سرطان خون چیست؟ علت ریشه ای و علائم سرطان خون

سرطان خون یکی از انواع سرطان‌های رایج است که بر سلول‌های خونی تأثیر می‌گذارد و در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، می‌تواند زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار دهد. این بیماری معمولاً به‌واسطه تغییرات ژنتیکی در سلول‌های خونی آغاز می‌شود که باعث تکثیر غیرطبیعی آن‌ها می‌شود. سرطان خون می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد، اما بیشتر در بزرگسالان مشاهده می‌شود و شیوع آن در آقایان نسبت به خانم‌ها بیشتر است درست برعکس سرطان تخمدان. علائم این بیماری می‌تواند به سرعت پیشرفت کرده و در مراحل اولیه شباهت زیادی به بیماری‌های ویروسی یا سایر مشکلات داشته باشد. در این مقاله قصد داریم به طور مفصل به بررسی سرطان خون، علائم آن، دلایل بروز، مراحل مختلف، و روش‌های درمانی آن بپردازیم تا اطلاعات کاملی در اختیار شما قرار گیرد.

سرطان خون چیست؟

سرطان خون به طور خاص به مجموعه‌ای از بیماری‌ها اطلاق می‌شود که در آن سلول‌های خونی به‌صورت غیرطبیعی رشد کرده و تکثیر می‌شوند. این سلول‌ها که معمولاً در مغز استخوان تولید می‌شوند، به تدریج جایگزین سلول‌های خونی سالم می‌شوند و باعث اختلال در عملکرد خون می‌شوند.

این بیماری می‌تواند باعث کاهش توانایی خون برای حمل اکسیژن، مبارزه با عفونت‌ها و تسریع روند بهبود زخم‌ها شود. انواع مختلفی از سرطان خون وجود دارد که شامل لوسمی، لنفوم و میلوما می‌باشد. یکی از مشکلات عمده در سرطان خون این است که بیماری ممکن است در مراحل اولیه هیچ‌گونه علائم مشخصی نداشته باشد، بنابراین تشخیص زودهنگام آن بسیار مهم است همچون سرطان مثانه.

سرطان خون چه علائمی دارد؟

علائم سرطان خون ممکن است متفاوت باشد، بسته به نوع سرطان خون و پیشرفت آن در بدن. به‌طور کلی، برخی از علائم شایع شامل ضعف و خستگی مفرط، کاهش وزن ناگهانی، تب و لرز، درد مفاصل، و خونریزی غیرعادی است. همچنین تورم غدد لنفاوی و بروز بثورات و خارش پوست نیز از علائم رایج این بیماری به شمار می‌آید. در برخی موارد، بیماران ممکن است علائمی همچون کاهش اشتها و تعریق شبانه را تجربه کنند. این علائم می‌توانند نشانه‌هایی از ابتلا به سرطان خون باشند، به‌ویژه اگر چندین مورد از آن‌ها همزمان رخ دهند. پرستار بیمار در این مرجله نقش بسیاری دارد و می‌تواند با توجه به موقع علائم، روند درمان را تسریع کند.

• ضعف و خستگی:
  یکی از شایع‌ترین علائم سرطان خون است که می‌تواند باعث کاهش توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزمره شود.
• تب و لرز:
  تب‌های مکرر یا بدون دلیل، همراه با لرز، می‌توانند نشان‌دهنده عفونت یا التهاب ناشی از سرطان خون باشند.
• درد مفاصل و استخوان‌ها:
  در برخی افراد مبتلا به سرطان خون، دردهای مفصلی و استخوانی به‌ویژه در مراحل پیشرفته بیماری دیده می‌شود.
• تورم غدد لنفاوی:
  غدد لنفاوی در پاسخ به التهاب و عفونت ممکن است متورم شوند و این تورم در مناطقی مانند گردن، زیر بغل و کشاله ران قابل مشاهده است.
• کاهش وزن غیرمنتظره:
  کاهش وزن سریع و بدون علت مشخص، یکی دیگر از علائم رایج در بیماران مبتلا به سرطان خون است.

