واکسیناسیون کودکان از بدو تولد شروع و با فواصل زمانی معین و در انواع مختلف، تزریق شده یا به صورت خوراکی به کودک داده می‌شود. بسته به نوع واکسن، ممکن است که کودک واکنش‌های مختلف بدنی و روحی از خود نشان دهد. برخی از کودکان پس از تزریق واکسن تب کرده و بعضی دیگر، دچار بی‌قراری خفیف تا شدید می‌شوند. به هر ترتیب لازم است که مراقبت قبل از واکسیناسیون کودک و پس از آن، به درستی انجام شود تا کودک کمترین عوارض را در پی آن تجربه کند.
در این مطلب قصد داریم نگاهی به مراقبت‌ها و اقدامات لازم قبل از واکسیناسیون کودک و پس از آن بیندازیم. شما جهت اعزام پرستار کودک می‌توانید با ما همراه باشید.
چرا باید نوزادان را واکسینه کنیم؟
بیماریهای مختلفی در دوره‌های زمانی گوناگون شیوع پیدا کرده و تا به حال در طول تاریخ بشریت نیز قربانی‌های زیادی گرفته است. خوشبختانه بسیاری از این بیماری‌ها که اغلب عوارض بد و شدیدی نیز داشته‌اند، اکنون واکسن مخصوص به خود را دارند. به طور مثال، ریشه کن شدن فلج اطفال در ایران با واکسیناسیون همگانی امکان‌پذیر شد. از این روی در یک پروتکل کشوری، برخی از واکسن‌ها برای تمامی نوزادان و کودکان، ضروری بوده و حتی در زمان ثبت نام کودک در دبستان نیز باید کارت واکسن او ارائه شود.
پیشنهاد مقاله: علائم و راههای درمان تشنج ناشی از تب در نوزادان و کودکان
چه واکسن‌هایی در بدو تولد تزریق می‌شوند؟
همانطور که اشاره کردیم، واکسیناسیون از بدو تولد نوزاد شروع شده و در دوره‌های سنی 1.5 ماهگی، 2 ماهگی، 4 ماهگی، 6 ماهگی، 12 ماهگی، 18 ماهگی و 4 تا 6 سالگی تزریق می‌شود. لازم به توضیح است که واکسن ب.ث.ژ مربوط به بیماری سل بوده و واکسن سه گانه، برای بیماریهای دیفتری، سیاه سرفه و کزاز تزریق می‌شود.
ریشه کن شدن فلج اطفال در ایران با واکسیناسیون همگانی امکان‌پذیر است.
همینطور واکسن هپاتیت ب، نیاز به بررسی تیتر داشته و بهتر است پس از یک ماه سپری شدن از سه دوره تزریق، میزان تیتر آنتی بادی در بدن کودک چک شود تا در صورت نیاز و پایین بودن تیتر، یک نوبت دیگر واکسن تزریق شود.
زمان بندی واکسیناسیون کودک
زمانبندی واکسیناسیون کودکان به شرح زیر است:
| سن | نوع و نام واکسن |
| بدو تولد | ب.ث.ژ، هپاتیت ب، فلج اطفال |
| دو ماهگی | سه گانه، فلج اطفال، هپاتیت ب |
| چهار ماهگی | سه گانه، فلج اطفال |
| شش ماهگی | سه گانه، فلج اطفال، هپاتیت ب |
| دوازده ماهگی | ام ام آر |
| هجده ماهگی | سه گانه، فلج اطفال، ام ام آر |
| شش سالگی | سه گانه، فلج اطفال |
واکسیناسیون کودک چگونه انجام می‌شود؟
واکسیناسیون در کودکان، به دو روش تزریقی و خوراکی انجام می‌شود. ممکن است واکسیناسیون در مراکز بهداشت انجام شده یا این که در مطب پزشک، به وسیله خود پزشک اطفال انجام گیرد. به هر ترتیب اهمیت زیادی دارد که واکسن‌ها تازه بوده و در مدت تاریخ مصرف خود قرار داشته باشند.
پیشنهاد مقاله: سرخک در کودکان+ عوارض، علایم و درمان سرخک
نکات مراقبت قبل از واکسیناسیون کودک
همان اندازه که نکات مراقبتی بعد از تزریق واکسن اهمیت دارد، باید پیش از واکسیناسیون نیز ملاحظاتی داشته باشید. حتما با کودک خود در صورتی که در سن مناسبی برای صحبت کردن قرار دارد، در مورد واکسن زدن صحبت کرده و او را آماده کنید. در سنین دیگر نیز در آغوش گرفتن کودک، نوازش و آواز خواندن برای او، کمک خواهد کرد تا کودک آمادگی بهتری داشته باشد. به هر ترتیب کاهش هر گونه تنش عصبی و اضطراب در کودک، به آمادگی بدنی و روحی او پیش از انجام واکسیناسیون منجر می‌شود.
باید پیش از واکسیناسیون نکات مراقبتی انجام بگیرد.
