آبله میمونی (Monkeypox) یک بیماری ویروسی نادر است که به طور عمده در مناطق آفریقا مشاهده می‌شود، اما در سال‌های اخیر، شیوع آن در دیگر نقاط جهان نیز افزایش یافته است. این بیماری ناشی از ویروس آبله‌میمونی بوده که به خانواده ویروس‌های آبله تعلق دارد.
انتقال این بیماری عمدتاً از طریق تماس نزدیک با افراد آلوده، حیوانات مبتلا یا مواد آلوده به ویروس انجام می‌شود. در این راستا، شناخت علائم و نشانه‌های این بیماری برای پرستار بیمار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا بتوان به موقع اقدامات درمانی و پیشگیرانه لازم را انجام داد.
آبله میمونی یا امپاکس چیست؟
آبله‌میمونی یا امپاکس یک بیماری نادر ویروسی است که توسط ویروسی به نام Monkeypox virus ایجاد می‌شود. این ویروس به خانواده‌ی ویروس‌های Poxviridae تعلق دارد که شامل ویروس‌های آبله و واکسینیا نیز می‌شود. اولین بار این ویروس در سال ۱۹۵۸ در میمون‌های آزمایشگاهی کشف شد، به همین دلیل نام “monkey pox” را برای آن انتخاب کردند. اما مهم است بدانیم که این ویروس تنها در میمون‌ها یافت نمی‌شود و انواعی از حیوانات، مانند جوندگان نیز می‌توانند حامل آن باشند.
انتقال ویروس آبله‌میمونی معمولاً از طریق تماس مستقیم با حیوانات آلوده یا از طریق خوردن گوشت نیمه‌پخته حیوانات وحشی رخ می‌دهد. انتقال از انسان به انسان نیز ممکن است و از طریق تماس مستقیم با مایعات بدن یا ترشحات تنفسی فرد مبتلا انجام می‌شود. علائم آبله میمونی شبیه به علائم آبله انسانی بوده، با این تفاوت که این ویروس اغلب خفیف‌تر است.
این علائم که مانند علایم سرخک در کودکان بوده، شامل تب (بخصوص تب در کودکان)، سردرد، درد عضلانی، تورم غدد لنفاوی و بروز تاول‌های پوستی است. اگرچه واکسن خاصی برای این ویروس وجود ندارد، اما واکسن آبله می‌تواند تا حدودی در پیشگیری از این بیماری موثر باشد.
درمان خاصی برای این ویروس وجود ندارد و بیشتر درمان‌ها به شکل حمایتی هستند. به این معنا که علائم بیماری مدیریت می‌شوند تا بدن فرد بتواند بهبود یابد. بهترین راه برای پیشگیری از این بیماری، اجتناب از تماس با حیوانات آلوده و استفاده از اقدامات بهداشتی مانند شستن دست‌ها و استفاده از ماسک در مناطقی بوده که بیماری شایع است.
به نقل از سازمان بهداشت جهانی (who) :
امپاکس (mpox) که قبلاً به عنوان آبله میمونی شناخته می‌شد، یک بیماری ویروسی ناشی از ویروس امپاکس است. این بیماری می‌تواند علائمی مانند بثورات پوستی، تب، سردرد، درد عضلانی، ضعف و تورم غدد لنفاوی ایجاد کند. ویروس امپاکس از طریق تماس نزدیک با افراد آلوده، مواد آلوده یا حیوانات مبتلا منتقل می‌شود. شیوع جهانی امپاکس در سال‌های 2022–2023 به دلیل گونه IIb رخ داد، و همچنان در برخی کشورها به خصوص جمهوری دموکراتیک کنگو با گونه‌های دیگری از ویروس (Ia و Ib) ادامه دارد. واکسن‌هایی برای پیشگیری از امپاکس وجود دارد و درمان آن شامل مراقبت‌های حمایتی برای کاهش علائم است.
تفاوت‌های آبله میمون و آبله مرغان
آبله میمون و آبله مرغان هردو بیماری ویروسی هستند که توسط ویروس‌های متفاوتی ایجاد می‌شوند. اگرچه هر دو بیماری ممکن است با تاول‌های پوستی همراه باشند، اما از نظر عامل بیماری‌زا، شدت علائم، نحوه انتقال و دوره بهبودی تفاوت‌های زیادی دارند. شناخت تفاوت‌های این دو بیماری به بهبود روند تشخیص، درمان و پیشگیری از انتشار آنها کمک می‌کند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر تفاوت‌های این دو بیماری می‌پردازیم:
1- تعریف بیماری‌ها
- آبله‌میمون: آبله‌میمون یک بیماری ویروسی نادر است که توسط ویروس آبله‌میمون ایجاد می‌شود. این ویروس به خانواده ویروس‌های آبله تعلق دارد و به‌طور طبیعی بین حیوانات (به‌خصوص میمون‌ها و جوندگان) و انسان‌ها منتقل می‌شود.
