بیماری کلیه به مجموعهای از اختلالات و مشکلاتی اطلاق میشود که به عملکرد طبیعی کلیهها آسیب میزنند. کلیهها از اعضای حیاتی بدن هستند که وظیفه اصلی آنها تصفیه خون از مواد زائد و حفظ تعادل مایعات و الکترولیتهای بدن است.
وقتی کلیهها بهدرستی عمل نکنند، مواد زائد و مایعات اضافی در بدن انباشته میشوند و مشکلات جدی به وجود میآورند. انواع بیماریهای کلیوی شامل نارسایی کلیه، عفونتهای کلیوی، سنگهای کلیه و بیماریهای خودایمنی هستند. در مراحل پیشرفته، این بیماریها میتوانند منجر به نارسایی کامل کلیه شوند که نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارد. برای مراقبت بیشتر از بیمار، میتوانید پرستار بیمار را به طور 24 ساعت یا ساعت مورد نظر استخدام کنید. در این مقاله همراه ما باشید تا با این بیماری بیشتر آشنا شوید.
انواع بیماری کلیه
بیماریهای کلیه یکی از مشکلات شایع در سلامت عمومی هستند که در صورت عدم درمان به موقع، میتوانند منجر به نارسایی کلیه شوند. در ادامه به بررسی انواع بیماری کلیه میپردازیم:
1- عفونت کلیه (پیلونفریت)
عفونت کلیه یکی از انواع شایع بیماریهای کلیوی است که بیشتر به علت عفونتهای باکتریایی رخ میدهد. این عفونتها معمولاً از طریق مثانه به کلیهها منتقل میشوند. علائم شایع آن شامل درد پهلو، تب، تکرر ادرار و سوزش ادرار است. درمان اصلی این بیماری مصرف آنتیبیوتیکها است.
2- سنگ کلیه
سنگ کلیه از دیگر مشکلات رایج کلیه است. این بیماری زمانی رخ میدهد که مواد معدنی موجود در ادرار در کلیهها تجمع کرده و سنگ تشکیل میدهند. سنگهای کوچک معمولاً بهطور طبیعی از بدن دفع میشوند؛ اما سنگهای بزرگ ممکن است نیاز به درمانهای خاصی مانند جراحی یا استفاده از امواج صوتی برای شکستن سنگ داشته باشند.
3- نارسایی کلیه
نارسایی کلیه به دو شکل حاد و مزمن رخ میدهد. نارسایی حاد کلیه در سالمندان و دیگر گروههای سنی ممکن است در اثر آسیبدیدگی ناگهانی یا کاهش جریان خون به کلیهها ایجاد شود و به سرعت پیشرفت کند. نارسایی مزمن کلیه به تدریج و با گذر زمان رخ میدهد که میتواند ناشی از بیماریهای دیگر مانند دیابت یا فشار خون بالا باشد. این نوع نارسایی در صورت عدم کنترل میتواند به دیالیز یا پیوند کلیه منجر شود.
4- بیماری کلیه پلیکیستیک (PKD)
بیماری کلیه پلیکیستیک یک بیماری ارثی است که در آن کیستهای متعددی در کلیهها ایجاد میشوند. این کیستها با گذشت زمان افزایش یافته و عملکرد کلیه را مختل میکنند. علائم شامل درد در پهلو، فشار خون بالا و گاهی خون در ادرار است. درمان این بیماری شامل مدیریت علائم و جلوگیری از پیشرفت آسیب کلیهها میشود.
5- گلومرولونفریت
گلومرولونفریت به التهاب گلومرولها (واحدهای تصفیهکننده کلیه) گفته میشود. این بیماری میتواند بهصورت حاد یا مزمن رخ دهد و معمولاً در اثر عفونتهای ویروسی یا باکتریایی، اختلالات ایمنی یا بیماریهای خودایمنی ایجاد میشود. درمان آن ممکن است شامل مصرف داروهای ضدالتهاب، تنظیم رژیم غذایی و کنترل فشار خون باشد.
