یکی از مشکلات شایع چشمی که افراد با آن دست و پنجه نرم میکنند، آستیگماتیسم چشم است. این بیماری در صورتی که درمان نشود، عوارض زیادی برای افراد دارد. بنابراین در صورت ورم چشم نوزاد تازه متولد شده باید حتماً به پزشک مراجعه کنید. به همین دلیل در این مقاله از پرستار اول قصد داریم تا شما را با مفهوم آستیگمات چشم، عوامل و علل بروز آن، راههای درمان و سایر نکاتی که باید در این مورد بدانید آشنا کنیم. پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
آستیگماتیسم چشم چیست؟
زمانی که انحنای قرنیه و یا عدسی در چشم شما دارای نقص باشد، به این معنی است که شما آستیگماتیسم دارید. آستیگماتیسم یک عیب انکساری است به این مفهوم که نور به شکل درست روی شبکیه متمرکز نمیشود. زمانی که این اتفاق میافتد، فرد به خوبی نمیتواند ببیند. در آستیگماتیسم نیز همین اتفاق میافتد که به آن عیب انکساری میگویند. زمانی که فرد آستیگمات است، قرنیه در چشم او به جای اینکه گرد و متقارن باشد، بیضوی و ناصاف است. به عبارت دیگر، در حالت عادی قرنیه در چشم بیمار باید شبیه یک توپ بسکتبال باشد اما زمانی که فرد آستیگمات است، قرنیه چشم او شبیه توپ فوتبال آمریکایی است. اگر چشمان سالمندان آستیگمات باشد، ممکن است در سنهای بالاتر این مشکل شدیدتر شود. به همین دلیل پرستار سالمند باید به این موضوع توجه کند تا علائم بیمار تشدید نشود.
علل بروز آستیگماتیسم چشم
همانطور که قبلاً نیز به آن اشاره شد، آستیگماتیسم به علت انحنای نامنظم در قرنیه یا عدسی چشم به وجود میآید. علل بروز آستیگماتیسم در چشم متنوع است که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره خواهیم کرد:
- وراثت و عوامل ژنتیکی: بسیاری از افرادی که چشم آنها آستیگمات است، این بیماری را از والدین خود به ارث بردهاند. اگر والدین شما آستیگمات باشند، احتمال بیشتری وجود دارد که چشم شما نیز آستیگمات شود. ممکن است فرد از زمانی که به دنیا آمده است به این مشکل مبتلا شده باشد.
- ناهنجاریهای ساختاری قرنیه یا عدسی: در حالت کلی قرنیه یا عدسی چشم به شکل یک توپ بسکتبال کروی شکل است، اما در حالتی که همانند توپ فوتبال آمریکایی بیضی شکل باشد، فرد آستیگمات میشود زیرا در این حالت نور به شکل یکنواخت روی شبکیه متمرکز نمیشود.
- جراحیهای چشم: برخی از افراد ممکن است در اثر جراحی چشم خود به این مشکل دچار شوند. برای مثال، برخی از افرادی که جراحی آب مروارید چشم میکنند ممکن است قرنیه چشم آنها در اثر جراحی دچار انحنا شود و بعداً آستیگمات شوند.
- آسیبهای چشمی: اگر به چشم فرد آسیب جدی وارد شود، ممکن است باعث آستیگمات شدن فرد شود. به خصوص این اتفاق زمانی میافتد که به قرنیه چشم فرد آسیب وارد شود.
- کراتوکونوس (Keratoconus): کراتوکونوس یک نوع بیماری در چشم است. در این بیماری، قرنیه در چشم فرد به مرور زمان نازکتر میشود که این موضوع سبب میشود فرد آستیگمات شود و یا در صورتی که از قبل آستیگمات بوده است، علائم در او تشدید شود.
- نزدیک بینی چشم: هنگامی رخ خواهد داد که قرنیه بیشتر از حد معمول دارای انحراف باشد و یا کره چشم دارای اندازه بزرگ باشد. که در چنین حالتی بهج ای تمرکز درست روی شبکیه نور در جلوی شبکیه متمرکز خواهد شد و باعث میشود تا اجسام از دور تار دیده شوند.
- دور بینی: این اختلال بیماری هنگامی رخ میدهد که قرنیه از حد عادی کوچکتر باشد. زمانیکه چشم در این حالت قرار بگیرد، نور در پشت شبکیه چشم متمرکز خواهند شد و افراد اجسام نزدیکتر را تار میبینند.
