عفونت مثانه معمولا به دلیل ورود و تکثیر باکتری‌ها در داخل مثانه ایجاد می‌شود. در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، این باکتری‌ها به راحتی می‌توانند عفونت در مثانه را به وجود آورند. عفونت در مثانه یکی از انواع عفونت‌های ادراری است که ممکن است بخش‌های مختلف دستگاه ادراری را درگیر کند. درمان به موقع و مناسب برای پیشگیری از گسترش عفونت بسیار ضروری است و می‌تواند از ایجاد عوارض جدی‌تر جلوگیری کند. همچنین، لازم است افراد مبتلا به عفونت‌های مزمن مثانه تحت نظر باشند؛ چراکه التهاب و تحریک مکرر دیواره مثانه در برخی موارد می‌تواند خطر بروز مشکلات جدی‌تری مانند سرطان مثانه را افزایش دهد.
مهم‌ترین دلایل عفونت مثانه
عفونت مثانه می‌تواند در هر فردی با هر سن و جنسیتی رخ دهد، اما برخی عوامل احتمال ابتلا را در برخی افراد افزایش می‌دهند. این عفونت اغلب زمانی ایجاد می‌شود که باکتری‌های روده به مجاری ادراری راه یافته و در مثانه رشد می‌کنند.
نکته جالب اینجاست که این باکتری‌ها در حالت طبیعی در روده هیچ خطری ندارند، اما اگر به بخش‌هایی مانند مثانه منتقل شوند، می‌توانند تهدیدی جدی برای سلامتی ایجاد کنند بنابراین باید با مراقبت‌های اصولی و پرستاری بیمار در جهت رفع عفونت مثانه تلاش کرد. برخی از رایج‌ترین دلایل افزایش خطر عفونی شدن مثانه عبارتند از:
- رابطه جنسی محافظت نشده
یکی از اصلی‌ترین علل انتقال عفونت، تجربه رابطه جنسی محافظت نشده و بدون رعایت نکات بهداشتی با فردی مبتلا است. این نوع عفونت‌ها معمولا از طریق تماس جنسی به سرعت منتقل می‌شوند.
- نگه داشتن بیش از حد ادرار
ادرار حاوی باکتری‌ها و مواد زائدی است که باید از بدن دفع شوند. اگر ادرار برای مدت طولانی در مثانه بماند، فرصت بیشتری برای چسبیدن باکتری‌ها به دیواره مثانه و تکثیر آن‌ها ایجاد می‌شود که می‌تواند منجر به عفونت شود. این علت در میان کودکان شایع‌تر است و از عوامل اصلی عفونت به شمار می‌آید. این عامل در سالمندان، به ویژه مردان، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ چرا که مشکلات پروستات در سالمندان می‌توانند جریان طبیعی ادرار را مختل کنند و خطر عفونت مثانه را افزایش دهند.
- عدم رعایت بهداشت
حفظ بهداشت شخصی پس از هر بار استفاده از سرویس بهداشتی، به ویژه برای خانم‌ها، بسیار مهم است. استفاده صحیح از دستمال و تمیز کردن به سمت جلو به عقب باید انجام شود تا از انتقال باکتری‌های مضر به مجاری ادراری جلوگیری شود. در غیر این صورت، احتمال ورود این باکتری‌ها به مثانه و ایجاد عفونت یا حتی بیماری کلیه افزایش می‌یابد.
- استفاده از دوش واژینال و محصولات بهداشتی خاص
در میان زنان، استفاده مکرر از دوش واژینال و محصولات بهداشتی مانند کرم‌های مرطوب‌کننده، ژل‌های شستشو و سفیدکننده‌ها می‌تواند تعادل طبیعی باکتری‌های مفید در ناحیه تناسلی را به هم زده و خطر عفونت مثانه و کلیه‌ها را افزایش دهد.