از این‌ها گذشته، اطمینان حاصل کنید که کودک شما بدحال یا بیمار نباشد. حتی مبتلا بودن به بیماریهای جزئی، باعث خواهد شد تا کودک عوارض بیشتری را در پی واکسیناسیون تجربه کند.
نکات مراقبت بعد از واکسیناسیون کودک
در بالا دیدیم که واکسیناسیون کودک چگونه انجام می‌شود و در خصوص مراقبت‌های قبلی آن اطلاعات لازم را بیان کردیم و در ادامه درباره نکاتی برای مراقبت های بعد از واکسیناسیون صحبت می‌کنیم:
- بررسی وضعیت تب کودک و پایین آوردن آن
- بررسی وضعیت تورم و قرمزی یا خارش محل تزریق واکسن
- بررسی وضعیت اشتها و کم آب شدن بدن کودک
- رسیدگی به بی‌قراری و بی‌تابی کودک
اما پس از انجام شدن واکسیناسیون، باید حتما مراقبت‌های جدی‌تری صورت بگیرد که از جمله موارد زیر هستند:
1) بررسی وضعیت تب کودک و پایین آوردن آن
بیشتر کودکان پس از تزریق واکسن، درصدی از تب خفیف را تجربه می‌کنند که باید حتما نسبت به آن مراقبت و رسیدگی جدی صورت بگیرد. همانطور که می‌دانید، بالا رفتن تب خطرناک است و یکی از جدی‌ترین اقدامات لازم بعد از واکسن کودک، همین مورد کنترل تب بعد از واکسیناسیون کودک است.
2) بررسی وضعیت تورم و قرمزی یا خارش محل تزریق واکسن
در صورتی که مشاهده کردید در محل تزریق واکسن قرمزی خفیف شکل گرفته، از کمپرس آب سرد کمک گرفته و اگر موثر واقع نشد، به پزشک مراجعه کنید. همین طور در مورد تورم و خارش پایدار نیز باید حساس بود. معمولا این عوارض ظرف مدت 24 ساعت برطرف می‌شوند، اما دنباله‌دار بودن آن‌ها باید پیگیری شود.
3) بررسی وضعیت اشتها و کم آب شدن بدن کودک
در اکثر مواقع کودکان پس از تزریق واکسن، برای مدت 12 تا 24 ساعت، دچار بی‌اشتهایی می‌شوند که نگران کننده نیست. اما توجه داشته باشید که عدم نوشیدن مایعات، ممکن است مشکل‌ساز شده و باید حتما کودک به اندازه کافی شیر یا آب بنوشد.
4) رسیدگی به بی‌قراری و بی‌تابی کودک
ممکن است که کودک پس از تزریق واکسن، دچار بی‌قراری شده و نیاز به مراقبت و توجه بیشتری داشته باشد. در این صورت بهتر است که لباس راحت و نازکی تن کودک کرده و او را در مکانی آرام و با آب و هوای خنک و مطبوع قرار دهید تا آرامش خود را به سرعت به دست بیاورد.
پیشنهاد مقاله: روش های پیگشیری از بروز آنفولانزا در کودکان
کلام آخر
در این مقاله از مرکز خدمات پرستاری پرستار اول، نگاهی به نکات مراقبتی بعد از تزریق واکسن و همینطور اصول مراقبت قبل از واکسیناسیون کودک داشتیم. به جز موارد ذکر شده در بالا، شما چه نکات مراقبتی بعد از تزریق واکسن و پیش از آن را توصیه می‌کنید که در اینجا به آن‌ها اشاره نشده باشد؟ حتما نظرات و تجربیات خود را در این خصوص با ما و دیگر کاربران وب سایت به بحث و اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
اصلی‌ترین شکل مراقبت بعد از واکسیناسیون کودک چیست؟
کنترل تب بعد از واکسیناسیون کودک، استفاده از یک حوله خنک روی محل تزریق و همین طور در صورت نیاز قطره یا شیاف استامینوفن، برای مراقبت از کودک بعد از واکسیناسیون پیشنهاد می‌شوند.
واکسیناسیون کودک چگونه انجام می شود؟
واکسیناسیون کودک براساس پروتکل سازمان بهداشت و به دو شکل تزریقی و خوراکی انجام می‌پذیرد که تابع دوره‌های زمانی تعیین شده است.
چرا کودک پس از تزریق واکسن تب می‌کند؟
تب کردن کودک پس از تزریق واکسن، یک واکنش طبیعی سیستم ایمنی بدن است که در پی ورود میکروب کشته یا ضعیف شده اتفاق می‌افتد.
تب کردن کودک پس از تزریق واکسن چقدر طول می‌کشد؟
معمولا باید تب کودک ظرف مدت چند ساعت تا حداکثر 24 ساعت پس از تزریق واکسن برطرف شود؛ چنانچه تب تا 24 ساعت برطرف نشد، باید به پزشک مراجعه کنید.
چنانچه نیاز به مشاوره و راهنمایی در مورد خدمات پرستاری؛ دارید کارشناسان ما به صورت شبانه‌روزی آماده پاسخگویی به سوالات شما هستند.
ممنونم. واقعا مطالب مهمی بود.