پیری و تغییرات طبیعی مرتبط با سن
ممکن است با افزایش سن فرد به بیماریهای چشمی مبتلا شود و در ساختار قرنیه و عدسی چشم او تغییراتی ایجاد شود. یکی از این بیماریها، آستیگمات شدن چشم در سنین بالا است.
علائم آستیگماتیسم
فرد آستیگماتیسم میتواند علائم مختلفی را از خود بروز دهد، ولی برخی از علائم در این افراد شایعتر است که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت:
- تاری دید: افراد آستیگماتیسم ممکن است به خوبی نتوانند دور و یا نزدیک را ببینند که این موضوع به خاطر اینکه نور به خوبی روی شبکیه متمرکز نمیشود اتفاق میافتد و باعث تاری دید در فرد میشود. البته در سالمندان آب مروارید چشم هم می تواند موجب تاری دید شود.
- اعوجاج تصاویر: اعوجاج به این مفهوم است که فرد اشیا را در هر فاصلهای به خوبی نمیتواند ببیند و یا حتی خطوط صاف را به شکل منحنی میبیند که این موضوع باعث میشود فرد شکلهای عجیب و درهم و برهمی را مشاهده کند.
- خستگی چشم: به دلیل اینکه این افراد به طور واضح نمیبینند، تمام تلاش خود را میکنند تا بهتر ببینند که این کار باعث میشود چشمانشان بیش از حد دچار خستگی شود. این اتفاق به خصوص زمان درس خواندن و یا کار با کامپیوتر رخ میدهد.
- سردرد: تلاش زیاد برای دیدن اشیا ممکن است باعث بروز سردرد در این افراد شود.
در نهایت این افراد ممکن است علائم دیگری مثل سختی در دید شبانه، عدم توانایی در تمرکز، دوبینی، چشمک زدن و جمع کردن چشمها را نیز تجربه کنند که این موضوع باعث بروز مشکل در آنها خواهد شد.
دستگاههای اندازهگیری شماره آستیگمات چشم
برای اندازهگیری میزان آستیگماتیک چشم و یا تشخیص این بیماری دستگاههای مختلفی وجود دارد که در ادامه برخی از مهمترین آنها را نام خواهیم برد:
- کراتومتر (Keratometer)
- توپوگرافی قرنیه (Corneal Topography)
- رفرکتومتر خودکار (Auto Refractometer)
- فوراپتر (Phoropter)
- آبِراُمتر (Aberrometer)
- پلاکارد چشمی (Snellen Chart)
به نقل از سایت mayoclinic:
آستیگماتیسم یک نقص شایع است. به طور کلی قابل درمان در انحنای چشم که باعث تاری فاصله و دید نزدیک می شود.
آستیگمات زمانی رخ می دهد که سطح جلوی چشم (قرنیه) یا عدسی داخل چشم دارای انحنای نامتناسب باشد. به جای داشتن یک منحنی مانند یکتوپ گرد، سطح آن تخم مرغی شکل است. این باعث تاری دید در تمام فواصل می شود.
آستیگماتیسم اغلب در بدو تولد وجود دارد و ممکن است همراه با نزدیک بینی یا دوربینی باشد. اغلب آنقدر تلفظ نمی شود که نیاز به اقدام اصلاحی داشته باشد. در صورت وجود، گزینه های درمانی لنزهای اصلاحی یا جراحی هستند.
عوامل موثر در آستیگمات چشم
همانطور که قبلاً نیز به آن اشاره شد، عرضه کژبینی در اکثر افراد به صورت مادرزادی بروز میکند و عامل وراثت در بسیاری از موارد دخیل است. اما در صورتی که این مشکل در اثر وراثت نباشد، عواملی دیگر مثل آسیب به چشم، ابتلا به بعضی از بیماریها و انجام برخی از جراحیها مثل جراحی آب مروارید چشم میتوانند به وجود آورند. در برخی از موارد نیز ممکن است چشم در اثر بیماری کراتوکونوس آستیگمات شود.
انواع آستیگماتیسم
استیگماتیسم در چشم به دو نوع مختلف تقسیم میشود که این تقسیمبندی بر اساس اینکه مشکل از کجا نشات میگیرد طبقهبندی میشود:
- آستیگماتیسم قرنیه: زمانی اتفاق میافتد که قرنیه چشم شما دچار انحنا یا بینظمی باشد.
- آستیگماتیسم عدسی: این اتفاق زمانی رخ میدهد که عدسی چشم شما دچار انحنا یا بینظمی باشد.
