سرطان غدد بزاقی یکی از انواع سرطان‌ها است که در بافت‌های غدد بزاقی آغاز می‌شود. میزان کشنده بودن این سرطان به نوع و مرحله آن بستگی دارد. برخی از انواع این بیماری رشد آهسته‌ای دارند و به راحتی قابل درمان هستند، در حالی که انواعی دیگر می‌توانند تهاجمی بوده و به سرعت به نقاط دیگر بدن سرایت کنند.
برای ارزیابی نتیجه نهایی این بیماری، تشخیص دقیق نوع و مرحله سرطان ضروری است. درمان معمولاً شامل ترکیبی از جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی می‌شود. به طور کلی، تشخیص به موقع، درمان سریع، پیگیری‌های منظم بعد از درمان و کمک گرفتن از پرستار بیمار، بهترین روش‌ها برای جلوگیری از عوارض جدی این بیماری محسوب می‌شوند.
سرطان غدد بزاقی
سرطان غده بزاقی نوعی سرطان است که بافت‌های غدد بزاقی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این غدد به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند: غدد بزاقی بزرگ، غدد بزاقی ماژور و غدد بزاقی کوچک. این غدد در نواحی سر، گردن و در نزدیکی گوش، دهان و پوست قرار دارند. اگرچه این سرطان می‌تواند در هر یک از این غدد ایجاد شود، اما اغلب در غده بزاقی بزرگ ظاهر می‌شود. در حالی که این نوع سرطان بیشتر در بزرگسالان شایع است، اما احتمال بروز آن در هر سنی وجود دارد. در ادامه با انواع سرطان غدد بزاقی آشنا می‌شوید:
- غدد پاروتید: این غدد بزرگ از گروه ماژور بوده و حدود 70 درصد عفونت‌های غدد بزاقی از این ناحیه آغاز می‌شود. هرچند بیشتر تومورهایی که در جلوی گوش و در این غده‌ها شکل می‌گیرند، خوش‌خیم هستند.
- غدد زیر فکی: این غدد نیز در دسته ماژور قرار دارند و با نام ساب‌مندیبولار شناخته می‌شوند. حدود 15 درصد از التهاب‌های غدد بزاقی در این ناحیه رخ می‌دهد و تقریباً نیمی از این موارد به شکل بدخیم ظاهر می‌شوند.
- غدد زیر زبانی: این غدد که به نام ساب‌لینگوال شناخته می‌شوند، در سقف دهان و زیر یا اطراف زبان قرار دارند. عفونت‌های غدد بزاقی در این ناحیه به ندرت دیده می‌شوند.
سرطان غدد بزاقی ممکن است ناشی از عوامل مختلفی باشد، هرچند علت دقیق آن معمولاً به خوبی شناسایی نشده است. در اینجا به برخی از علل و عوامل خطر مرتبط با تومورهای غدد بزاقی اشاره می‌شود:
- سن و جنسیت
- قرار گرفتن در معرض پرتو
- مصرف سیگار و الکل
- عوامل محیطی
- عوامل ژنتیکی
- عفونت‌های ویروسی
- تومورهای خوش‌خیم غدد بزاقی
به نقل از cancer.org :
غدد بزاقی اندام هایی در هر طرف صورت هستند. آنها بزاق (تف) می سازند، مایع روان کننده موجود در دهان و گلو. بزاق دارای آنزیم هایی است که فرآیند هضم (تجزیه) غذا را آغاز می کنند. همچنین دارای آنتی بادی ها و سایر موادی است که به جلوگیری از عفونت های دهان و گلو کمک می کند. 2 نوع اصلی غدد بزاقی عبارتند از: ماژور و مینور.
مراحل سرطان غدد بزاقی
زمانی که پزشک متخصص تشخیص دهد تومور در غدد بزاقی سرطانی است، آن را بر اساس اندازه و محل دقیق تومور مرحله‌بندی می‌کند. التهاب غدد بزاقی به چهار مرحله تقسیم می‌شود:
- تومور مرحله اول: تومورها در این مرحله بسیار کوچک هستند (کمتر از 2 سانتی‌متر) و هنوز متاستاز نداده‌اند.
