زخم مری و التهاب مری

جراحات یا ضایعاتی که تحت عنوان اولسر شناخته می‌شوند، عمدتاً در نواحی مختلف دستگاه گوارش فوقانی شکل می‌گیرند. تمام این زخم‌ها تحت عنوان زخم‌های گوارشی (Peptic ulcers) قرار می‌گیرند. هر یک از این زخم‌ها بسته به موقعیت خود نام‌گذاری می‌شوند؛ به‌ عنوان مثال، زخم معده و زخم اثنی‌عشر که در قسمت بالایی روده کوچک واقع شده است. زخم مری (esophageal ulcers) نوع خاصی از زخم‌های گوارشی است که در مری ایجاد می‌شود. مری، لوله‌ای است که غذا و مایعات را از دهان به معده منتقل می‌کند.  اگر شما هم به ‌دنبال اطلاعاتی درباره علل زخم در مری، خطرات آن و گزینه‌های درمانی موجود به کمک متخصصین و پرستار بیمار هستید، با ما همراه باشید.

زخم مری چیست؟

زخم یا التهاب مری یک زخم دردناک است که در بافت پوششی قسمت پایینی مری و در محل اتصال مری به معده ایجاد می‌شود. این نوع زخم معمولاً به‌ دلیل عفونت ناشی از باکتری هلیکوباکتر پیلوری شکل می‌گیرد که عامل ایجاد برخی از رایج‌ترین بیماری‌های دستگاه گوارش، از جمله زخم معده، نیز به شمار می‌آید. علاوه بر عفونت هلیکوباکتری، زخم در مری ممکن است به علت فرسایش بافت مری ناشی از اسید معده‌ای که به سمت مری برمی‌گردد، به وجود آید.

همچنین در شرایط خاص، عفونت‌های مخمری و ویروسی نیز می‌توانند موجب ایجاد زخم در مری شوند. توجه داشته باشید که استفاده از خدمات پرستار در منزل، تاثیر زیادی در بهبودی بهتر و سریع‌تر این مشکل دارد. به خصوص در صورتی که گروه‌های حساس‌تر مانند سالمندان دچار زخم در مری شده باشند، کمک گرفتن از پرستار سالمند ضرورت دارد. در موارد خیلی حاد شاید حتی برای بیمار استفاده از پگ معده توصیه شود.

علائم زخم مری

شایع‌ترین علامت زخم مری، احساس درد و سوزش در ناحیه قفسه سینه است که شدت آن می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد، بسته به اندازه و وسعت زخم. در هنگام بارداری نیز بانوان ممکن است سوزش سر دل بارداری داشته باشند که ارتباطی با این عارضه ندارد و از عوارض نسبتا طبیعی بارداری است. البته، برخی از زخم‌های کوچک ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. دیگر علائم مرتبط با زخم در مری شامل موارد زیر است:

• حالت تهوع
• سوءهاضمه
• رفلاکس اسید یا سوزش سر دل
• نفخ شکم
• استفراغ
• کاهش اشتها
• احساس درد هنگام بلع غذا
• سرفه‌های خشک
• طعم ترش در دهان

یکی از نشانه‌های زخم مری که ممکن است به‌ مرور زمان ظاهر شود، خونریزی است. این خونریزی می‌تواند منجر به بروز کم‌خونی شود. اگرچه خود خونریزی معمولاً بسیار شدید نیست، اما ممکن است فرد علائم مرتبط با کم‌خونی را تجربه کند که شامل موارد زیر است:

• سرگیجه
• تنگی نفس
• احساس خستگی مفرط
• رنگ‌پریدگی پوست
• ضعف عمومی

علت های بروز زخم مری

در گذشته، باور عمومی بر این بود که التهاب مری ناشی از استرس یا مصرف غذاهای تند است. اما اکنون مشخص شده که هرچند این عوامل می‌توانند علائم را تشدید کنند، اما عامل اصلی ایجاد زخم در مری نیستند. عمدتاً، زخم در مری به علت عفونت باکتری هلیکوباکتر پیلوری شکل می‌گیرد. این باکتری به لایه پوششی مخاطی مری متصل می‌شود و با تکثیر خود به این بافت آسیب می‌زند. در نتیجه، سلول‌های لایه‌های زیرین در معرض اسید معده قرار می‌گیرند و این وضعیت منجر به ایجاد زخم می‌شود.