- آبله مرغان: آبله مرغان یک بیماری ویروسی معمول‌تر است که توسط ویروس واریسلا زوستر (Varicella-Zoster Virus) ایجاد می‌شود. این ویروس در اکثر مواقع در کودکان رخ می‌دهد و به شدت مسری بوده؛ اما ممکن است در سالمندان هم رخ دهد که نیاز به پرستار سالمند برای بهبودی دارد.
2- راه‌های انتقال
- آبله‌میمون: این بیماری می‌تواند از حیوانات آلوده به انسان منتقل شود، معمولاً از طریق نیش یا خراش‌های حیوانات، تماس با خون یا مایعات بدن حیوان آلوده. همچنین از طریق قطرات تنفسی، تماس نزدیک با فرد مبتلا یا وسایل آلوده منتقل می‌شود.
- آبله مرغان: آبله مرغان بسیار مسری است و عمدتاً از طریق تماس مستقیم با ضایعات پوستی یا تنفس قطرات تنفسی آلوده فرد بیمار منتقل می‌شود.
3- علائم بالینی
- آبله‌میمون: علائم اولیه شامل تب، سردرد، درد عضلانی، خستگی و بزرگی غدد لنفاوی است. سپس ضایعات پوستی در شکل تاول‌های پر از مایع ظاهر می‌شوند. این ضایعات معمولاً در صورت شروع می‌شود و به سایر نقاط بدن گسترش می‌یابد.
- آبله مرغان: علائم اولیه شامل تب، خستگی، سردرد و گلو درد است. پس از آن، بثورات پوستی قرمز و خارش‌دار به شکل تاول‌های کوچک که در سراسر بدن پخش شده، ظاهر می‌شود. تاول‌ها به سرعت می‌ترکند و به دلمه تبدیل می‌شوند. این مورد ممکن است با سرخک در کودکان اشتباه گرفته شود.
4- دوره‌ی بیماری
- آبله میمون: دوره کمون معمولاً بین 5 تا 21 روز است و علائم بیماری حدود 2 تا 4 هفته ادامه دارد.
- آبله مرغان: دوره کمون بین 10 تا 21 روز است و علائم معمولاً حدود 5 تا 10 روز به طول می‌انجامد.
5- شدت و عوارض
- آبله‌میمون: این بیماری می‌تواند شدیدتر از آبله مرغان باشد و در برخی موارد به عفونت‌های ثانویه، التهاب مغز و مرگ منجر می‌شود؛ اگرچه نرخ مرگ و میر بسیار پایین است.
- آبله مرغان: در اغلب موارد، آبله مرغان در کودکان خفیف بوده، اما در بزرگسالان یا افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، می‌تواند منجر به عوارضی چون عفونت‌های باکتریایی پوست، ذات‌الریه و انسفالیت (التهاب مغز) شود.
6- پیشگیری و واکسن
- آبله‌میمون: واکسن‌های خاصی برای آبله‌میمون وجود دارند که عمدتاً از واکسن‌های آبله انسانی استفاده می‌شود. همچنین توصیه می‌شود تماس با حیوانات آلوده و افرادی که علائم دارند، محدود شود.
- آبله مرغان: واکسن آبله مرغان (واریسلا) بسیار مؤثر است و در بسیاری از کشورها به عنوان واکسن کودکان تجویز می‌شود.
7- خطرات در گروه‌های خاص
- آبله‌میمون: این بیماری در کودکان، افراد مسن و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف خطر بیشتری دارد.
- آبله مرغان: افراد با سیستم ایمنی ضعیف، نوزادان و زنان باردار در معرض عوارض شدیدتر آبله مرغان هستند.
آبله‌میمون و آبله مرغان دو بیماری ویروسی با علائم پوستی هستند که از طریق عوامل مختلف ایجاد می‌شوند و تفاوت‌هایی در شدت، انتقال و پیشگیری دارند. آبله مرغان شایع‌تر است و به لطف واکسن‌های موجود به طور گسترده کنترل می‌شود، در حالی که آبله‌میمون کمتر شایع بوده و بیشتر در مناطق خاصی از آفریقا دیده می‌شود.
علت ابتلا به ابله میمون
علت‌های ابتلا به این ویروس عبارت‌اند از:
- انتقال ویروسی: آبله‌میمون ناشی از ویروسی است که به طور طبیعی در میمون‌ها وجود دارد، اما می‌تواند به انسان‌ها نیز منتقل شود. این ویروس به خانواده ویروس‌های آبله تعلق دارد و دو نوع اصلی آن، آبله‌میمون غربی و آبله‌میمون مرکزی است.