بیماریهای کلیه متنوع هستند و هرکدام علائم و درمانهای خاص خود را دارند. تشخیص زودهنگام و درمان به موقع این بیماریها میتواند از بروز مشکلات جدیتر مانند نارسایی کلیه جلوگیری کند. رعایت سبک زندگی سالم، مصرف مایعات کافی و پیگیری منظم سلامت کلیهها از جمله اقداماتی است که میتواند به پیشگیری از این بیماریها کمک کند.
علل بروز بیماری های کلیه چیست؟
بیماری های کلیه به دلیل نقش حیاتی این عضو در تصفیه خون، تنظیم مایعات بدن و حذف مواد زائد، از اهمیت ویژهای برخوردار هستند. علل مختلفی میتوانند موجب بروز بیماریهای کلیه شوند که به طور کلی به دو دسته عوامل اولیه و ثانویه تقسیم میشوند.
عوامل اولیه
این عوامل به طور مستقیم به خود کلیه مربوط میشوند و معمولاً به دلیل مشکلات ساختاری یا عملکردی در این عضو رخ میدهند. از جمله مهمترین علل اولیه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونتهای کلیوی: عفونتهایی مانند پیلونفریت که نوعی عفونت شدید باکتریایی است، میتواند به بافتهای کلیه آسیب وارد کند و عملکرد آن را تحت تأثیر قرار دهد.
- بیماریهای ژنتیکی: برخی افراد به دلیل وجود نقصهای ژنتیکی از بدو تولد در کلیههای خود دچار مشکلاتی میشوند. از جمله این بیماریها میتوان به پلیکیستیک کلیه اشاره کرد که موجب ایجاد کیستهای متعدد در کلیه و در نهایت نارسایی کلیه میشود.
- سنگ کلیه: سنگ کلیه ناشی از تجمع املاح معدنی و مواد زائد در کلیهها است که میتواند به ایجاد درد و التهاب کلیه منجر شود.
عوامل ثانویه
این عوامل در انواع بیماری کلیه متفاوت بوده و در نتیجه مشکلات و بیماریهای دیگر در بدن ایجاد میشوند و کلیهها به طور غیرمستقیم تحت تأثیر قرار میگیرند. برخی از عوامل مهم ثانویه شامل موارد زیر است:
- فشار خون بالا: فشار خون بالا به مرور زمان میتواند به رگهای خونی کوچک موجود در کلیهها آسیب بزند و عملکرد طبیعی این عضو را مختل کند.
- دیابت: دیابت نوع 1 و 2 از علل اصلی نارسایی کلیه هستند. افزایش قند خون در افراد دیابتی موجب آسیب به گلومرولهای کلیه میشود و به مرور زمان عملکرد کلیهها را مختل میکند. بخصوص دیابت در کودکان میتواند در این مورد خطرناک تر از سایرین باشد.
- مصرف طولانیمدت داروها: مصرف داروهای مسکن مانند ایبوپروفن و ناپروکسن یا داروهای ضدالتهابی به مدت طولانی میتواند به بافت کلیه آسیب برساند.
- بیماریهای خودایمنی: بیماریهایی مانند لوپوس که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافتهای خود حمله میکند، میتواند منجر به التهاب و آسیب به کلیهها شود.
- عوامل تغذیهای و سبک زندگی: تغذیه نامناسب و مصرف زیاد نمک، چربیهای اشباعشده و نوشیدنیهای قندی، همراه با سبک زندگی کمتحرک، میتواند به بروز مشکلات کلیوی منجر شود.
تشخیص به موقع بیماریهای کلیه و رعایت اصول پیشگیری از جمله کنترل فشار خون، قند خون و تغذیه سالم، نقش بسیار مهمی در جلوگیری از پیشرفت این بیماریها دارد. همچنین میتوانید با کمک پرستار در منزل به بهبود بیمار خود کمک شایانی کنید.
