آیا تاکنون احساس تلخی در دهان داشته‌اید که بین وعده‌های غذایی یا صبح‌ها شما را آزار دهد؟ این مشکل بیشتر از آنچه تصور کنید رایج است و ممکن است بسیاری از افراد در مواقعی با آن مواجه شوند. گاهی تلخی دهان پس از شستشوی دهان یا مسواک زدن از بین می‌رود. اما اگر ادامه پیدا کند، می‌تواند بر اشتهای شما تأثیر بگذارد و به کمبود مواد مغذی و دیگر مشکلات منجر شود.
تغییر طعم دهان ممکن است به دلایل مهمی در بدن شما رخ دهد یا به سبک زندگی و عادات روزانه‌تان مرتبط باشد. گاهی اوقات تلخی در دهان ناشی از بارداری است که ممکن است نیاز به کمک پرستار زن باردار داشته باشد. بنابراین، ضروری است درباره این موضوع اطلاعات جامعی به دست آوردید.
علت تلخی دهان چیست؟
دلایل متعددی برای بروز تلخی دهان وجود دارد و بسته به اینکه این عارضه چگونه شکل گرفته و چه علائمی همراه آن است، علت اصلی آن متفاوت خواهد بود. با این حال، در بیشتر مواقع این مشکل نگران‌کننده نیست و بسیاری از افراد ممکن است در برخی دوره‌های زندگی خود، به ویژه پس از بیدار شدن از خواب، آن را تجربه کنند. در ادامه با برخی علل تلخی در دهان آشنا می‌شوید.
1. رفلاکس معده:
بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) که به عنوان رفلاکس اسید نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که اسید معده یا صفرا به سمت مری برمی‌گردد. صفرا که توسط کبد تولید می‌شود، به هضم غذا کمک می‌کند. این حالت معمولا علاوه بر ایجاد طعم ترش یا تلخ در دهان، علائمی مانند سوزش سر دل، درد در قسمت بالای شکم، حالت تهوع و گرفتگی صدا را نیز به همراه دارد. برای کاهش این علائم، می‌توان از داروهای بدون نسخه یا تجویزی استفاده کرد. همچنین پرهیز از غذاهای اسیدی، خوردن وعده‌های کوچک‌تر و حفظ وزن سالم از روشهای مؤثر در کنترل این بیماری است. این بیماری می تواند منجر به بروز مشکلات مری شود.
هنگامی که معده خالی است و بدن چربی‌ها را می‌سوزاند، ممکن است علاوه بر بوی بد دهان، طعم تلخی نیز حس شود. به همین دلیل، احساس تلخی در دهان به‌ویژه در ساعات اولیه صبح شایع است. در نتیجه، رابطه نزدیکی بین تلخی در دهان و وضعیت معده وجود دارد. به کمک سبک زندگی سالم و مدیریت مشکلات گوارشی، می‌توان تا حد زیادی از تلخی در دهان جلوگیری کرد.
2. مصرف برخی مکمل‌ها و داروها:
مصرف مکمل‌ها و داروهای مختلف می‌تواند منجر به ایجاد طعم تلخ یا فلز مانند در دهان شود. موادی مانند کلسیم، آهن، ویتامین D، مولتی‌ویتامین‌ها و ویتامین‌های دوران بارداری، به‌ویژه در صورت مصرف بیش از حد، می‌توانند این حالت را ایجاد کنند. همچنین داروهایی مانند ضدالتهاب‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای تجویزی برای دیابت، بیماری‌های قلبی، خودایمنی و آنتی‌بیوتیک‌ها نیز می‌توانند منجر به تلخی دهان شوند. در چنین مواردی، قطع مصرف یا تغییر داروها تحت نظر پزشک معمولاً این مشکل را برطرف کرده و طعم دهان به حالت طبیعی بازمی‌گردد.
3. بهداشت ضعیف دهان و دندان:
اگر احساس تلخی در دهان را تجربه می‌کنید، یکی از اولین عواملی که باید به آن توجه کنید، بهداشت ضعیف دهان و دندان است. عدم رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان می‌تواند منجر به خشکی دهان، تلخی، بوی نامطبوع دهان، بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان شود.