- تومور مرحله دوم: در این مرحله، تومور کمی بزرگ‌تر شده (بین 2 تا 4 سانتی‌متر) اما همچنان در غده بزاقی محدود است.
- تومور مرحله سوم: در این مرحله، تومور سرطانی شده و از غده بزاقی خارج شده و به غدد لنفاوی همان سمت گردن گسترش یافته است.
- تومور مرحله چهارم: سرطان در این مرحله به غدد لنفاوی و سایر نقاط بدن متاستاز داده است.
پزشکان برای ارزیابی رشد و شدت سرطان غدد بزاقی، آنها را به سه سطح زیر تقسیم می‌کنند:
- تومورهای سطح یک: این تومورها به آرامی رشد می‌کنند و شباهت زیادی به سلول‌های طبیعی دارند، بنابراین شانس درمان بالاتری دارند.
- تومورهای سطح دو: رشد این تومورها با سرعت متوسط انجام می‌شود.
- تومورهای سطح سه: این تومورها با سرعت بسیار زیاد رشد می‌کنند و عموماً تهاجمی‌تر هستند.
بیشتر سرطان‌های غدد بزاقی، به ویژه در غدد پاروتید و زیر فکی، به شکل توده‌هایی بدون درد ظاهر می‌شوند. این توده‌ها ممکن است غیرمعمول نباشند و در بسیاری از موارد با پیشرفت بیشتر علائم ظاهر شوند. در سرطان‌های پاروتید، علائمی مانند درد، از دست دادن حس، یا مشکل در باز کردن فک می‌تواند رخ دهد. نشانه‌های احتمالی سرطان پیشرفته شامل بزرگ شدن سریع تومور، ضعف عصب صورت، نفوذ تومور به عمق بافت و بزرگ شدن غدد لنفاوی گردن است. بعضی جنبه های این سرطان به طرز عجیبی شبیه سرطان مثانه است.
سرطان‌های زیر فکی اغلب به صورت توده‌های بدون درد در ناحیه گردن ظاهر می‌شوند. در صورتی که درد وجود داشته باشد، ممکن است این حالت با التهاب اشتباه گرفته شود. دیگر علائم نادر شامل تثبیت تومور، نفوذ به پوست، فلج عصب‌های پایین صورت و بزرگ شدن غدد لنفاوی گردن است.
سرطان غدد زیر زبانی بیشتر به صورت توده‌ای در کف دهان مشاهده می‌شود. تومورهای جزئی غدد بزاقی نیز اغلب به شکل توده‌های بدون درد و بدون زخم زیر مخاط دهان، معمولاً در سقف دهان ظاهر می‌شوند. علائم این نوع تومورها به محل، اندازه، نوع تومور و میزان تهاجم آن به ساختارهای اطراف بستگی دارد.
برخی از علائم رایج سرطان غدد بزاقی عبارتند از:
- گرفتگی مداوم بینی
- احساس درد در دهان
- تغییرات ناگهانی در بینایی
- فلج صورت
- ایجاد زخم در مخاط دهان
- ضعف در یک طرف صورت
- مشکلات در بلع
- دشواری در باز کردن دهان
- تورم در دهان
تشخیص سرطان غدد بزاقی
پس از مشاهده علائم سرطان غدد بزاقی، پزشک با انجام معاینه فیزیکی و بررسی سابقه خانوادگی شما، به ارزیابی دقیق می‌پردازد. در این مرحله، او توده موجود در غدد بزاقی را بررسی کرده و نحوه عملکرد و تحریک اعصاب صورت را نیز مورد سنجش قرار می‌دهد تا میزان واکنش آنها را بسنجد.
در برخی موارد، به ویژه در مراحل اولیه بیماری، دندانپزشک نیز ممکن است با مشاهده علائم، به وجود توده پی ببرد. با این حال، هر توده‌ای در غدد بزاقی لزوما به معنی سرطان بدخیم نیست. برای تشخیص قطعی وجود تومور یا سلول‌های سرطانی، پزشک متخصص غدد و متابولیسم به نتایج یک سری آزمایشات تشخیصی نیاز دارد تا وضعیت را به دقت بررسی کند.