به نقل از وبسایت clevelandclinic :
بیماری مزمن کلیه (CKD) به تدریج باعث کاهش عملکرد کلیهها میشود. این بیماری عمدتاً ناشی از فشار خون بالا و دیابت است و درمان قطعی ندارد، اما با مدیریت درست میتوان از بدتر شدن آن جلوگیری کرد. در مراحل پیشرفته، دیالیز یا پیوند کلیه ضروری است. کلیهها وظایف متعددی مانند تصفیه خون و حفظ تعادل الکترولیتها دارند، و در صورت آسیب، مواد زائد در خون تجمع مییابند. علائم بیماری کلیوی شامل خستگی، خارش پوست، ادرار بیشتر و ورم دستها و پاهاست. مراحل بیماری بهطور عمده بر اساس توانایی کلیهها در تصفیه خون از ضایعات سنجیده میشود و درمانها شامل داروها، تغییر رژیم غذایی و دیالیز است.
علائم بیماری کلیه
این بیماری معمولاً زمانی بروز میکند که عملکرد کلیهها به دلایلی مانند عفونت، آسیب یا بیماریهای مزمن مختل شود. علائم بیماری ممکن است در ابتدا نامحسوس باشند، اما با پیشرفت بیماری، علائم بیشتری بروز میکنند. در ادامه به برخی از علائم بیماری کلیه اشاره میکنیم:
1- تورم بدن (ادم)
کلیهها نقش مهمی در تنظیم تعادل مایعات بدن دارند. وقتی که کلیهها نتوانند این وظیفه را به درستی انجام دهند، مایعات اضافی در بدن تجمع پیدا کرده و باعث تورم در نواحی مانند پاها، مچ پا، دستها و صورت میشوند.
2- خستگی و ضعف عمومی
کلیهها هورمونی به نام اریتروپویتین تولید میکنند که به تولید گلبولهای قرمز خون کمک میکند. کاهش عملکرد کلیهها ممکن است منجر به کمخونی و در نتیجه احساس خستگی و ضعف شدید شود.
3- تغییرات در ادرار
تغییر در عادات ادراری یکی از علائم بارز بیماری های کلیه است. این تغییرات ممکن است شامل ادرار کم یا بیش از حد، تیره یا خونی شدن ادرار،بی اختیاری ادرار در سالمندان و احساس درد یا سوزش هنگام ادرار باشد. همچنین ممکن است فرد احساس کند که به دفعات زیادی نیاز به ادرار کردن دارد، به ویژه در شبها.
4- کاهش اشتها و کاهش وزن
بیماریهای کلیوی میتوانند باعث کاهش اشتها شوند. این ممکن است به دلیل تجمع سموم در بدن باشد که کلیهها نمیتوانند به درستی از بدن دفع کنند. کاهش وزن غیرمنتظره نیز ممکن است یکی از علائم بیماریهای کلیوی باشد.
5- خارش و خشکی پوست
کلیهها وظیفه دفع مواد زائد و حفظ تعادل مواد معدنی و مایعات بدن را بر عهده دارند. اگر کلیهها عملکرد درستی نداشته باشند، مواد زائد ممکن است در بدن تجمع پیدا کنند. این میتواند منجر به خارش شدید و خشکی پوست شود.
6- فشار خون بالا
از دیگر علائم بیماری کلیه، فشار خون است. کلیهها نقش مهمی در تنظیم فشار خون دارند. بیماریهای کلیوی میتوانند منجر به افزایش فشار خون شوند که خود میتواند به تشدید آسیب کلیهها کمک کند.
7- احساس طعم فلزی در دهان و بوی بد دهان
عملکرد ضعیف کلیهها میتواند منجر به تجمع مواد سمی در خون شود که باعث ایجاد طعم فلزی در دهان یا بوی بد دهان میشود.
8- درد در ناحیه پشت یا پهلو
برخی از انواع بیماریهای کلیوی، به ویژه عفونتهای کلیه یا سنگ کلیه، ممکن است باعث درد در ناحیه پایین پشت یا پهلوها شوند.
تشخیص بیماری کلیه
بیماری کلیه به مشکلات و اختلالاتی اشاره دارد که در عملکرد کلیهها تأثیر منفی میگذارد. کلیهها نقش بسیار حیاتی در حفظ تعادل مایعات بدن، دفع مواد زائد و تنظیم الکترولیتها دارند. تشخیص این بیماری معمولاً با استفاده از آزمایشات مختلف پزشکی انجام میشود و شناسایی به موقع آنها بسیار مهم است؛ زیرا در مراحل اولیه این بیماریها معمولاً علائم کمی دارند یا حتی بدون علامت هستند.
