدن آشنا کردیم و بیان کردیم که این کیسه وظیفه دارد با استفاده از صفرایی که از کبد به داخل آن ریخته میشود، چربیهای موجود در بدن را تجزیه کند. در صورتی که کیسه صفرا دچار التهاب و یا سنگهای صفرا شود، احتیاج به درمان و مراقبت پیدا میکند. در نهایت علائم و عوارض این بیماری و راههای درمان آن را برای شما شرح دادیم. اگر شما نیز با این بیماری درگیر بودهاید و تجربه مفیدی در بهبود سلامتی خود داشتهاید، با ما و کاربران سایت در میان بگذارید.
سوالات متداول
1. کیسه صفرا کجای بدن قرار دارد؟
کیسه صفرا در شکم، در زیر کبد و در بالای سمت راست شکم قرار دارد. این کیسه به شکل گلابی است و وظیفه اصلی آن ذخیره و آزاد کردن صفرا برای کمک به هضم چربیها است.
2. چه عواملی باعث ایجاد سنگ کیسه صفرا میشوند؟
سنگهای کیسه صفرا عمدتاً به دلیل تجمع مواد صفراوی مثل کلسترول و بیلیروبین در بدن رخ میدهند. عوامل دیگری مثل تغذیه ناسالم، چاقی، مشکلات کبدی و برخی بیماریهای ژنتیکی نیز میتوانند منجر به تشکیل سنگهای صفراوی شوند.
3. علائم سنگ کیسه صفرا چیست؟
علائم سنگ کیسه صفرا شامل درد شدید در ناحیه بالای سمت راست شکم که ممکن است به شانه راست یا پشت نیز سرایت کند، تهوع و استفراغ، تب و لرز، ادرار تیره رنگ و مدفوع روشن رنگ، و زردی و یرقان میباشد.
4. چگونه میتوان از بیماریهای کیسه صفرا پیشگیری کرد؟
برای پیشگیری از بیماریهای کیسه صفرا، باید سبک زندگی سالمی را اتخاذ کنید. مصرف غذاهای کم چرب و پرفیبر، پرهیز از غذاهای سرخ شده و فست فود، ورزش منظم، و حفظ وزن متعادل میتواند در پیشگیری از این بیماریها موثر باشد.
5. چه زمانی نیاز به جراحی کیسه صفرا است؟
جراحی کیسه صفرا زمانی ضرورت پیدا میکند که کیسه صفرا دچار عفونت، التهاب شدید، سنگهای صفراوی مقاوم به درمانهای دارویی، یا سرطان شده باشد. این جراحی به نام کولهسیستکتومی شناخته میشود و میتواند به دو روش لاپاروسکوپی و یا باز انجام شود.
6. استفراغ صفراوی چیست؟
استفراغ صفراوی به معنای بیرون آمدن صفرا از داخل کیسه صفرا به سمت دهان است. در حالت نرمال، مایع صفرا از داخل کیسه صفرا به دوازدهه میریزد، اما اگر فرد دچار سنگ کیسه صفرا و یا التهاب شود و راه ریختن به داخل دوازدهه مسدود باشد، این مایع صفرا که به رنگ سبز و زرد روشن است از دهان بیرون میآید. این استفراغ همراه با درد شکمی، ترشحات صفراوی در مدفوع، حالت تهوع و… میباشد.