برای رفع تلخی در دهان ناشی از این مشکل، مهم است که دندان‌ها روزانه دو بار مسواک زده شوند و حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده شود. همچنین تمیز کردن زبان، نوشیدن آب کافی و استفاده از دهانشویه‌ها از جمله روشهای ساده و مؤثر برای بهبود بهداشت دهان و دندان هستند.
4. مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدافسردگی:
برخی داروها، پس از جذب در بدن، به بزاق ترشح می‌شوند و ممکن است منجر به ایجاد طعم تلخ در دهان شوند. آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند تتراسایکلین از جمله این داروها هستند. علاوه بر آن، داروهای مرتبط با نقرس، لیتیوم، تعدادی از داروهای قلبی و داروهای ضدافسردگی نیز می‌توانند باعث خشکی دهان، اختلال در حس چشایی و تلخی دهان شوند. اگر تلخی در دهان ناشی از مصرف این داروها باشد، در صورت امکان می‌توان با مشورت پزشک، نوع دارو یا دوز مصرفی را تغییر داد تا این عارضه کاهش یابد.
5. بارداری:
بسیاری از زنان در دوران بارداری تغییرات هورمونی قابل توجهی را تجربه می‌کنند که می‌تواند منجر به تلخی در دهان و ناحیه انتهایی گلو، به خصوص در صبح‌ها شود. این وضعیت معمولاً در اواخر بارداری و برای برخی از زنان پس از زایمان بهبود می‌یابد.
علاوه بر این، در مراحل پایانی بارداری، فشار بر کبد و کیسه صفرا افزایش می‌یابد که می‌تواند یکی دیگر از عوامل بروز تلخی دهان باشد. در نتیجه، تلخی در دهان در دوران بارداری ممکن است ناشی از ترکیبی از تغییرات هورمونی و فشار فیزیکی به اعضای داخلی بدن باشد.
به نقل از dentalhealthlajolla.com :
در سه ماهه اول بارداری تغییراتی در درک چشایی که به آن دیسگوزی نیز می گویند، انتظار می رود. این ناشی از تغییرات هورمونی است و بدون مداخله پزشکی در عرض چند روز از بین می رود. طعم فلز مانند مکیدن سکه، نمونه ای از دیسژئوزی در دوران بارداری است.
6. کم‌آبی:
کم آبی بدن یکی از عوامل شایع احساس طعم تلخ در دهان است. این وضعیت به ویژه در فصول گرم و برای افرادی که فعالیت‌های خارج از منزل دارند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. آب به دفع سموم بدن کمک می‌کند و در زمان کم آبی، بدن واکنش‌های مختلفی از خود نشان می‌دهد.
کاهش آب در بدن بر ترشح بزاق تاثیر می‌گذارد و این موضوع می‌تواند باعث ایجاد طعم تلخ در دهان شود. بنابراین، مصرف کافی آب نه تنها برای حفظ هیدراتاسیون بدن ضروری است، بلکه به جلوگیری از بروز احساس تلخی در دهان نیز کمک می‌کند.
7. برفک دهان:
برفک دهان یکی از عفونت‌های شایع است که ممکن است در طول زندگی هر فردی به وجود آید. این بیماری با ظهور لکه‌های سفید بر روی زبان، گلو و دیگر نواحی دهان همراه است و معمولاً باعث ایجاد درد شدید می‌شود. برفک دهان ناشی از عفونت قارچی است و نیاز به زمان و درمان مناسب برای بهبود دارد.