در تقسیمبندی دیگری، آستیگماتیسم را بر مبنای محور دو خط کانونی به دو دسته عمده تقسیم میشود:
- آستیگماتیسم منظم: این نوع از آستیگماتیسم در بین افراد شایعتر است. در این نوع، دو محور اصلی انحنای چشم در قرنیه و یا عدسی عمود بر یکدیگر هستند که با زدن عینک و یا لنز قابل درمان است. این نوع خود به دستهبندیهای دیگری تقسیم میشود.
- آستیگماتیسم نامنظم: در این نوع، دقیقاً برعکس آستیگماتیسم منظم، دو محور اصلی انحنای چشم در قرنیه و یا عدسی عمود بر هم دیگر نیستند. این حالت معمولاً به دلیل آسیب به قرنیه یا مشکلات دیگری مانند کراتوکونوس یا زخمهای قرنیه رخ میدهد. این نوع از آستیگماتیسم با عینک قابل درمان نیست و باید عمل جراحی انجام شود. این نوع نیز به دستهبندیهای دیگری تقسیم میشود.
آستیگماتیسم در کودکان
آستیگماتیسم در کودکان میتواند به علل مختلفی بروز کند که یکی از مهمترین علتهای بروز این بیماری در کودکان وراثت است. این مشکل در بسیاری از موارد قبل از یکسالگی نوزاد به خودی خود برطرف میشود و احتیاجی به درمان ندارد. اما در صورتی که این مشکل در کودکان درمان نشود، ممکن است کودک در آینده در یادگیری به دلیل تاری دید دچار مشکل شود. از آنجایی که نوزادان خودشان نمیتوانند تشخیص دهند که بیمار هستند، والدین باید بعد از 6 ماهگی آنها را به صورت منظم برای معاینات چشم ببرند تا از بروز مشکل جلوگیری کنند. مراجعه زودهنگام و در زمان مناسب به چشمپزشکی باعث میشود تا نوزاد شما در همان سن پایین با کمترین مشکل درمان شود. بنابراین بردن آنها برای معاینه چشم ضروری است.
چه کسانی در معرض خطر آستیگماتیسم هستند؟
کودکان و بزرگسالان به یک اندازه در معرض ابتلا به آستیگماتیسم چشم قرار دارند، ولی وجود هر یک از عواملی که در ادامه به آن اشاره میکنیم باعث میشود تا فرد بیشتر در معرض آستیگماتیسم شدن قرار بگیرد:
- سابقه خانوادگی آستیگماتیسم یا سایر اختلالات چشم مثل قوز قرنیه
- سابقه انجام برخی جراحیهای خاص نظیر عمل آب مروارید
- زخم یا نازک شدن قرنیه
- نزدیکبینی شدید
- دوربینی شدید
عوارض آستیگماتیسم
بیماری آستیگماتیسم اگر به موقع تشخیص داده و درمان نشود، عوارض آن میتواند بر روی کیفیت زندگی فرد تاثیر بگذارد. در ادامه به برخی از مهمترین عوارض این بیماری اشاره خواهیم کرد:
- تاری دائمی دید: فرد آستیگماتیسم دچار تاری دید است که باعث میشود فرد نتواند فاصلههای دور و یا نزدیک را به خوبی ببیند. اگر این مشکل رفع نشود، تاری به صورت دائمی و همیشگی در فرد ظاهر میشود و باعث میشود فرد به خوبی نتواند فعالیتهای روزانه خود مثل درس خواندن را انجام دهد.
- خستگی و فشار چشم: به دلیل اینکه این افراد سعی میکنند تمرکز بیشتری روی کار خود کنند تا تاری دید آنها تا حدودی کمتر شود، فشار به چشم آنها وارد میشود و این موضوع باعث خستگی بیش از حد در چشمان آنها میشود.
- تنبلی چشم (آمبلیوپی): اگر در کودکان آستیگماتیسم به موقع تشخیص داده نشود، کودک دچار تنبلی چشم میشود. در این بیماری یکی از چشمها نسبت به دیگری ضعیفتر است و دید خوبی ندارد. بعد از مدتی مغز فقط از یک چشم که قویتر است برای دیدن استفاده میکند که در نهایت باعث میشود فرد بینایی یکی از چشمان خود را از دست بدهد.
- کاهش کیفیت زندگی: افراد آستیگماتیسم در هنگام رانندگی کردن، مطالعه کردن و… دچار مشکل هستند که این موضوع سبب میشود کیفیت زندگی آنها کاهش پیدا کند.