به نقل از mayoclinic :

علائم لوسمی بسته به نوع لوسمی متفاوت است. علائم و نشانه های شایع لوسمی عبارتند از:

• تب یا لرز
• خستگی مداوم، ضعف
• عفونت های مکرر یا شدید
• کاهش وزن بدون تلاش
• غدد لنفاوی متورم، کبد یا طحال بزرگ شده است
• خونریزی یا کبودی آسان
• خونریزی های مکرر بینی
• لکه های قرمز ریز در پوست شما (پتشی)
• تعریق زیاد به خصوص در شب
• درد یا حساسیت استخوانی

انواع سرطان خون را بشناسید

سرطان خون یک بیماری پیچیده است که بر سلول‌های خونی تأثیر می‌گذارد و باعث رشد غیرطبیعی آن‌ها می‌شود. این بیماری به دلیل آسیب به سیستم خون‌سازی بدن، می‌تواند عملکرد بسیاری از اعضای بدن را تحت‌تأثیر قرار دهد. سرطان خون انواع مختلفی دارد که هر یک از آن‌ها ویژگی‌ها، علائم و روند درمانی متفاوتی دارند. در این بخش، به توضیح دقیق‌تر انواع سرطان خون می‌پردازیم.

لوسمی :

لوسمی نوعی سرطان است که در آن سلول‌های سفید خون به‌طور غیرطبیعی رشد کرده و تکثیر می‌شوند. این سلول‌ها معمولاً در مغز استخوان تولید می‌شوند و به‌طور طبیعی وظیفه مقابله با عفونت‌ها و حفظ ایمنی بدن را دارند. در لوسمی، این سلول‌ها به‌جای مبارزه با عفونت‌ها، به سرعت تکثیر شده و به‌تدریج جایگزین سلول‌های خونی سالم می‌شوند، که این امر باعث بروز مشکلات شدید پزشکی مانند کم‌خونی، کاهش ایمنی و خونریزی می‌شود. مراقبت از بیماری سرطانی به اندازه طی کردن فرایند درمان مهم است. لوسمی به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌ها و درمان خاص خود را دارند:

1. لوسمی لنفوسیتی حاد :

لوسمی لنفوسیتی حاد نوعی سرطان است که در آن سلول‌های لنفوسیت (نوعی سلول سفید خون) در مغز استخوان دچار جهش‌های ژنتیکی شده و به طور غیرطبیعی رشد می‌کنند. این نوع لوسمی بیشتر در کودکان دیده می‌شود، اما بزرگسالان نیز می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند. علائم آن شامل خستگی شدید، خونریزی، تب، و عفونت‌های مکرر است. درمان لوسمی لنفوسیتی حاد معمولاً با شیمی‌درمانی، پیوند سلول‌های بنیادی و درمان‌های هدفمند انجام می‌شود.

2. لوسمی میلوئید حاد :

لوسمی میلوئید حاد نوعی دیگر از سرطان خون است که در آن سلول‌های میلوئید (که معمولاً به گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید غیر لنفوسیتی و پلاکت‌ها تبدیل می‌شوند) دچار رشد غیرطبیعی می‌شوند. این نوع لوسمی معمولاً در بزرگسالان دیده می‌شود و از علائم آن می‌توان به خونریزی مکرر، عفونت، خستگی و تب اشاره کرد. درمان آن معمولاً شامل شیمی‌درمانی و پیوند سلول‌های بنیادی است.

3. لوسمی لنفوسیتی مزمن :

لوسمی لنفوسیتی مزمن یک نوع سرطان خون است که در آن سلول‌های لنفوسیت به‌طور تدریجی و مزمن رشد کرده و تکثیر می‌شوند. این نوع لوسمی اغلب در افراد مسن‌تر دیده می‌شود و ممکن است علائم اولیه‌ای نداشته باشد. در این نوع لوسمی، علائم معمولاً به تدریج و به‌طور آهسته شروع می‌شوند، مانند تورم غدد لنفاوی و خستگی. درمان‌های مورد استفاده برای CLL معمولاً شامل داروهای هدفمند، شیمی‌درمانی و پیوند سلول‌های بنیادی است.