یکی از عوارض شایع برفک دهان، تغییرات در طعم دهان، به خصوص احساس تلخی است. با درمان این عفونت، معمولاً تلخی دهان نیز کاهش می‌یابد. نکته‌ای که باید در نظر داشت این است که احساس تلخی در دهان می‌تواند با شرایط جدی‌تری مانند سرطان دهان نیز مرتبط باشد. بنابراین، در صورت بروز هر گونه تغییر غیرمعمول در طعم دهان، بهتر است هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
8. تغییراتی در سطح گلوکز خون:
دیابت یکی از عواملی است که می‌تواند باعث احساس تلخی در دهان شود. افرادی که دارای سطوح گلوکز خون پایین هستند نیز ممکن است به طور مکرر این تجربه را داشته باشند. به عبارت دیگر، هم افزایش و هم کاهش سطح گلوکز خون می‌تواند به احساس طعم تلخی در دهان منجر شود.
علاوه بر این، برخی داروهای مورد استفاده برای کنترل سطح گلوکز خون، مانند متفورمین، نیز می‌توانند به تنهایی باعث بروز این عارضه گردند. بنابراین، افراد دیابتی یا کسانی که داروهای مرتبط با کنترل قند خون مصرف می‌کنند، باید به تغییرات در طعم دهان خود توجه داشته باشند و در صورت بروز مشکلات، با پزشک مشورت کنند.
9. سندرم سوزش دهان:
سندرم سوزش دهان یک اختلال پیچیده است که در آن فرد احساس سوزش و ناراحتی در ناحیه دهان می‌کند. این احساس ممکن است با تغییرات در طعم دهان مانند تلخی یا ترشی همراه باشد. شدت و نوع احساس در افراد مختلف متفاوت است. برخی از افراد ممکن است حتی در حین خوردن یا آشامیدن دچار مشکل شوند. این وضعیت می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد بگذارد و در نتیجه نیاز به بررسی و درمان مناسب دارد.
10. آسیب‌های عصبی:
شرایط عصبی می‌توانند تاثیر عمیقی بر حس چشایی داشته باشند و باعث تلخی دهان شوند. جوانه‌های چشایی به طور مستقیم با اعصاب مغز در ارتباط هستند و هر گونه اختلال در این سیستم می‌تواند منجر به تغییر در طعم دهان شود. شرایطی مانند تومورهای مغزی، صرع، زوال عقل و ضربه به سر ممکن است بر این اعصاب تاثیر بگذارند. همچنین، داروهایی که برای درمان این اختلالات تجویز می‌شوند، می‌توانند احساس تلخی را در دهان به‌وجود آورند.
علاوه بر این، اختلالات عصبی ممکن است باعث ایجاد تلخی کاذب در دهان شوند، به طوری که برخی افراد با مشکلات عصبی این حس را تجربه می‌کنند. بنابراین، در صورت بروز چنین عارضه‌ای، مشاوره با یک متخصص می‌تواند به شناسایی و درمان علت اصلی کمک کند.
11. استرس و اضطراب:
استرس و اضطراب می‌توانند به طور مستقیم با احساس تلخی در دهان مرتبط باشند. هنگامی که سطح اضطراب یا استرس افزایش می‌یابد، بدن به طور طبیعی واکنش‌هایی را نشان می‌دهد که ممکن است طعم دهان فرد را تحت تاثیر قرار دهد. یکی از این واکنش‌ها، خشکی دهان است که به عنوان یک عارضه شایع در شرایط اضطرابی شناخته می‌شود. این خشکی به نوبه خود باعث ایجاد احساس چسبندگی و کثیفی در دهان می‌شود و محیط دهان را تلخ می‌کند. بنابراین، مدیریت استرس و اضطراب می‌تواند به کاهش این عارضه و بهبود حس چشایی کمک کند.
12. یائسگی:
یائسگی می‌تواند عوارض متعددی را به همراه داشته باشد، یکی از آن‌ها خشکی و تلخی دهان است. در این دوره، کاهش سطح استروژن می‌تواند به شدت خشکی دهان و احساس تلخی در آن منجر شود. برای مدیریت این مشکل، استفاده از مکمل‌های مناسب برای دوران یائسگی می‌تواند مفید باشد. این مکمل‌ها به بهبود وضعیت هورمونی و کاهش علائم مرتبط با یائسگی کمک می‌کنند، که در نتیجه ممکن است احساس تلخی و خشکی دهان را کاهش دهند.