- عدم رعایت بهداشت شخصی
پوشیدن لباس زیر تنگ و از جنس‌های غیر نخی می‌تواند زمینه رشد باکتری‌ها را فراهم کند و خطر عفونت را افزایش دهد. همچنین، تعویض نکردن مرتب لباس زیر یا پوشیدن لباس زیر آلوده، احتمال ابتلا به عفونت‌های ناحیه تناسلی را بالا می‌برد. رعایت بهداشت شخصی و انتخاب لباس‌های مناسب به جلوگیری از عفونت کمک می‌کند.
علائم عفونت مثانه
علائم عفونی شدن مثانه بسته به شدت آن می‌تواند متنوع باشد و معمولا به سرعت در زمان ادرار خود را نشان می‌دهد. از علائم شایع این عفونت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس درد یا سوزش هنگام دفع ادرار
- ظاهر غیرطبیعی ادرار، مانند کدر یا حاوی خون بودن
- نیاز به دفع ادرار بیش از حد معمول که به آن تکرر ادرار می‌گویند
- احساس نیاز فوری و مکرر به تخلیه مثانه
- درد در ناحیه پایین شکم یا فشار در پشت کمر
عوامل خطر عفونت در مثانه
همه افراد ممکن است به عفونت مثانه دچار شوند، اما این عفونت در زنان شایع‌تر است. یکی از دلایل این مسئله، کوتاه‌تر بودن مجرای ادراری زنان است که باعث می‌شود باکتری‌ها سریع‌تر به مثانه دسترسی پیدا کنند. همچنین، نزدیکی مجرای ادراری به راست روده در زنان احتمال انتقال باکتری‌ها را افزایش می‌دهد، زیرا مسافتی که باکتری‌ها باید طی کنند کوتاه‌تر است.
در مردان، با افزایش سن، پروستات ممکن است بزرگ شود که می‌تواند جریان طبیعی ادرار را مسدود کند. این انسداد، ادرار را در مثانه نگه می‌دارد و محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها فراهم می‌کند که باعث افزایش خطر عفونت در مجاری ادراری می‌شود. به همین دلیل، احتمال ابتلا به عفونت ادراری در مردان سالمند بیشتر است و نیاز به توجه ویژه به علائم و درمان سریع و در صورت نیاز مراقبت توسط پرستار سالمند دارد. عوامل متعددی دیگری نیز می‌توانند احتمال ابتلا به عفونی شدن مثانه را در زنان و مردان افزایش دهند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
- کم‌تحرکی یا بی‌تحرکی
- مصرف ناکافی مایعات
- جراحی دستگاه ادراری
- استفاده از سوند ادراری
- انسداد مجاری ادراری
- اختلالات دستگاه ادراری
- احتباس ادرار
- تنگی مجرای ادرار
- پروستات بزرگ شده
- بی‌اختیاری روده
- بارداری
- دیابت
- بیماری‌های عصبی
- سیستم ایمنی ضعیف
تشخیص عفونت مجاری ادراری و مثانه
متخصص اورولوژی معمولا برای تشخیص عفونت مثانه، با بررسی سابقه پزشکی، ارزیابی علائم و انجام آزمایش ادرار اقدام می‌کند. این آزمایش کمک می‌کند تا مشخص شود که آیا مواردی مانند گلبول‌های سفید و قرمز خون، نیتریت‌ها یا باکتری‌ها در ادرار حضور دارند یا خیر. در صورتی که پزشک به وجود عفونت در کلیه مشکوک باشد، ممکن است کشت ادرار تجویز کند. این آزمایش، یک تست دقیق آزمایشگاهی است که به شناسایی انواع باکتری‌های موجود در نمونه ادرار کمک می‌کند. انجام کشت ادرار در موارد زیر توصیه می‌شود:
- علائمی دارید که ممکن است به عفونت در مثانه مربوط نباشند.
- سابقه عفونت‌های مکرر در مجاری ادراری دارید.
- عفونت به آنتی‌بیوتیک پاسخ نمی‌دهد.
- بعد از ۲۴ تا ۴۸ ساعت از شروع مصرف آنتی‌بیوتیک، بهبودی احساس نمی‌کنید.
- در دوران بارداری هستید که نیازمند مراقبت‌های بیشتری است.