آزمایش‌های مورد نیاز برای تشخیص سرطان غدد بزاقی شامل موارد زیر است:
- سی‌تی‌اسکن: این روش با استفاده از اشعه ایکس، تصاویری دقیق از توده‌های موجود در غدد بزاقی تهیه می‌کند. سی‌تی‌اسکن اندازه تومور را به دقت مشخص کرده و می‌تواند نشان دهد که آیا تومور به بخش‌های دیگر بدن مانند استخوان‌ها یا ریه‌ها متاستاز داده است یا خیر.
- ام‌آر‌آی (MRI): با استفاده از امواج رادیویی، ام‌آر‌آی تصاویری دقیق از ساختارهای داخلی بدن ارائه می‌دهد. این روش مشابه سی‌تی‌اسکن است، اما به طور خاص میزان گسترش تومور به بافت‌های نرم مانند ماهیچه‌ها، عروق و اعصاب را نشان می‌دهد.
- اسکن توپوگرافی: در این روش با استفاده از مقدار کمی ماده رادیواکتیو، مشخص می‌شود که آیا تومور غدد بزاقی به غدد لنفاوی یا دیگر نقاط بدن متاستاز داده است یا خیر.
- بیوپسی: در این روش، نمونه کوچکی از بافت یا مایع تومور گرفته می‌شود و پاتولوژیست در آزمایشگاه به بررسی سلول‌های سرطانی آن می‌پردازد. بیوپسی می‌تواند بدخیم بودن تومور را تایید کند و اطلاعات دقیقی درباره نوع سرطان ارائه دهد.
درمان سرطان غدد بزاقی
جراحی تومور غدد بزاقی رایج‌ترین راهکار درمانی برای این نوع سرطان محسوب می‌شود. با انجام عمل جراحی، تومورهای موجود در غدد بزاقی قابل برداشتن هستند که این اقدام می‌تواند به بهبود و درمان بیمار کمک کند. در مواردی که تومور سرطانی و بدخیم است، علاوه بر جراحی، از روش‌های دیگری نظیر پرتو درمانی و شیمی‌درمانی به عنوان درمان‌های مکمل استفاده می‌شود.
پرتودرمانی یک روش درمانی است که در آن تیم مراقبت سرطان، ذرات انرژی یا پرتوهای پرانرژی را به سمت تومور هدایت می‌کند تا از رشد و گسترش سلول‌های سرطانی جلوگیری کند. شایع‌ترین نوع پرتودرمانی مورد استفاده برای سرطان غدد بزاقی، پرتودرمانی با پرتوهای خارجی است. این نوع درمان معمولا شامل جلسات روزانه به مدت پنج روز در هفته است و ممکن است تا هفت هفته ادامه داشته باشد.
در برخی موارد، از روش‌های پیشرفته‌تری مانند پرتودرمانی شتاب‌یافته استفاده می‌شود که شامل چندین درمان کوچک در روز است. این نوع درمان به‌خصوص برای بیمارانی که تومورهایشان نسبت به پرتودرمانی حساس‌تر است، می‌تواند موثرتر باشد. تیم درمانی ممکن است در کنار پرتودرمانی، داروهایی نیز تجویز کند که به افزایش اثربخشی درمان و کاهش عوارض جانبی کمک می‌کند.
به طور کلی، پرتودرمانی یک ابزار مهم در درمان سرطان غده بزاقی است و می‌تواند به بهبود نتایج درمانی و کیفیت زندگی بیماران کمک کند. انواع مختلفی از جراحی‌ها برای برداشتن تومورها در سرطان غدد بزاقی وجود دارد که انتخاب نوع جراحی بر اساس نوع، اندازه و محل دقیق تومور تعیین می‌شود. از جمله این روش‌ها عبارتند از:
- برداشتن بخشی از غده بزاقی
- برداشتن تمام غده بزاقی
- برداشتن غدد لنفاوی گردن
- جراحی‌های بازسازی
تاثیر سرطان غدد بزاقی بر رژیم غذایی
سرطان غدد بزاقی به دلیل عوارضی که به دنبال دارد مانند کاهش اشتها، تهوع و استفراغ، خشکی و درد گلو و ایجاد زخم در گلو و دهان می‌توانند بر رژیم غذایی تاثیر منفی بگذارند. اما باید توجه داشته باشید که رژیم غذایی خود نقش مهمی در حفظ سلامت غده پاروتید دارد و تغذیه متعادل می‌تواند به عملکرد بهینه این غده کمک کند. برخی از نکات مؤثر در این زمینه شامل موارد زیر هستند:
- هیدراتاسیون مناسب: مصرف کافی آب کمک می‌کند تا تولید بزاق به درستی انجام شود، که این امر نه تنها به هضم غذا کمک می‌کند بلکه از خشکی دهان جلوگیری می‌کند.
- ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها: غذاهای غنی از ویتامین‌های A و C و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند سیستم ایمنی را تقویت کرده و خطر عفونت‌های غدد بزاقی را کاهش دهند.
- غذاهایی که باید اجتناب کنید: مصرف زیاد غذاهای شیرین، فرآوری‌شده و لبنیات می‌تواند به ایجاد عفونت غدد بزاقی کمک کند. بنابراین، انتخاب رژیم غذایی متعادل و کاهش مصرف این مواد برای سلامت غده پاروتید ضروری است.
جمع بندی
سرطان غدد بزاقی نوعی از سرطان است که بافت‌های غدد بزاقی را درگیر می‌کند و می‌تواند به دو دسته خوش‌خیم و بدخیم تقسیم شود. این سرطان در غدد پاروتید، زیر فکی و زیر زبانی بیشتر مشاهده می‌شود و به طور کلی در بزرگسالان شایع‌تر است. علائم این بیماری شامل توده‌های بدون درد، مشکلات بلع و تغییرات در حس چشایی است. تشخیص به‌وسیله آزمایش‌هایی مانند سی‌تی‌اسکن، ام آر آی و بیوپسی انجام می‌شود.
درمان این نوع سرطان معمولاً شامل جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی است. عوامل خطر این بیماری شامل سن، جنسیت، قرار گرفتن در معرض پرتو، مصرف سیگار و الکل و برخی عفونت‌های ویروسی است. همچنین، رژیم غذایی سالم و متعادل تأثیر زیادی بر سلامت غده پاروتید دارد. مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین‌ها و هیدراتاسیون مناسب می‌تواند به بهبود عملکرد غدد بزاقی کمک کند. در نهایت، آگاهی از علائم، تشخیص به موقع و توجه به تغییرات رژیم غذایی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان غده بزاقی کمک کند و از عوارض جانبی درمان‌ها کاسته شود. شما می‌توانید برای نتایج بهتر از خدمات پرستاری پرستار اول بهره بگیرید.
سوالات متداول
سرطان غدد بزاقی چیست؟
سرطان غده بزاقی نوعی سرطان است که در بافت‌های غدد بزاقی شکل می‌گیرد. این غدد شامل غدد پاروتید، زیر فکی و زیر زبانی هستند و می‌توانند به طور خوش‌خیم یا بدخیم باشند.
علائم سرطان غده بزاقی چیست؟
علائم شامل توده‌های غیرمعمول در ناحیه غدد بزاقی، مشکلات بلع، تغییرات در حس چشایی، درد در ناحیه فک و بزرگ شدن غدد لنفاوی در گردن است. برخی بیماران ممکن است درد و اختلال در حرکات صورت را تجربه کنند.
چگونه می‌توان سرطان غده بزاقی را تشخیص داد؟
تشخیص به وسیله معاینه فیزیکی، تاریخچه پزشکی و آزمایش‌هایی مانند سی‌تی‌اسکن، ام آر آی و بیوپسی انجام می‌شود. این آزمایش‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا اندازه و محل تومور را مشخص کنند.
روش‌های درمان سرطان غده بزاقی چیست؟
درمان شامل جراحی برای برداشتن تومور، رادیوتراپی و شیمی درمانی است. البته نوع درمان بستگی به نوع و مرحله سرطان دارد.
آیا رژیم غذایی می‌تواند بر سرطان غدد بزاقی تأثیر بگذارد؟
بله، یک رژیم غذایی سالم و متعادل می‌تواند به عملکرد بهتر غدد بزاقی کمک کند. مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین‌ها و هیدراتاسیون مناسب می‌تواند به کاهش خطر عفونت‌ها و بهبود سلامت کلی کمک کند.