4. لوسمی میلوئیدی مزمن :

لوسمی میلوئیدی مزمن یک نوع سرطان خون است که در آن سلول‌های میلوئید به‌طور مزمن و بدون کنترل به تکثیر خود ادامه می‌دهند. این نوع لوسمی اغلب در بزرگسالان دیده می‌شود و ممکن است علائمی مانند تب، تعریق شبانه، و کاهش وزن داشته باشد. در ابتدا، این بیماری ممکن است علائم خاصی نداشته باشد، اما با پیشرفت بیماری، علائم شدیدتر می‌شوند. درمان CML معمولاً شامل داروهای هدفمند است که روند پیشرفت بیماری را کند می‌کنند.

لنفوم :

لنفوم نوعی سرطان است که در غدد لنفاوی (بخش‌هایی از سیستم ایمنی بدن که نقش مهمی در مبارزه با عفونت‌ها دارند) ایجاد می‌شود. در این بیماری، سلول‌های لنفوسیتی که بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند، به‌طور غیرطبیعی رشد کرده و تکثیر می‌شوند. لنفوم دو نوع اصلی دارد:

1. لنفوم هوچکین :

لنفوم هوچکین یک نوع نادر از سرطان خون است که در آن سلول‌های خاصی به نام سلول‌های رید-اشتبرگ (Reed-Sternberg) در غدد لنفاوی و سایر قسمت‌های بدن تشکیل می‌شوند. این نوع سرطان معمولاً در جوانان و بزرگسالان دیده می‌شود و علائمی مانند تورم غدد لنفاوی، تب، تعریق شبانه، کاهش وزن، و خستگی ایجاد می‌کند. درمان این نوع لنفوم معمولاً با شیمی‌درمانی و پرتو درمانی انجام می‌شود، و در بسیاری از موارد، درمان‌ها موفقیت‌آمیز هستند.

2. لنفوم غیر هوچکین :

لنفوم غیر هوچکین گروهی از سرطان‌ها هستند که در آن‌ها سلول‌های لنفوسیتی بدون ایجاد سلول‌های رید-اشتبرگ به‌طور غیرطبیعی تکثیر می‌شوند. این نوع لنفوم می‌تواند در هر سنی رخ دهد و شامل انواع مختلفی است. علائم آن می‌تواند شامل تورم غدد لنفاوی، تب، کاهش وزن، عرق شبانه و احساس ضعف باشد. درمان لنفوم غیر هوچکین بستگی به نوع و مرحله سرطان دارد و معمولاً شامل شیمی‌درمانی، ایمونوتراپی و پیوند سلول‌های بنیادی می‌شود.

3. میلوما :

میلوما نوعی سرطان است که بر سلول‌های پلاسمای خون (سلول‌هایی که آنتی‌بادی تولید می‌کنند) تأثیر می‌گذارد. این سرطان معمولاً در مغز استخوان شروع می‌شود و می‌تواند به استخوان‌ها و دیگر ارگان‌ها آسیب بزند. در میلوما، سلول‌های سرطانی پلاسمایی به‌طور غیرطبیعی تکثیر می‌شوند و در نتیجه باعث کاهش تعداد سلول‌های خونی سالم و کاهش عملکرد ایمنی بدن می‌شوند.

4. میلوما و آسیب به استخوان‌ها :

یکی از ویژگی‌های بارز میلوما، آسیب به استخوان‌ها است. سلول‌های سرطانی به استخوان‌ها حمله کرده و باعث ضعیف شدن آن‌ها می‌شوند که این امر منجر به درد استخوان‌ها، شکستگی‌های مکرر و مشکلات دیگر می‌شود. همچنین، این سرطان می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند.

