زخم بستر در سالمندان چیست؟

زخم بستر در سالمندان یا زخم فشاری چیست و چگونه باید پانسمان شود؟

زخم بستر در سالمندان در سال های اخیر توجه بسیاری از خانواده ها را به خود جلب کرده است. اگر شما به عنوان پرستار سالمند در منزل مشغول به کار هستید  و در حال مراقبت از سالمند که توان حرکت کردن را ندارد و یا این که بر روی تخت  افتاده است و یا به اصطلاحی سالمند فلج می باشد می بایستی به عنوان مراقب سالمند حواستان به مسله زخم بستر در سالمندان باشد.

اگر نشانه های زخم بستر در سالمندان را مشاهده کردید به سرعت نزد پزشک متخصص بروید. در ابتدا پزشک شما را معاینه می کند و نوع زخم شما را مشخص می کند. آیا این زخم بستر است یا نه؟ آیا این نوع از زخم بستر تا چه حد نیاز به پانسمان و مراقبت دارد؟ آیا نیاز به جراحی تخصصی است یا نه؟ بهترین راه درمان چه می تواند باشد؟ حتی برای ارزیابی سلامتی سالمند ممکن است آزمایش خون هم بگیرد.

سوالات احتمالی که ممکن است دکتر بپرسد:

• علایم زخم بستر اولین بار از چه زمانی شروع شده است؟
• درجه درد در چه حدی است؟
• آیا سالمند قبلا با زخم بستر مواجه شده بود؟
• در حال حاضر چه مراقبت هایی توسط خانواده یا پرستار سالمند انجام می شود؟
• حالت های تغییرات جسمی سالمند در تخت چگونه است؟
• رژیم غذایی روزانه چگونه و مصرف آب در طول روز در چه حدی است؟

مراقبت از سالمند زخم بستر باید توسط یک پرستار سالمند زخم بستر متخصص در این زمینه صورت بپذیرد. چون اگر در طول معالجه، مراقبت های ویژه ای انجام نگیرد ممکن است علایم غیرقابل برگشتی بر روی بیمار بگذارد.

علایم زخم بستر در سالمندان چیست؟

بسته به نوع شدت زخم بستر در سالمندان، علایم متفاوتی وجود دارد ولی بیمارانی که بر روی ویلچر قرار دارند، بیشتر در معرض زخم بستر می باشند. زخم بستر بیشتر در قسمت هایی که استخوان وجود دارد دیده می شود. چون فشار استخوان در این قسمت بر پوست بیشتر شده و باعث ایجاد زخم  بستر یا زخم فشاری می شود. قسمت هایی از بدن که تحت زخم فشاری قرار دارند عبارتند از :

• پشت سر
• ساکروم
• باسن
• آرنج ها و قسمت های داخلی و خارجی زانو
• پاشنه های پا
• گونه ها
• ناحیه تناسلی خارجی در مردان
• پستان ها
• لاله گوش

زخم های فشاری یا زخم بستر به 4 مرحله تقسیم می شود:

مرحله اول: ممکن است در هنگام لمس بدن، رنگ پوست به صورت قرمز ظاهر شود و ممکن است خارش هم احساس گردد.

مرحله دوم: ممکن است زخم های سطحی و باز در پوست ظاهر شود و کم کم شروع به درد کند.

مرحله سوم: زخم به صورت دهانه باز می شود و بافت های زیر پوست آسیب می بینند.

مرحله چهارم: پوست عفونت های جدی داشته و ممکن است استخوان یا تاندون ها و ماهیچه ها مشاهده شود.

این زخم از قسمت های پرفشار بدن شروع شده و اگر معالجه نشود و پیشگیری صورت نپذیرد ممکن است قسمت های مختلف بدن را هم دربربگیرد.

درمان زخم بستر در سالمندان چگونه است؟

بهترین درمان

برای معالجه زخم بستر عبارتند از : کاهش فشار در ناحیه آسیب دیده، کاهش زخم، کنترل درد، جلوگیری از عفونت و تغذیه خوب

تیم مورد نیاز برای درمان زخم بستر در سالمندان 

لازمه درمان زخم بستر مراحل منظم مراقبتی که معمولا توسط یک کادر تیمی صورت می گیرد:

• یک دکتر متخصص که بر روند درمان نظارت دارد و معاینه انجام می دهد.
• یک مراقبت یا پرستار در خانه که وظیفه نگهداری از بیمار و معالجه زخم بستر در خانه را بر عهده دارد.
• یک فیزیوتراپ برای بهیود وضیعت حرکتی و نظارت بر حرکات فیزیکی بیمار.
• متخصص تغذیه که برنامه تغذیه بیمار را ارائه دهد.
• متخصص پوست و بیماری های پوستی برای معاینه بیمار.
• جراح مغز و اعصاب و ارتوپد و پوست و زیبایی و …
• مراقب سالمند آشنا به زخم بستر در سالمندان

کاهش فشار زخم یا زخم بستر چگونه انجام می گیرد؟

اولین گام در درمان زخم بستر، کاهش فشار و اصطکاکی است که موجب زخم می شود. استراتژی ها عبارتند از:

• تغییر جایگاه یا مکان بیمار

اگر سالمند یا بیمار ما دارای زخم بستر است باید در تایم های منظمی مکان و موقعیت بیمار تغییر یابد. مثلا اگر بر روی صندلی چرخ دار قرار دارد باید هر 15 دقیقه یکبار موقعیت آن را تغییر دهید و یا بدنش را تکان دهید و اگر بیمار به صورت خوابیده دراز کشیده باشد هر دو سات یکبار موقعیت و پوزیشن آن را تغییر دهید.