در صورتی که شما نیاز به مراقبت‌های ویژه در منزل داشته باشید، پرستار در منزل می‌تواند به شما کمک کند تا آزمایشات مورد نیاز را به راحتی در محیط امن و راحت خانه انجام دهید و همچنین روند درمان و داروهای تجویزی را پیگیری کند.
روش‌های درمان عفونت مثانه
برای درمان عفونی شدن مثانه، مراجعه به پزشک متخصص ضروری است تا درمان مناسب با آنتی‌بیوتیک‌های مخصوص تجویز شود. پزشک با توجه به نوع باکتری و شدت عفونت، بهترین دارو را برای شما تجویز خواهد کرد. این داروها باید طبق دستور پزشک و در طول دوره درمانی مصرف شوند، حتی اگر علائم بهبود یافته باشند. عدم تکمیل دوره درمان ممکن است منجر به عود عفونت شود. علاوه بر درمان دارویی، مصرف مایعات کافی و شناسایی و رفع عوامل زمینه‌ای نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
1. درمان دارویی
داروهای رایج برای درمان عفونت مثانه موارد زیر هستند:
- آنتی‌بیوتیک‌ها
تری‌متوپریم-سولفامتوکسازول (باکتریم، سپترا)
- نیتروفورانتوئین (ماکروبید، ماکرودانتین)
- سیپروفلوکساسین (سیپرو)
- آموکسی‌سیلین-کلاولانات (آگمانتین)
- داروهای تسکین‌دهنده
- فنازوپیریدین (پیریدیوم)
- متن‌آمین (هیپرکس، یورکس)
- داروهای پیشگیری (پروفیلاکتیک)
- نیتروفورانتوئین (ماکروبید، ماکرودانتین)
- تری‌متوپریم (پریمسول)
2. درمان طب سنتی
برای درمان عفونی شدن مثانه، علاوه بر راهکارهای دارویی که موثرترین روش هستند، موارد زیر نیز می‌توانند کمک‌کننده باشند:
-
درمان عفونت با سیر
سیر به دلیل داشتن خواص آنتی‌باکتریال و ضدعفونی‌کنندگی قوی، به عنوان یکی از روش‌های طبیعی برای درمان عفونت شناخته می‌شود. مصرف سیر به صورت خام، پخته یا به عنوان مکمل می‌تواند در کاهش باکتری‌ها و مبارزه با عفونت موثر باشد. خواص ضدباکتریایی سیر به کمک کاهش التهاب و از بین بردن باکتری‌های عامل عفونت در مثانه می‌آید. برای بهره‌مندی از خواص سیر، می‌توان آن را به صورت روزانه در وعده‌های غذایی گنجاند یا به صورت خام مصرف کرد. همچنین، برخی افراد از عصاره سیر به شکل مکمل‌های غذایی استفاده می‌کنند.
-
درمان عفونت مثانه با عسل
عسل به عنوان یک درمان طبیعی با خاصیت ضدباکتریایی و التیام‌بخش، می‌تواند در کاهش عفونت و علائم آن بسیار مفید باشد. عسل به دلیل خواص ضدعفونی‌کنندگی و تسکین‌دهندگی که دارد، به شستشوی مثانه کمک می‌کند و از گسترش عفونت جلوگیری می‌کند.
برای استفاده از عسل در درمان عفونت در مثانه، می‌توان هر روز چند قاشق عسل را به صورت مستقیم مصرف کرد یا آن را با آب ولرم مخلوط کرده و به صورت نوشیدنی مصرف کرد. این روش نه تنها به دفع باکتری‌ها از مثانه کمک می‌کند بلکه به کاهش التهاب و تسکین درد نیز می‌انجامد. همچنین، عسل می‌تواند به صورت موضعی نیز استفاده شود. برای این منظور، می‌توان عسل را مستقیما روی ناحیه تناسلی یا قسمت پایین شکم قرار داد تا به کاهش درد و التهاب ناشی از عفونت مثانه کمک کند.