درمان میلوما :

درمان میلوما معمولاً شامل شیمی‌درمانی، داروهای هدفمند، و درمان‌های بیولوژیک است. پیوند سلول‌های بنیادی نیز می‌تواند برای درمان این بیماری استفاده شود. علاوه بر این، داروهایی برای کنترل درد و درمان عوارض استخوانی و کلیوی تجویز می‌شود.

دلایل بروز سرطان خون چیست؟

سرطان خون به دلایل مختلفی بروز می‌کند، ولی معمولاً به علت جهش در DNA سلول‌های خونی و تولید سلول‌های غیرطبیعی ایجاد می‌شود. این جهش‌ها می‌توانند به دلایل متعددی رخ دهند که شامل عوامل محیطی، ژنتیکی و ویروسی می‌شود. برخی از دلایل عمده بروز سرطان خون عبارتند از:

• سن و جنسیت: افزایش سن و جنسیت مردانه از عوامل خطرساز برای ابتلا به سرطان خون است.
• سابقه فامیلی: افرادی که در خانواده خود سابقه سرطان خون دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و پرتوها: افرادی که در معرض مواد شیمیایی سرطان‌زا مانند بنزن یا اشعه قرار دارند، احتمال ابتلا به سرطان خون در آن‌ها بیشتر است.
• بیماری‌های ویروسی: ابتلا به برخی از ویروس‌ها مانند ویروس اپشتین بار و HIV می‌تواند ریسک ابتلا به سرطان خون را افزایش دهد.

مراحل سرطان خون

سرطان خون معمولاً در چهار مرحله اصلی تقسیم‌بندی می‌شود. این مراحل بر اساس گسترش سرطان به دیگر قسمت‌های بدن تعیین می‌شوند. در هر مرحله، شدت علائم و درمان‌ها متفاوت است.

1. مرحله اول: سرطان در این مرحله به قسمت‌های دیگر بدن گسترش نیافته و بیشتر غدد لنفاوی تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
2. مرحله دوم: در این مرحله، غدد لنفاوی، طحال و کبد متورم می‌شوند و گسترش بیماری بیشتر می‌شود.
3. مرحله سوم: در این مرحله، تعداد سلول‌های خونی سالم به حد زیادی کاهش می‌یابد و مشکلاتی همچون کم‌خونی و عفونت‌های مکرر بروز می‌کنند.
4. مرحله چهارم: سرطان به دیگر ارگان‌های حیاتی بدن گسترش می‌یابد و تولید سلول‌های خونی به شدت کاهش می‌یابد.

درمان سرطان خون چیست؟

در این بخش، به طور مفصل به روش‌های درمانی متداول برای سرطان خون پرداخته خواهد شد و چگونگی تأثیر هرکدام بر روند درمان توضیح داده می‌شود.

شیمی‌درمانی:

شیمی‌درمانی یکی از اصلی‌ترین و رایج‌ترین روش‌های درمان سرطان خون است. در این روش، داروهای خاصی برای از بین بردن یا توقف رشد سلول‌های سرطانی به‌کار می‌روند. شیمی‌درمانی می‌تواند به صورت خوراکی یا تزریقی انجام شود و هدف آن از بین بردن سلول‌های سرطانی در خون و مغز استخوان است. این درمان به‌ویژه برای سرطان‌هایی مثل لوسمی و لنفوم کاربرد زیادی دارد.

شیمی‌درمانی داروهایی را به بدن وارد می‌کند که سلول‌های سرطانی را هدف قرار داده و باعث متوقف کردن رشد و تقسیم آن‌ها می‌شوند. این داروها به طور مستقیم به مغز استخوان و خون وارد شده و به سلول‌های غیرطبیعی حمله می‌کنند.