در موارد کمتر، بیماری مزمن رفلاکس معده به مری (GERD) نیز می‌تواند در بروز زخم مری مؤثر باشد. افرادی که به این مشکل مبتلا هستند، به دلیل نقص در دریچه معده، ممکن است به طور دوره‌ای اسید معده به مری بازگردد و به تدریج موجب تخریب پوشش مخاطی آن شود. علاوه بر این، سبک زندگی نامناسب مانند سیگار کشیدن، مصرف الکل و استفاده مکرر از داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن نیز می‌تواند به آسیب به مخاط مری منجر شود، به ‌ویژه در افرادی که زمینه ژنتیکی زخم معده دارند.

همچنین، برخی داروها مانند قرص برای کمبود پتاسیم خون، اگر با آب کافی بلعیده نشوند یا بلافاصله پس از مصرف دراز کشیده شود، می‌توانند دیواره مری را تحریک کنند. از این رو، مهم است که داروها را با آب کافی مصرف کرده و از باقی ماندن آن‌ها در مری جلوگیری کنیم. در درصد کمتری از موارد، به‌ ویژه در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، زخم در مری ممکن است ناشی از سایر عفونت‌های باکتریایی، قارچی یا ویروسی مانند ویروس HIV، مخمر کاندیدا، ویروس هرپس سیمپلکس و سیتومگالوویروس باشد.

به نقل از healthline :

در گذشته، پزشکان فکر می کردند که زخم ناشی از استرس یا غذاهای تند است. اکنون مشخص شده است که اینطور نیست، اگرچه این عوامل ممکن است زخم موجود را تشدید کند. اغلب، زخم مری توسط یک باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری یا به اختصار H.پیلوری ایجاد می شود. این باکتری به پوشش مخاطی مری آسیب می رساند. این امر باعث می شود که مری بیشتر در معرض آسیب اسید معده قرار گیرد.

یک بیماری مزمن به نام بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) نیز ممکن است در نهایت منجر به زخم مری شود. افراد مبتلا به GERD مکرر رفلاکس اسید معده دارند. رفلاکس اسید زمانی اتفاق می افتد که محتویات معده به سمت عقب به سمت مری حرکت می کند. این می تواند زمانی اتفاق بیفتد که اسفنکتر تحتانی مری (عضله ای که برای جلوگیری از برگشت غذا در معده سفت می شود) ضعیف یا آسیب دیده باشد و به درستی بسته نشود.

درمان زخم مری

درمان زخم مری بسته به علت بروز آن متفاوت است. به عنوان مثال، اگر زخم ناشی از عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) باشد، پزشک متخصص گوارش معمولاً آنتی‌بیوتیک‌هایی برای از بین بردن این باکتری تجویز می‌کند.

اگر زخم به دلیل استفاده از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) ایجاد شده باشد، پزشک ممکن است توصیه به قطع مصرف این داروها کند و ممکن است داروی ضد درد دیگری را تجویز نماید. برای کاهش تولید اسید معده و جلوگیری از آسیب بیشتر به مری، پزشک می‌تواند مسدودکننده‌های گیرنده H2 مانند پپسید را تجویز کند. همچنین، مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI) نیز برای محافظت از مری و کمک به بهبودی آن استفاده می‌شوند. این داروها به‌گونه‌ای عمل می‌کنند که تولید اسید معده را متوقف می‌کنند و شامل موارد زیر هستند:

• لانسوپرازول (پریواسید)
• استومومپرازول (نکسیوم)
• پانتوپرازول (پروتونیکس)
• رابپرازول (اسیفکس)
• امپرازول (پریلوزک)

درمان خانگی زخم مری

علاوه بر مصرف دارو و رعایت توصیه‌های پزشک، می‌توانید با ایجاد تغییرات ساده و سالم در سبک زندگی خود، فرآیند بهبودی زخم مری را تسریع کنید. در اینجا به چند روش مؤثر اشاره می‌کنیم:

• کاهش استرس: روش‌های کاهش استرس مانند ورزش یا شرکت در کلاس‌های یوگا را امتحان کنید.
• خواب کافی: خواب کافی به بهبود عمومی سلامتی و تسریع روند بهبودی کمک می‌کند.
• تغییر در وعده‌های غذایی: به ‌جای خوردن وعده‌های بزرگ، وعده‌های غذایی کوچک‌تری مصرف کنید و تعداد آن‌ها را افزایش دهید.
• آهسته غذا خوردن: به آرامی غذا بخورید و هر لقمه را به‌ خوبی بجوید تا هضم بهتری داشته باشید.
• جویدن آدامس: بعد از هر وعده غذایی آدامس بجوید تا بزاق بیشتری تولید شده و اسید معده از مری دور نگه‌ داشته شود.
• پرهیز از دراز کشیدن بلافاصله بعد از غذا: تا چند ساعت بعد از غذا خوردن دراز نکشید تا از رفلاکس اسید جلوگیری کنید.
• مصرف آب کافی: به مقدار زیادی آب بنوشید تا هیدراته بمانید و به بهبود سیستم گوارشی خود کمک کنید.
• کاهش وزن: اگر دچار اضافه‌وزن هستید، کاهش وزن می‌تواند به کاهش فشار روی مری کمک کند.
• تنظیم ارتفاع بالشت: بالشت خود را کمی بالاتر از حد معمول قرار دهید تا از رفلاکس اسید در طول شب جلوگیری شود.
• انتخاب لباس مناسب: لباس‌های گشاد و راحت بپوشید تا از فشار بر ناحیه تحت درمان جلوگیری شود.

عوارض زخم مری

اگر التهاب مری به‌ موقع درمان نشود، می‌تواند به عوارض جدی و خطرناکی منجر شود. این عوارض شامل موارد زیر است:

• خونریزی شدید
• سوراخ شدن مری
• گسترش عفونت

در صورت بروز هر یک از علائم زیر، باید به سرعت به پزشک مراجعه کنید:

• تب و لرز
• ضربان قلب سریع
• مشکلات تنفسی
• استفراغ خونی
• درد ناگهانی قفسه سینه یا تنگی نفس

راه های پیشگری از زخم مری

برای پیشگیری از التهاب مری، می‌توانید چندین اقدام مؤثر را در سبک زندگی خود اعمال کنید:

• رژیم غذایی سالم
• کنترل استرس
• ورزش منظم
• رعایت الگوی غذایی مناسب با خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر و آهسته غذا خوردن
• اجتناب از عادات مضری مااند سیگار کشیدن
• پرهیز از دراز کشیدن بلافاصله بعد از غذا

تشخیص زخم مری

پزشک به منظور تشخیص زخم مری، سوالاتی درباره سابقه بیماری‌ها و علائم شما می‌پرسد و ممکن است انجام برخی آزمایش‌ها را نیز تجویز کند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• آندوسکوپی: در این روش، پزشک از طریق آندوسکوپ، که لوله‌ای نازک و انعطاف‌پذیر با دوربین و چراغ در انتهای آن است، قسمت داخلی مری را مشاهده می‌کند. این آزمایش به پزشک اجازه می‌دهد تا زخم‌ها را بررسی کرده و در صورت نیاز نمونه‌های کوچکی از بافت مری (بیوپسی) را برای آزمایش‌های بیشتر برداشت کند.
• تست بلع باریوم: این آزمایش برای تصویربرداری از مری با استفاده از اشعه ایکس انجام می‌شود. بیمار مایعی حاوی باریوم می‌نوشد که به پوشش مری کمک کرده و نمای واضح‌تری از آن در تصاویر اشعه ایکس ارائه می‌دهد. این روش به پزشک در شناسایی زخم‌ها کمک می‌کند.
• آزمایش خون: این آزمایش برای شناسایی عفونت‌های ویروسی، از جمله ویروس هرپس سیمپلکس ۱ (HSV-۱) و سیتومگالوویروس (CMV) در مری انجام می‌شود. یک نمونه کوچک خون از بیمار گرفته شده و به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا بررسی‌های لازم صورت گیرد.

رژیم غذایی مناسب برای زخم مری

زمانی که برای اولین‌بار با التهاب مری مواجه می‌شوید، ممکن است متوجه شوید که خوردن غذاهای سفت یا ترد برای شما دشوار است. در این زمان، مصرف مواد غذایی نرم و مایعات می‌تواند به کاهش درد کمک کند. برای نمونه، اسموتی‌ها و پوره سیب‌زمینی گزینه‌های مناسبی هستند، اما نباید از مصرف پروتئین غافل شوید. برای افزایش پروتئین در هر وعده غذایی، می‌توانید از توفو، تخم‌مرغ هم‌زده و ماست یونانی استفاده کنید.