نشانههای بیماری کلیه
اولین مرحله تشخیص انواع بیماری کلیه، شامل شناسایی علائم اولیه است. از جمله مهمترین علائم میتوان به خستگی، تورم در پاها، افزایش فشار خون، تکرر ادرار، تغییر رنگ و بوی ادرار و درد در ناحیه کلیهها اشاره کرد. اگر بیماری در مراحل پیشرفته باشد، ممکن است علائمی همچون تهوع، استفراغ، و کاهش اشتها نیز ظاهر شوند.
آزمایشات تشخیصی بیماری کلیه
- آزمایش خون (اندازهگیری کراتینین و اوره): این آزمایش به منظور اندازهگیری سطح کراتینین و اوره در خون انجام میشود. سطح بالای این مواد نشاندهنده عملکرد نامناسب کلیهها است.
- آزمایش ادرار: آزمایش ادرار نیز از رایجترین روشهای تشخیصی بوده که میتواند حضور پروتئین، خون یا سایر مواد غیرعادی در ادرار را نشان دهد که نشاندهنده آسیب به کلیهها است.
- تصویربرداری (سونوگرافی، سیتیاسکن و MRI): این روشها به پزشکان کمک میکنند تا ساختار کلیهها و ناهنجاریهای احتمالی مانند سنگ کلیه یا تومور را بررسی کنند.
- بیوپسی کلیه: در مواردی که تشخیص دقیقتر مورد نیاز باشد، پزشک ممکن است از بیوپسی کلیه برای بررسی بافت کلیه استفاده کند. این روش میتواند علل دقیقتر مشکلات کلیوی را شناسایی کند.
عوامل خطر بیماری های کلیوی
برخی عوامل خطرزا مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماریهای قلبی، سابقه خانوادگی این بیماری و سن بالا خطر ابتلا به بیماری های کلیه را افزایش میدهند. افراد با این عوامل باید تحت مراقبت و بررسیهای دورهای قرار گیرند.
تشخیص به موقع بیماریهای کلیوی میتواند به جلوگیری از پیشرفت بیماری و حفظ سلامت کلیهها کمک کند. افراد با عوامل خطرزا باید مرتباً به پزشک مراجعه کنند و آزمایشات لازم را انجام دهند.
درمان بیماری های کلیه
درمان بیماریهای کلیه بسته به نوع بیماری، شدت و وضعیت کلی بیمار متفاوت است. بیماریهای کلیه میتوانند به دلایل مختلفی از جمله دیابت، فشار خون بالا، عفونتها، سنگ کلیه و دیگر شرایط مزمن یا حاد ایجاد شوند که علائم بیماری کلیه بسته به نوع آن متفاوت است. در ادامه به برخی از روشهای درمانی رایج برای بیماریهای کلیه اشاره میشود.
- کنترل بیماریهای زمینهای
اولین گام در درمان بیماریهای کلیه، کنترل بیماریهای زمینهای مانند دیابت و فشار خون است. دیابت و فشار خون بالا از عوامل اصلی بروز نارسایی کلیه هستند. با کنترل سطح قند خون و کاهش فشار خون، میتوان آسیبهای وارده به کلیهها را کاهش داد. برای این منظور، ممکن است پزشک داروهای خاصی مانند مهارکنندههای ACE یا داروهای مسدودکننده گیرنده آنژیوتانسین تجویز کند.
- رژیم غذایی مناسب
رژیم غذایی یکی از عوامل مهم در کنترل و درمان بیماریهای کلیه است. بیمارانی که از مشکلات کلیوی رنج میبرند، باید مصرف سدیم، پتاسیم، و فسفر را در رژیم غذایی خود محدود کنند. این امر میتواند به کاهش فشار بر کلیهها کمک کند.
همچنین مصرف مایعات نیز باید با توجه به وضعیت بیمار تنظیم شود. برخی افراد ممکن است نیاز به کاهش مصرف مایعات داشته باشند تا از ایجاد ورم و افزایش فشار روی کلیهها جلوگیری شود.