- منبع اصلی: این ویروس معمولاً از طریق تماس نزدیک با حیوانات آلوده، مانند میمون‌ها و جوندگان، منتقل می‌شود. همچنین، می‌توان از طریق تماس با مایعات بدن یا زخم‌های افراد آلوده نیز به این ویروس مبتلا شد.
ابتلا به آبله‌میمون ناشی از تماس با ویروس موجود در میمون‌ها یا جوندگان و نیز از طریق تماس با افراد مبتلا یا سطوح آلوده است. با توجه به شیوع این بیماری و افزایش گزارش‌ها در دیگر نقاط جهان، آگاهی از راه‌های انتقال و رعایت بهداشت می‌تواند به کاهش خطر ابتلا کمک کند.
علائم آبله میمونی
همانطور که گفتیم این بیماری به وسیله ویروس آبله‌میمونی ایجاد شده و به‌عنوان یک بیماری زئونوز (زئونوز به بیماری‌هایی گفته می‌شود که از حیوانات به انسان منتقل می‌شوند) شناخته می‌شود. قبل از ظهور علائم، ویروس ممکن است به مدت ۵ تا ۲۱ روز در بدن فرد نهفته بماند. در این دوره، فرد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. علائم آبله میمونی مشابه آبله انسانی بوده، اما معمولاً خفیف‌تر و با مدت زمان کوتاه‌تری همراه است. در ادامه، علائم اصلی این ویروس به تفصیل بیان شده است:
- تب: افزایش دما به‌طور ناگهانی، که ممکن است با احساس سردرد و لرز همراه باشد.
- دردهای عضلانی و سردرد: دردهای عمومی در بدن، شامل دردهای عضلانی و سردرد شدید و احساس ضعف عمومی و کم‌حالی
- راش پوستی: یک راش مشخص و دردناک که معمولاً ابتدا به‌صورت لکه‌های قرمز شروع شده و سپس به تاول‌هایی پر از مایع تبدیل می‌شود.
- تاول‌ها و زخم‌ها: این تاول‌ها به تدریج خشک شده و به زخم‌های قهوه‌ای تبدیل می‌شوند.
- محل‌های عفونی: در برخی از موارد، ممکن است زخم‌ها عفونی شوند و التهاب و عفونت ثانویه ایجاد کنند.
- گلودرد و سرفه: ممکن است برخی از بیماران از گلودرد یا سرفه‌های خشک رنج ببرند.
- التهاب غدد لنفاوی: بزرگ شدن غدد لنفاوی، به‌خصوص در ناحیه گردن، زیر بغل و عفونت‌های باکتریایی ثانویه به‌خصوص در زخم‌ها و عفونت مغزی که می‌تواند به عوارض عصبی منجر شود.
- نارسایی تنفسی: در صورت شدید شدن بیماری.
راه‌های انتقال آبله میمون
آبله میمونی، معمولاً از طریق تماس نزدیک با فرد مبتلا یا حیوانات آلوده منتقل می‌شود. . در ادامه به مهم‌ترین راه‌های انتقال آبله‌میمون اشاره می‌شود:
- انتقال از طریق پوست: آبله‌میمون عمدتاً از طریق تماس مستقیم با زخم‌ها، تاول‌ها یا مایعات بدن فرد مبتلا منتقل می‌شود. این شامل لمس مستقیم زخم‌ها یا تاول‌های فرد آلوده است.
- انتقال از طریق مایعات: مایعات بدن مانند خون، بزاق، یا مایعات بدن دیگر افراد مبتلا می‌تواند عامل انتقال این بیماری باشد.
- انتقال از طریق سطوح: اشیاء یا سطوحی که به مایعات بدن افراد مبتلا آلوده شده‌اند، مانند لباس، حوله یا بستر، می‌توانند باعث انتقال آبله‌میمون شوند.
- حملات و گزش: تماس با حیوانات آلوده، مانند میمون‌ها یا جوندگان، می‌تواند باعث انتقال ویروس به انسان شود. این نوع انتقال معمولاً در مناطق خاص جغرافیایی رخ می‌دهد.
- قطرات تنفسی: اگرچه انتقال آبله‌میمون عمدتاً از طریق تماس نزدیک بوده، در شرایط خاص و در مکان‌های محدود و با تراکم بالا ممکن است از طریق قطرات تنفسی نیز منتقل شود.
در نهایت، بهترین راه برای پیشگیری از آبله‌میمون، آگاهی از علائم و راه‌های انتقال آن و اتخاذ تدابیر احتیاطی مناسب در برابر تماس نزدیک با افراد مبتلا و سطوح آلوده است.