در کنار داروهای شیمیایی، استفاده از دمنوش‌های گیاهی می‌تواند در درمان عفونت مثانه و رحم موثر باشد. برخی گیاهان دارای خواص ضد التهابی و ضدعفونی‌کننده هستند که می‌توانند به تسکین علائم این بیماری کمک کنند. در ادامه، تعدادی از دمنوش‌های مفید برای این منظور آورده شده است:
- دمنوش شوید
- دمنوش کرفس
- دمنوش پونه کوهی
- دمنوش بابونه
4. درمان خانگی عفونت مثانه
اگر دچار عفونت مجرای ادراری شده‌اید، نوشیدن مایعات کافی می‌تواند به تخلیه باکتری‌ها از مثانه کمک کند. آب یکی از بهترین انتخاب‌هاست زیرا علاوه بر اینکه رایگان است، هیچ‌گونه کافئین یا شیرین‌کننده مصنوعی ندارد که ممکن است به تحریک مثانه منجر شود.
آب کرن بری، عصاره‌ها و آب‌میوه‌های طبیعی نیز ممکن است در پیشگیری از عفونت‌های مجرای ادراری موثر باشند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که آب کرن بری می‌تواند تعداد باکتری‌های موجود در مثانه را کاهش دهد. با این حال، لازم به ذکر است که این نوشیدنی‌ها نمی‌توانند جایگزین درمان دارویی مناسب برای عفونت‌های فعال شوند.
در مطالعه‌ای که اخیرا در مجله «مرزهای میکروبیولوژی» منتشر شد، نشان داده شد که مصرف آب کرن بری ممکن است باکتری‌ها را در مثانه کاهش دهد، اما نمی‌تواند به طور کامل عفونت را درمان کند. بنابراین، بهترین رویکرد برای درمان عفونت مجرای ادراری، مراجعه به پزشک و مصرف داروهای تجویز شده است.
راهکارهای پیشگیری از عفونت مثانه
عفونت در مثانه یک بیماری دردناک و آزاردهنده است که حتی پس از درمان، نیاز به مراقبت‌های خاص برای جلوگیری از بازگشت آن دارد. بهترین روش برای مقابله با این بیماری، پیشگیری از ابتلا به آن است. خوشبختانه، روش‌های متعددی برای کاهش خطر ابتلا به عفونت مثانه وجود دارد. با رعایت این نکات می‌توانید احتمال ابتلا به این بیماری را تا حد زیادی کاهش دهید.
- نوشیدن آب به مقدار کافی
نوشیدن مایعات به خصوص آب به طور مرتب، به شستشوی باکتری‌ها از مثانه کمک می‌کند و از عفونت جلوگیری می‌کند.
- نگه نداشتن ادرار به مدت طولانی
نگه داشتن ادرار به مدت طولانی باعث می‌شود باکتری‌ها در مثانه تجمع یابند. بنابراین، ادرار خود را بلافاصله پس از احساس نیاز تخلیه کنید.
- اجتناب از استفاده از محصولات بهداشتی معطر
استفاده از ژل‌های شتسشو یا سایر محصولات معطر می‌تواند تعادل طبیعی باکتری‌های ناحیه تناسلی را به هم زده و خطر عفونت مثانه را افزایش دهد.
- خودداری از استفاده از دوش واژینال
دوش واژینال می‌تواند باکتری‌های مفید را از بین ببرد و به رشد باکتری‌های مضر در مجاری ادراری کمک کند.
- اجتناب از استفاده از ژل‌های اسپرم‌کش
این ژل‌ها ممکن است به تحریک مثانه و افزایش خطر عفونت‌های ادراری منجر شوند.
- استفاده از لباس زیر نخی
لباس زیر نخی باعث می‌شود رطوبت از ناحیه تناسلی تبخیر شده و محیط خشک‌تری برای جلوگیری از رشد باکتری‌ها ایجاد شود.
- خودداری از پوشیدن لباس زیر تنگ
لباس‌های زیر تنگ می‌توانند باعث اصطکاک و ایجاد محیطی مناسب برای رشد باکتری‌ها شوند.
- تعویض منظم و روزانه لباس
لباس زیر باید روزانه تعویض شود تا از رشد باکتری‌ها و عفونت جلوگیری شود.