- درمان دارویی
در بسیاری از موارد، پزشک داروهایی را برای کاهش علائم این بیماری کلیه و کمک به عملکرد بهتر کلیهها تجویز میکند. این داروها ممکن است شامل دیورتیکها برای کاهش تورم و داروهای کاهش فشار خون باشند. همچنین ممکن است در موارد خاص، داروهای ضدالتهابی یا آنتیبیوتیکها برای کنترل عفونتهای کلیوی تجویز شوند.
- دیالیز
در موارد شدیدتر که کلیهها توانایی تصفیه خون را از دست دادهاند، دیالیز ضروری است. دیالیز فرآیندی است که طی آن، مواد زائد و مایعات اضافی از خون بیمار بهطور مصنوعی خارج میشود. دیالیز به دو روش همودیالیز و دیالیز صفاقی انجام میشود. در همودیالیز، خون بیمار از طریق یک فیلتر تصفیه میشود، در حالی که دیالیز صفاقی با استفاده از مایعی در حفره شکمی مواد زائد را خارج میکند.
- پیوند کلیه
در مواردی که نارسایی کلیه به مرحله پیشرفته رسیده و عملکرد کلیهها به شدت کاهش یافته است، پیوند کلیه یکی از گزینههای درمانی محسوب میشود. در این روش، یک کلیه سالم از فرد اهداکننده (که میتواند فرد زنده یا فرد فوتشده باشد) به بیمار پیوند زده میشود.
- پیشگیری و مراقبتهای حمایتی
پیشگیری از انواع بیماری کلیه بهوسیله سبک زندگی سالم اهمیت بسیاری دارد. مصرف آب کافی، ورزش منظم، پرهیز از مصرف دخانیات و کنترل وزن میتواند به کاهش احتمال بروز مشکلات کلیوی کمک کند. همچنین مراجعه منظم به پزشک برای بررسی عملکرد کلیهها و آزمایشهای خون و ادرار ضروری است.
- کنترل درد و علائم دیگر
بیماران کلیوی ممکن است با درد و علائم دیگری مانند خستگی و ضعف مواجه شوند. استفاده از مسکنهای تجویز شده توسط پزشک و مراقبتهای خاص برای کنترل علائم میتواند به بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک کند.
درمان بیماریهای کلیه باید بر اساس شرایط خاص هر بیمار تعیین شده و تحت نظر پزشک متخصص باشد تا به بهترین نتیجه منجر شود.
پیشگیری از ابتلا به بیماری های کلیه
پیشگیری از ابتلا به بیماری های کلیه یکی از موضوعات مهم در حوزه سلامت است که با رعایت نکات سادهای میتوان از بروز آن جلوگیری کرد. کلیهها نقش حیاتی در بدن دارند و مسئول دفع سموم و تعادل مایعات هستند. بنابراین حفظ سلامت آنها ضروری است. در ادامه به چند راهکار موثر برای پیشگیری از بیماریهای کلیه میپردازیم.
مصرف آب کافی
آب نقش اساسی در حفظ سلامت کلیهها دارد. مصرف منظم و کافی آب به دفع سموم و مواد زائد از بدن کمک میکند. روزانه حدود ۸ لیوان آب مصرف کنید تا از کاهش عملکرد کلیهها جلوگیری شود. کمآبی میتواند منجر به ایجاد سنگ کلیه و عفونتهای دستگاه ادراری شود که در نهایت به کلیهها آسیب میرساند.
کنترل فشار خون و دیابت
فشار خون بالا و دیابت دو عامل مهم در بروز بیماریهای کلیه هستند. کنترل این دو بیماری میتواند بهطور قابلتوجهی خطر ابتلا به نارسایی کلیه را کاهش دهد. برای کنترل فشار خون، مصرف نمک و چربیهای اشباعشده را کاهش دهید و بهطور منظم فعالیت بدنی داشته باشید. همچنین، قند خون از علائم بیماری کلیه است و فراد دیابتی باید سطح قند خون خود را به دقت مدیریت کنند.