13. هپاتیت:
برخی بیماری‌ها می‌توانند به طور غیرمستقیم بر سلامت دهان تأثیر بگذارند. به ویژه، افرادی که با بیماری هپاتیت مواجه هستند، به تدریج ممکن است دچار اختلال در عملکرد کبد شوند. کبد نقش مهمی در فرآیندهای متابولیکی بدن دارد و مشکلات آن می‌تواند به احساس تلخی در دهان منجر شود. بنابراین، افراد مبتلا به هپاتیت معمولاً با طعم تلخ در دهان خود مواجه می‌شوند و این وضعیت می‌تواند به نشانه‌ای از مشکلات کبدی آن‌ها تبدیل شود.
درمان تلخی دهان
اگر از طعم ناخوشایند در دهان خود رنج می‌برید، بهتر است بدانید که چند راه‌حل موثر برای رفع این مشکل به شما وجود دارند که بسیاری از آن‌ها به سادگی در خانه قابل اجرا هستند.
- رعایت بهداشت دهان و دندان: بهداشت دهان و دندان را جدی بگیرید. روزانه دو بار مسواک بزنید، از نخ دندان استفاده کنید و با دهانشویه دهان خود را شستشو دهید.
- اجتناب از غذاهای تلخ: سعی کنید از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های تلخی مانند قهوه و شکلات تلخ خودداری کنید.
- ترک عادات ناسالم: عادات مضری مانند سیگار کشیدن را که می‌تواند بر تلخی دهان تاثیر بگذارد، ترک کنید.
- آبرسانی مناسب: نوشیدن مقدار کافی آب به هیدراته ماندن کمک می‌کند و می‌تواند به رفع تلخی کمک کند.
- جویدن آدامس: جویدن آدامس‌های بدون قند می‌تواند تولید بزاق را افزایش دهد و به جلوگیری از خشکی دهان کمک کند.
- درمان بیماری‌های زمینه‌ای: اگر تلخی در دهان شما ناشی از مشکلات تغذیه‌ای است، مکمل‌ها می‌توانند موثر باشند. در صورتی که داروهای مصرفی شما بر حس چشایی تأثیر می‌گذارند، با پزشک خود مشورت کنید.
- مراقبت از دندان‌ها: پس از بیدار شدن و قبل از خواب دندان‌های خود را مسواک بزنید.
- شستن زبان: زبان خود را بشویید تا از تجمع باکتری‌های عامل بوی بد دهان جلوگیری کنید.
- تجربه طعم‌های تازه در بارداری: اگر در دوران بارداری دچار تلخی دهان هستید، لیموناد یا بستنی لیمو را امتحان کنید.
- اجتناب از غذاهای اسیدی: از مصرف غذاهایی که باعث افزایش اسید معده می‌شوند، خودداری کنید.
- بررسی سلامت کبد: علائم مشکلات کبدی مانند خستگی، حالت تهوع، تورم پاها و مچ پا، ادرار تیره و خارش پوست را در نظر بگیرید.
- نوشیدن آب: هر روز به اندازه کافی آب بنوشید؛ این کار به رفع تلخی بسیار کمک می‌کند.
- بررسی تغییرات در حس چشایی: اگر حس چشایی شما تغییر کرده، موارد جدیدی که به رژیم غذایی خود اضافه کرده‌اید، مانند غذاهای ناآشنا یا داروهای جدید را بررسی کنید.
درمان خانگی تلخی دهان
اگر تلخی در دهان موقت است، می‌توان با روشهای ساده‌ای در خانه آن را درمان کرد. در زیر چند روش رایج برای رفع تلخی دهان آورده شده است:
- مکیدن یخ: یک تکه کوچک یخ را بدون جویدن مکیده و بگذارید ذوب شود.
- غذاها و نوشیدنی‌های سرد: از غذاها و نوشیدنی‌های سرد استفاده کنید.
- شستشوی دهان: با آب نمک ولرم دهان خود را شستشو دهید.
- نوشیدن چای زنجبیل: چای زنجبیل می‌تواند به کاهش تلخی کمک کند.