شیمی‌درمانی می‌تواند عوارض جانبی متعددی داشته باشد، زیرا داروهای شیمی‌درمانی نمی‌توانند تنها سلول‌های سرطانی را هدف قرار دهند، بلکه ممکن است سلول‌های سالم نیز تحت تأثیر قرار گیرند. برخی از عوارض شیمی‌درمانی شامل تهوع، استفراغ، خستگی، کاهش تعداد گلبول‌های سفید، خونریزی، ریزش مو و ضعف سیستم ایمنی بدن است.

برای درمان انواع مختلف سرطان خون، پروتکل‌های شیمی‌درمانی متنوعی وجود دارد. برای مثال در لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL)، درمان شیمی‌درمانی معمولاً به صورت دوره‌ای انجام می‌شود که شامل داروهای مختلفی مانند متوترکسات، ونکلوستین و داکسوروبیسین است.

پیوند سلول‌های بنیادی:

در مواقعی که شیمی‌درمانی نمی‌تواند به‌طور کامل سلول‌های سرطانی را از بین ببرد یا زمانی که بیماری به درمان‌های شیمی‌درمانی مقاوم می‌شود، پیوند سلول‌های بنیادی می‌تواند گزینه درمانی مؤثری باشد. این روش معمولاً پس از شیمی‌درمانی شدید به‌منظور بازسازی مغز استخوان و تقویت سیستم ایمنی بدن انجام می‌شود.

نحوه انجام پیوند سلول‌های بنیادی: پیوند سلول‌های بنیادی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

• پیوند خودی (Autologous): در این روش، سلول‌های بنیادی از بدن خود بیمار برداشته شده و پس از شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی مجدداً به بدن بازگردانده می‌شود.
• پیوند غیر خودی (Allogeneic): در این روش، سلول‌های بنیادی از فرد اهداکننده (که معمولاً از اعضای خانواده یا بانک سلول‌های بنیادی است) گرفته می‌شود و به بیمار پیوند زده می‌شود. این نوع پیوند در درمان بیماری‌هایی مانند لوسمی میلوئیدی مزمن (CML) و لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) کاربرد دارد.

پیوند سلول‌های بنیادی می‌تواند به بازسازی مغز استخوان بیمار کمک کند و سلول‌های سرطانی که در شیمی‌درمانی از بین نرفته‌اند را تحت‌تأثیر قرار دهد. این روش می‌تواند شانس بهبودی را به طور قابل‌توجهی افزایش دهد.

عوارض این روش ممکن است شامل واکنش پیوند علیه میزبان (Graft-Versus-Host Disease) باشد، که در آن سلول‌های اهداکننده به بافت‌های بدن بیمار حمله می‌کنند. همچنین، خطر عفونت‌های جدی نیز به دلیل کاهش سیستم ایمنی در بیمار وجود دارد.

ایمونوتراپی:

ایمونوتراپی یکی از روش‌های نوین درمان سرطان است که سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و آن را قادر می‌سازد تا به‌طور مؤثرتر با سلول‌های سرطانی مبارزه کند. این روش به‌ویژه در درمان لوسمی و لنفوم‌های غیر هوچکین مورد استفاده قرار می‌گیرد و در حال حاضر به یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌های درمان سرطان تبدیل شده است.

یمونوتراپی می‌تواند برای درمان انواع خاصی از سرطان خون که به شیمی‌درمانی پاسخ نمی‌دهند، مؤثر باشد. این روش به‌ویژه برای کسانی که دچار لوسمی لنفوسیتی حاد یا لنفوم‌های غیر هوچکین هستند، بسیار مفید است.

عوارض جانبی ممکن است شامل تب، لرز، خستگی، درد عضلات، و گاهی واکنش‌های شدیدتر مانند حملات خودایمنی باشد که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت‌های سالم حمله می‌کند.