به نقل از سایت webmd:
عفونت مثانه راهی برای جلب توجه شما دارد. شما سفرهای بی شماری به حمام انجام می دهید، و همچنان احساس می کنید که باید دوباره برید. و به محض اینکه وارد آن شوید، به جای اینکه بی خیال به کسب و کار خود بپردازید، هر بار که ادرار می کنید احساس سوزش یا سوزش می کنید.
هنگامی که شما دچار عفونت مثانه می شوید، منجر به سیستیت می شود، یعنی زمانی که مثانه شما متورم و تحریک می شود. این همان چیزی است که باعث علائم می شود. عفونت مثانه شایع ترین نوع عفونت مجاری ادراری است.
برای درمان عفونت مجاری ادراری و مثانه چه بخوریم؟
در کنار درمان‌های دارویی، رعایت یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به سرعت بهبود عفونت مثانه کمک کرده و از عود آن جلوگیری نماید. مصرف مواد غذایی خاص می‌تواند به دفع باکتری‌ها و تسکین علائم این بیماری کمک کند. در ادامه، چند پیشنهاد برای کمک به درمان عفونت ذکر می‌کنیم:
- نوشیدن آب فراوان و مایعات دیگر
نوشیدن مقدار زیادی آب در طول روز به دفع باکتری‌ها از مجاری ادراری کمک می‌کند و به تخلیه سریع مثانه کمک می‌کند. علاوه بر آب، نوشیدن مایعاتی مانند چای کمرنگ نیز مفید است و می‌تواند به کاهش علائم این بیماری کمک کند.
- میوه‌ها و سبزی‌های غنی از آنتی‌اکسیدان
میوه‌هایی مانند آب آلو، آب انار، آب آووکادو و آب هلو حاوی ویتامین‌ها و مواد مغذی هستند که به بهبود عملکرد دستگاه ادراری و دفع باکتری‌ها کمک می‌کنند.
- مصرف محصولات لبنی پروبیوتیک
پروبیوتیک‌ها با حفظ تعادل باکتری‌های مفید در بدن، می‌توانند به مقابله با باکتری‌های مضر کمک کنند. مصرف محصولات لبنی پروبیوتیک مانند ماست و کفیر می‌تواند در حفظ سلامت دستگاه ادراری مفید باشد.
- استفاده از گیاهان دارویی
گیاهانی مانند اسطوخودوس، زنجبیل و برگ چغندر دارای خواص ضدباکتریایی و ضد التهابی هستند.
- اجتناب از غذاهای محرک
برای پیشگیری از تشدید علائم، از مصرف غذاهای محرک مانند قهوه، الکل و غذاهای تند و اسیدی خودداری کنید.
جمع‌بندی
عفونت مثانه یک بیماری شایع است که می‌تواند علائم آزاردهنده‌ای مانند درد و تکرر ادرار ایجاد کند. درمان این بیماری شامل استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، نوشیدن مایعات کافی و رعایت رژیم غذایی مناسب است. علاوه بر این، برخی گیاهان دارویی و دمنوش‌های گیاهی می‌توانند به بهبود علائم کمک کنند. پیشگیری از این بیماری نیز با رعایت بهداشت، عدم نگه داشتن ادرار به مدت طولانی و اجتناب از غذاهای محرک امکان‌پذیر است. برای مراقبت و مدیریت عفونی شدن مثانه در خانه، به خصوص برای سالمندان عزیز، می‌توانید از خدمات پرستاری شرکت پرستار اول بهره‌مند شوید و از پرستاران حرفه‌ای برای مراقبت و بهبودی سریع‌تر کمک بگیرید.
سوالات متداول
علائم اصلی عفونت مثانه چیست؟
علائم معمول شامل درد و سوزش هنگام ادرار، تکرر ادرار، ادرار کدر یا بدبو و گاهی تب و درد در ناحیه پایین شکم است.
چطور عفونت مثانه را درمان کنیم؟
درمان شامل استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، نوشیدن مایعات فراوان و مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان است. در صورت نیاز به درمان خانگی، استفاده از گیاهان دارویی مانند سیر و عسل نیز می‌تواند مفید باشد.