- جویدن دانه رازیانه: دانه‌های رازیانه را بجوید یا چای آن را بنوشید.
- مصرف دمنوش‌های گیاهی: دمنوش‌های نعناع، بابونه یا چای سبز می‌توانند مفید باشند.
- استفاده از مرکبات: مرکباتی مانند لیمو یا گریپ‌فروت می‌توانند تولید بزاق را تحریک کنند.
- اجتناب از قهوه و الکل: از مصرف قهوه، الکل و غذاهای تند یا چرب پرهیز کنید.
- خوردن ماست: ماست می‌تواند به بهبود وضعیت دهان کمک کند.
- خوردن عسل: عسل به عنوان یک عامل طبیعی می‌تواند مفید باشد.
- مدیتیشن: انجام مدیتیشن می‌تواند به کاهش استرس کمک کند.
تلخی دهان و سرطان معده
تحقیقات نشان می‌دهند که بین تلخی دهان و سرطان معده ارتباط قابل توجهی وجود دارد. یکی از شایع‌ترین علل تلخی در دهان، رفلاکس اسید معده است که می‌تواند به مری و گلو بازگشته و طعم تلخی را ایجاد کند. در مواردی که این وضعیت شدیدتر باشد، رفلاکس اسید می‌تواند منجر به عوارض جدی‌تری مانند مری بارت و نهایتاً سرطان مری و معده شود. عوامل دیگری که می‌توانند به تلخی در دهان و افزایش خطر ابتلا به سرطان معده کمک کنند، عبارتند از:
- رفلاکس اسید معده: این حالت شایع‌ترین علت تلخی دهان است که به علت برگشت اسید معده به مری و گلو رخ می‌دهد و می‌تواند طعم تلخی را در دهان به وجود آورد. اگر این وضعیت شدید شود، ممکن است خطر ابتلا به سرطان مری و معده را افزایش دهد.
- اختلالات گوارشی: مشکلات گوارشی نظیر زخم معده، التهاب معده و روده و بیماری سلیاک می‌توانند احساس تلخی را در دهان ایجاد کنند. این اختلالات ممکن است شرایط را برای ابتلا به سرطان معده فراهم کنند.
- عفونت‌های دهانی: عفونت‌های دهانی، از جمله بیماری لثه، می‌توانند باعث تلخی در دهان شوند. باکتری‌های موجود در دهان ممکن است به DNA سلول‌های معده آسیب برسانند و خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهند.
جمع بندی
در این مقاله از پرستار اول اشاره کردیم که تلخی دهان یک مشکل شایع است که می‌تواند ناشی از عوامل متعددی مانند رفلاکس معده، مشکلات گوارشی، عفونت‌های دهانی، مصرف برخی داروها و شرایط عصبی باشد. این عارضه نه تنها احساس ناخوشایندی به همراه دارد، بلکه ممکن است نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تری مانند سرطان معده باشد. در صورتی که تلخی در دهان به طور مداوم ادامه یابد و با علائم دیگری همراه شود، مراجعه به پزشک ضروری است. با رعایت بهداشت دهان و دندان، مصرف آب کافی و توجه به رژیم غذایی می‌توان به بهبود این وضعیت کمک کرد.
سوالات متداول
آیا تلخی دهان نشانه‌ای از یک مشکل جدی است؟
خیر، تلخی در دهان می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد که همیشه به یک مشکل جدی مربوط نمی‌شود. عواملی مانند خشکی دهان، مصرف برخی غذاها و تغییرات هورمونی می‌توانند به این عارضه منجر شوند. با این حال، اگر تلخی به طور مداوم ادامه یابد و با علائم دیگری مانند سوزش سر دل یا کاهش وزن همراه باشد، مشاوره پزشکی ضروری است.
چگونه می‌توانم تلخی در دهان را در خانه درمان کنم؟
برای درمان تلخی دهان در خانه، می‌توانید روش‌هایی مانند نوشیدن مقدار کافی آب، استفاده از دهانشویه، رعایت بهداشت دهان و دندان و مسواک زدن به طور منظم را امتحان کنید.