تغذیه سالم و متعادل
یک رژیم غذایی سالم و متعادل به سلامت کلیهها کمک میکند. مصرف بیش از حد پروتئین، بهویژه گوشت قرمز و فرآوردههای گوشتی، میتواند فشار زیادی به کلیهها وارد کند. سعی کنید مصرف نمک را کاهش دهید و میوهها، سبزیجات و غلات کامل را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
ترک سیگار و کاهش مصرف الکل
سیگار کشیدن و مصرف الکل به مرور زمان به کلیهها آسیب میزند. سیگار باعث کاهش جریان خون به کلیهها میشود و این موضوع میتواند عملکرد آنها را مختل کند. الکل نیز با افزایش فشار خون و ایجاد سنگ کلیه، به کلیهها آسیب میزند. ترک سیگار و کاهش مصرف الکل به حفظ سلامت کلیهها کمک میکند.
فعالیت بدنی منظم
ورزش و فعالیت بدنی منظم یکی از بهترین روشها برای حفظ سلامت بیماری کلیه و جلوگیری از ابتلا به بیماریهای مرتبط با آنهاست. ورزش به بهبود گردش خون، کنترل وزن و کاهش فشار خون کمک میکند.
اجتناب از مصرف داروهای بیرویه
مصرف طولانیمدت و بیرویه برخی داروها، بهویژه داروهای مسکن مانند ایبوپروفن، ممکن است به کلیهها آسیب برساند. همیشه قبل از مصرف دارو با پزشک خود مشورت کرده و از مصرف خودسرانه داروها اجتناب کنید.
با رعایت این نکات میتوانید از ابتلا به بیماریهای کلیه جلوگیری کرده و سلامت کلیههای خود را حفظ کنید.
سخن پایانی
در این مقاله به طور کامل با انواع بیماری کلیه آشنا شدید. این بیماری به حالتی گفته میشود که عملکرد کلیهها در تصفیه خون و حذف مواد زائد از بدن دچار اختلال شود. این بیماریها میتوانند به دلایل مختلفی مانند دیابت، فشار خون بالا، عفونتها، و مشکلات ارثی به وجود آیند.
تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح بیماریهای کلیوی میتواند به جلوگیری از پیشرفت بیماری و کاهش عوارض آن کمک کند. حفظ سبک زندگی سالم، کنترل فشار خون و قند خون و مصرف آب کافی از عوامل مهم در پیشگیری از این بیماریها هستند. در صورت بروز هرگونه علائم مشکوک، مشاوره با پزشک ضروری است.
سوالات متداول
1- بیماری کلیه چیست؟
این بیماری به مشکلاتی اطلاق میشود که عملکرد طبیعی کلیهها را مختل کرده و ممکن است منجر به نارسایی کلیه شود. کلیهها وظیفه تصفیه خون و دفع مواد زائد از بدن را دارند.
2- چه عواملی باعث بیماری های کلیه میشوند؟
عوامل اصلی شامل عفونتهای کلیه، بیماریهای ژنتیکی، سنگ کلیه، دیابت، فشار خون بالا، مصرف طولانیمدت برخی داروها و بیماریهای خودایمنی مانند لوپوس هستند.
3- چه آزمایشهایی برای تشخیص بیماری انجام میشود؟
آزمایش خون (کراتینین و اوره)، آزمایش ادرار، سونوگرافی، سیتیاسکن، MRI و بیوپسی کلیه از مهمترین روشهای تشخیصی هستند.
4- انواع مختلف بیماری زجرآور کلیه کدامند؟
برخی از انواع رایج بیماریهای کلیوی عبارتند از عفونت کلیه (پیلونفریت)، سنگ کلیه، نارسایی کلیه (حاد و مزمن)، بیماری مربوط به کلیه پلیکیستیک (PKD) و گلومرولونفریت.
5- فاکتورهای خطر برای ابتلا به بیماری کلیه چیست؟
دیابت، فشار خون بالا، بیماریهای قلبی، سابقه خانوادگی بیماری و سن بالا از مهمترین عوامل خطرزا هستند.