• نان ساده
• میوه‌ها: میوه‌های نرم مانند موز تازه و رسیده، زردآلو، هلو و گلابی پوست‌کنده و رسیده برای زخم‌های مری مفید هستند.
• گوشت قرمز
• سبزیجات: سبزیجات برگدار، سبزیجات قرمز روشن و نارنجی و سبزیجات چلیپایی مانند کلم بروکلی و گل‌کلم حاوی ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌های مفید برای بهبود سلامت هستند.
• پروتئین‌های بدون چربی: مرغ بدون پوست، گوشت گاو بدون چربی (مانند فیله)، ماهی، تخم‌مرغ، تمپه، لوبیا و نخودفرنگی منابع عالی پروتئین کم‌چرب هستند. ماهی‌های چرب مانند سالمون، ماکرل و ساردین که حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ هستند، می‌توانند التهاب را کاهش داده و از شکل‌گیری زخم‌های جدید پیشگیری کنند.
• لبنیات کم‌چرب و تخمیر شده: محصولاتی مانند کفیر و ماست، که دارای پروبیوتیک و پروتئین هستند، انتخاب مناسبی به شمار می‌روند.
• نان‌ها و غلات: نان‌ها و غلات سبوس‌دار نظیر جو، کینوآ، ارزن و سورگوم منابع خوبی از فیبر هستند که می‌توانید به رژیم غذایی‌تان اضافه کنید.
• گیاهان و ادویه‌ها: می‌توانید از بیشتر گیاهان و ادویه‌های ملایم استفاده کنید که حاوی آنتی‌اکسیدان‌های زیادی هستند. دارچین و زنجبیل به عنوان ادویه‌های مفید با خواص آنتی‌میکروبیال و ضدالتهابی توصیه می‌شوند.

برای تسریع بهبودی زخم‌های مری و جلوگیری از تحریک رفلاکس اسید، ضروری است که از مصرف غذاهایی که ممکن است این مشکلات را تشدید کنند، پرهیز کنید. مواد غذایی زیر ممکن است به ‌عنوان محرک زخم‌های گوارشی عمل کنند:

• نوشیدنی‌های کافئین‌دار
• جوش‌شیرین
• شکلات
• الکل
• نعناع
• گوجه‌فرنگی
• مرکبات
• غذاهای تند
• غذاهای چرب و سرخ‌شده

سخن آخر

زخم مری که به ‌دلیل آسیب به بافت داخلی مری ایجاد می‌شود، می‌تواند به عوارض جدی از جمله خونریزی و عفونت منجر شود. علائم شایع این بیماری شامل درد قفسه سینه، حالت تهوع و نفخ شکم است. برای تشخیص و درمان زخم در مری، پزشکان معمولاً از آزمایش‌هایی مانند آندوسکوپی و تست بلع باریوم استفاده می‌کنند.

بهبود زخم در مری نیازمند مصرف منظم داروهای تجویزی و ایجاد تغییرات در سبک زندگی است، از جمله رعایت رژیم غذایی مناسب، کاهش استرس و اجتناب از مواد غذایی تحریک‌کننده. با انجام این اقدامات و استفاده از خدمات پرستاری مراکز معتبری مثل پرستار اول می‌توانید خطر ابتلا به زخم‌های جدید و عوارض ناشی از آن را کاهش دهید و بهبودی سریع‌تری را تجربه کنید.

سوالات متداول

زخم مری چیست و چه علائمی دارد؟

زخم در مری، آسیب به بافت داخلی مری است که معمولاً به‌ دلیل عفونت، مصرف داروهای خاص یا التهاب ایجاد می‌شود. علائم شامل درد قفسه سینه، تنگی نفس، مشکل در بلع و گاهی اوقات خونریزی یا استفراغ خونی است.

چگونه زخم در مری تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص زخم یا التهاب مری معمولاً از طریق آندوسکوپی انجام می‌شود که در آن پزشک از یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر برای مشاهده داخل مری استفاده می‌کند. همچنین تست بلع باریوم و آزمایش خون نیز ممکن است برای تأیید وجود زخم و بررسی عفونت‌ها انجام شود.

آیا زخم مری خطرناک است؟

بله. زخم مری اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند خطرناک باشد و منجر به عوارض جدی مانند خونریزی یا سوراخ شدن مری شود.