- اختلال در یادگیری و تمرکز در کودکان: کودکانی که مشکل آستیگماتیسم آنها به موقع تشخیص داده نمیشود، ممکن است در مدرسه دچار مشکلاتی از جمله اختلال در یادگیری، تاری دید و… شوند زیرا به دلیل تاری دید به خوبی نمیتوانند تمرکز کنند.
روشهای درمان آستیگمات چشم
در برخی از موارد خیلی خفیف، آستیگماتیسمها احتیاج به درمان خاصی مثل عینک و یا لنز ندارند، فقط لازم است تا مرتب به پزشک مراجعه کنند تا از وضعیت پیشرفت بیماری خود آگاه باشند. اما به طور کلی این بیماری با استفاده از روشهای زیر قابل درمان است:
- استفاده از لنز یا عینک مناسب: اگر چشم شما آستیگماتیسم باشد، پزشک بعد از معاینه برای شما عینکها و لنزهای مناسب تجویز میکند که باعث میشود مشکل شما رفع شود.
- ارتوکراتولوژی (Orthokeratology): اگر مشکل شما شدیدتر باشد، دکتر از روشی به نام ارتوکراتولوژی استفاده میکند. در این روش، در طول شب یک لنز را داخل چشم میگذارید که باعث شکل دادن به قرنیه میشود و بعد در طول روز آن لنز را برمیدارید. انجام این کار باعث میشود فرد در طول روز بهتر ببیند، البته فرد باید هر شب این کار را انجام دهد.
- جراحی انکساری یا لیزیک: جراحی انکساری نوعی از عمل جراحی است که باعث میشود نور بهتر روی شبکیه متمرکز شود. این جراحی با استفاده از لیزر انجام میشود و باعث میشود تا نور بهتر روی شبکیه متمرکز شود. این عمل عموماً به روش لیزیک انجام میشود. مطالعات نشان داده است که انجام این عمل روی 96 درصد افراد موثر بوده است.
- کراتوتومی (Keratotomy) آستیگماتیک: این روش نیز یکی دیگر از راههای درمان آستیگماتیسم است که در آن با ایجاد برشهای شعاعی بر روی قرنیه، کژبینی را درمان میکنند.
پیشگیری از آستیگماتیسم
تا کنون هیچ روش پیشگیری برای این بیماری تشخیص داده نشده است. فقط باید افرادی که مبتلا به این مشکل هستند از چشمان خود مراقبت کنند و ورزش چشم برای درشت شدن آن را در نظر بگیرند تا علائم آنها تشدید نشود.
جمعبندی
در این مقاله بیان کردیم که آستیگماتیسم چیست و در پاسخ به این سوال که آیا آستیگماتیسم خوب میشود، گفتیم با استفاده از یکسری از روشها این مشکل قابل درمان است. در ادامه، دلایل بروز این بیماری را برشمردیم که زمینهی ارثی مهمترین علت این بیماری بود و بیان کردیم که این مشکل عوارض زیادی دارد و میتواند روی کیفیت زندگی تأثیر بگذارد.
سوالات متداول
1. آستیگماتیسم چیست؟
آستیگماتیسم یک عیب انکساری در چشم است که باعث میشود نور به شکل صحیحی روی شبکیه متمرکز نشود و منجر به تاری دید و اعوجاج تصاویر شود.
2. چه عواملی باعث بروز آستیگماتیسم میشوند؟
عوامل شامل وراثت و عوامل ژنتیکی، ناهنجاریهای ساختاری قرنیه یا عدسی، جراحیهای چشم، آسیبهای چشمی و بیماریهایی مثل کراتوکونوس میباشند.
3. چه علائمی نشان دهنده آستیگماتیسم هستند؟
علائمی مانند تاری دید، اعوجاج تصاویر، خستگی چشم، سردرد، سختی در دید شبانه و عدم توانایی در تمرکز از جمله نشانههای آستیگماتیسم هستند.
4. چگونه آستیگماتیسم در کودکان تشخیص داده میشود؟
با مراجعه منظم به چشمپزشک برای معاینات چشم، به ویژه بعد از 6 ماهگی نوزاد، والدین میتوانند آستیگماتیسم را در کودکان تشخیص دهند و اقدامات لازم را انجام دهند.
5. چه روشهایی برای درمان آستیگماتیسم وجود دارد؟
روشهای درمان شامل استفاده از لنز یا عینک مناسب، ارتوکراتولوژی، جراحی انکساری یا لیزیک و کراتوتومی آستیگماتیک میباشد.