درمان آبله میمونی
درمان این بیماری در حال حاضر بیشتر بر مدیریت علائم و جلوگیری از عوارض متمرکز است؛ زیرا هیچ درمان خاصی برای ویروس وجود ندارد. در ادامه به درمان آبله میمون می‌پردازیم:
1- شناسایی علائم
قبل از بحث در مورد درمان، مهم است که علائم این ویروس را بشناسید:
- تب: یکی از اولین علائم، تب بالا است.
- دردهای عضلانی و سردرد: این علائم شبیه به آنفولانزا هستند.
- تورم غدد لنفاوی: غدد لنفاوی در گردن، زیر بغل و کشاله ران ممکن است متورم شوند.
- ضایعات پوستی: ضایعات پوستی شبیه به آبله، به تدریج در بدن ظاهر می‌شوند و می‌توانند خارش‌دار باشند.
2- درمان‌های دارویی
- مسکن‌ها: برای کاهش تب و درد می‌توان از مسکن‌هایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کرد.
- آب‌رسانی: نوشیدن مایعات کافی برای جلوگیری از دهیدراتاسیون ضروری است.
- تکوفیرویر (Tecovirimat): این دارو برای درمان عفونت‌های ناشی از ویروس آبله و ویروس‌های مشابه مانند آبله‌میمونی تأیید شده است.
- برنسیلا (Brincidofovir): یک داروی ضد ویروسی دیگر که می‌تواند به عنوان گزینه‌ای در درمان آبله‌میمونی مورد استفاده قرار گیرد.
3- واکسیناسیون
واکسن آبله می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به آبله‌میمونی مؤثر باشد. برای افرادی که در معرض خطر بالایی هستند، مانند کارکنان بهداشت، ممکن است واکسن آبله توصیه شود.
4- مشاوره و پیگیری
- توجه به وضعیت بیمار و مشاوره منظم با پزشک در طول دوره بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است. این شامل بررسی علائم، ارزیابی پاسخ به درمان و مدیریت عوارض احتمالی می‌شود.
درمان آبله‌میمونی بیشتر بر مدیریت علائم و مراقبت‌های حمایتی متمرکز است. اگرچه داروهای ضد ویروسی می‌توانند در برخی موارد مؤثر باشند، ولی پیشگیری از طریق واکسیناسیون و آگاهی از علائم بیماری بسیار حائز اهمیت است. در صورت بروز علائم، مراجعه به پزشک و دریافت مشاوره تخصصی ضرورت دارد.
سخن پایانی
آبله میمونی یک بیماری عفونی جدی است که نیاز به آگاهی و پیشگیری دارد. توجه به علایم اولیه و مراجعه به پزشک در صورت مشکوک بودن می‌تواند به کنترل و جلوگیری از گسترش این بیماری کمک کند. افزایش آگاهی عمومی درباره این بیماری و راه‌های انتقال آن برای کاهش شیوع و محافظت از سلامت جامعه ضروری است.
سوالات متداول
1- آبله‌میمونی چگونه منتقل می‌شود؟
این ویروس می‌تواند از طریق تماس مستقیم با افراد آلوده، مایعات بدن آنها یا از طریق تماس با وسایل و سطوح آلوده منتقل شود. همچنین، تماس با حیوانات مبتلا نیز خطر انتقال را افزایش می‌دهد.
2- آیا آبله‌میمونی خطرناک است؟
آبله میمونی معمولاً نسبت به آبله عادی خفیف‌تر است، اما می‌تواند عوارض جدی مانند عفونت‌های باکتریایی ثانویه، عفونت‌های پوستی و مشکلات تنفسی را به دنبال داشته باشد. در موارد نادر، به ویژه در افراد با سیستم ایمنی ضعیف، کشنده است.
3- آیا واکسنی برای پیشگیری از ابله میمون وجود دارد؟
بله، واکسن آبله (smallpox vaccine) می‌تواند در پیشگیری از آبله‌میمونی مؤثر باشد، زیرا این دو بیماری از یک خانواده ویروسی هستند. افرادی که در معرض خطر قرار دارند، ممکن است برای پیشگیری از این بیماری واکسینه شوند.
4- آیا آبله میمون کشنده است؟
آبله میمون معمولاً کشنده نیست، اما می‌تواند باعث بیماری جدی شود. بیشتر افراد مبتلا به آبله میمون بهبود می‌یابند، ولی در برخی موارد نادر، به‌ویژه در افراد با سیستم ایمنی ضعیف یا مشکلات سلامتی دیگر، ممکن است عوارض جدی یا مرگبار ایجاد کند.