پرتودرمانی:

پرتودرمانی از تابش‌های پرقدرت برای کشتن یا متوقف کردن رشد سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این درمان می‌تواند به‌ویژه برای درمان لنفوم‌ها و مواردی که توده‌های سرطانی در نواحی خاص بدن وجود دارد، مانند غدد لنفاوی، مفید باشد. پرتودرمانی معمولاً به‌عنوان درمان مکمل در کنار شیمی‌درمانی و ایمونوتراپی استفاده می‌شود.

درمان‌های هدفمند:

درمان‌های هدفمند از داروهایی استفاده می‌کنند که مستقیماً بر روی مولکول‌های خاص موجود در سلول‌های سرطانی عمل کرده و موجب متوقف شدن رشد آن‌ها می‌شوند. این درمان‌ها می‌توانند به‌ویژه برای بیمارانی که به شیمی‌درمانی و پرتودرمانی پاسخ نمی‌دهند مفید باشند.

داروهای هدفمند می‌توانند مانع از تقسیم سلولی یا فعال شدن مسیرهای مولکولی خاص شوند که به رشد سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند. این داروها ممکن است شامل مهارکننده‌های تیروزین کیناز (برای درمان لوسمی میلوئیدی مزمن) یا داروهای ضد پروتئین‌های خاص سرطانی باشند.

درمان‌های حمایتی:

در کنار درمان‌های اصلی، درمان‌های حمایتی برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار استفاده می‌شود. این درمان‌ها شامل تجویز داروهای مسکن برای کاهش درد، آنتی‌بیوتیک‌ها برای جلوگیری از عفونت‌ها، و داروهای کمک‌کننده برای کاهش تهوع و استفراغ ناشی از شیمی‌درمانی هستند.

در پایان

سرطان خون یکی از بیماری‌های جدی و پیچیده است که نیازمند درمان‌های تخصصی و مراقبت‌های مستمر است. با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه درمان و تشخیص این بیماری، همچنان بهبود شانس بهبودی بیماران به دانش پزشکی و درمان‌های نوین وابسته است. در این میان، انتخاب روش درمانی مناسب و مراقبت‌های حین درمان از اهمیت بالایی برخوردار است. شرکت پرستار اول با ارائه خدمات پرستاری حرفه‌ای در منزل، به بیماران مبتلا به سرطان خون کمک می‌کند تا در محیطی آرام و تحت نظارت دقیق، روند درمان خود را طی کنند. این خدمات شامل نظارت بر وضعیت بیمار، مدیریت داروها، مراقبت‌های پشتیبانی و آموزش به خانواده بیمار است. پرستار اول با تیم متخصص و پرستاران ماهر، به کیفیت زندگی بیمار کمک کرده و اطمینان حاصل می‌کند که درمان‌ها به‌طور مؤثر پیش می‌روند.

سوالات متداول

آیا می‌توان سرطان خون را به‌طور کامل درمان کرد؟

درمان سرطان خون بستگی به نوع و مرحله بیماری دارد. بسیاری از بیماران با درمان‌های شیمی‌درمانی، پیوند سلول‌های بنیادی یا ایمونوتراپی به بهبودی دست می‌یابند. با این حال، برخی انواع ممکن است نیاز به درمان‌های مستمر داشته باشند.

آیا پرستاری در منزل برای بیماران مبتلا به سرطان خون مفید است؟

بله، خدمات پرستاری در منزل می‌تواند به بیماران مبتلا به سرطان خون کمک کند تا روند درمان را راحت‌تر طی کنند و از نظر جسمی و روحی بهتر مراقبت شوند. پرستاران می‌توانند داروها را به‌موقع تجویز کرده و از بروز عوارض جانبی جلوگیری کنند.

آیا ایمونوتراپی برای همه بیماران مبتلا به سرطان خون مناسب است؟

ایمونوتراپی برای برخی از بیماران مبتلا به سرطان خون مؤثر است، اما مناسب بودن این درمان بستگی به نوع و مرحله سرطان، وضعیت بیمار و پاسخ بدن به درمان دارد. پزشک متخصص می‌تواند بهترین گزینه درمانی را برای هر بیمار انتخاب کند.