• لوازم جانبی

از تشک های مخصوص، بالشتک ها و کوسن های مخصوص استفاده کنید تا از آلودگی پوست محافظت کنند.

تمیز کردن زخم و پانسمان

مراقبت و معالجه زخم بستر وابسته به سطح زخم می باشد ولی به طور کلی روند تمیز و معالجه و پانسمان آن به صورت زیر است:

• تمیز کردن: اگر زخم به صورت سطحی باشد و زیاد عمقی نباشد باید آن را همیشه تمیز و خشک نگه دارید. باید با آب نمک بشورید و در هنگام تعویض لباس مواظب باشید تا آسیبی به زخم وارد نشود.
• باندپیچی کردن: باند پیچی باعث می شود زخم در یک رطوبت خاصی قرار بگیرد و به سرعت به معالجه تسریع بخشد. و باعث ممانعت برخورد محیط اطراف با زخم می شود.
• حذف بافت های آسیب دیده: بافت های زیر پوست که آسیب دیده اند باید تمیز و معالجه شوند و این کار نیاز به یک متخصص و یا جراح دارد.

داروهای مراقبت از زخم و سایر مداخلات

سایر مداخلات پزشکی عبارتند از :

• استفاده از دارو برای کنترل درد: تعدادی از داروها در کاهش درد مؤثر هستند، شما باید با پزشک خود مشورت کنید تا در مورد این داروها تحقیق کنید. این داروها قبل یا بعد از مراقبت از زخم بسیار مفید هستند.
• داروهای ضد عفونت: زخم های آلوده که به درمان های دیگر پاسخ نمی دهند می توانند با استفاده از برخی از آنتی بیوتیک ها درمان شوند.
• رژیم غذایی مناسب: انتخاب رژیم سالم و تغذیه مناسب می تواند باعث بهبود زخم شود.
• عمل جراحی : عمل جراحی ممکن است در درمان زخم ها ضروری باشد

زخم باز چیست؟

عوارض اصلی زخم باز خطر ابتلا به عفونت است. اگر ناحیه زخم تیره، خشک یا عمیق تر باشد، ممکن است خطر عفونت داشته باشد.

چگونه زخم بهبود می یابد، مراحل درمان زخم بستر در سالمندان چیست؟

مراحل بهبودی پیشرفت زخم به روش سازمان یافته شامل چهار فرآیند می باشد؛ هموستاز، التهاب، تکثیر و بلوغ. اگر چه مراحل بهبود زخم در محدوده قابل توجهی، ممکن است زخم، بسته به شرایط داخلی و خارجی بیمار کاهش یا پیشرفت کند.

چهار مرحله بهبودی زخم عبارت است از:

• مرحله هموستازی

هموستاز فرآیند بسته شدن زخم توسط لخته شدن را می گویند. هموستاز زمانی شروع می شود که خون از بدن خارج می شود و اولین مرحله از هموستاز محدود کردن جریان خون به علت تنگ شدن عروق خونی است. سپس پلاکتها با هم درگیر می شوند تا بخش در رگ خونی را ببندند. در نهایت، انعقاد اتفاق می افتد و فیبرهای تشکیل شده از پلاکت ها فیبرها را با پیوند مولکولی تقویت می کنند.

• فاز التهابی

دومین مرحله از ترمیم زخم مرحله التهابی است. التهاب مانع خونریزی و عفونت می شود و به سلولها اجازه می دهد تا زخم را ترمیم دهند و پاتوژن ها و بافت های آسیب دیده از محل زخم حذف می شود

• تکثیر و تکامل

فاز proliferative  یا بهبود زخم زمانی رخ می دهد که زخم با یک بافت جدید از ماتریکس کلاژن و خارج سلولی بازسازی می شود. علاوه بر این، باید یک شبکه عروق خونی جدید ایجاد شود تا اطمینان حاصل شود که بافت دانه ای سالم است و می تواند اکسیژن و مواد مغذی مناسب را دریافت کند.

• بلوغ

این مرحله به نام فاز تجدید زخم است و این مرحله توسط سلول های ترمیم زخم صورت می گیرد و سلولهایی که برای ترمیم زخم مورد استفاده قرار گرفته اند  اما دیگر مورد نیاز نیست، توسط آپوپتوز یا مرگ سلولی برنامه ریزی شده و حذف می شوند.

مواردی که سبب تسریع درمان زخم بستر در سالمندان می شوند چیستند؟

تغذیه خوب برای بهبود نیاز است. در طول روند بهبودی، مقدار کالری، پروتئین، ویتامین A و C و بعضی موارد باید  مورد استفاده قرار بگیرد.

اهداف تغذیه سالم

بدن شما نیاز به مواد مغذی مختلف برای درمان زخم ها دارد. آنچه که می خورید یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده سرعت ترمیم زخم بدن شما است. خوردن غذاهای مختلف برای گرفتن کالری، پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی که نیاز دارید ضروری است

پانسمان زخم بستر چیست و چگونه باید پانسمان شود؟

پانسمان توسط یک دکتر، پرستار سالمند، مراقب سالمند و یا پرستار بیمار برای کمک به بهبود زخم، جلوگیری از عفونت و سایر مشکلات استفاده می شود. پانسمان به اهداف مختلفی بستگی دارد به نوع، شدت و محل زخم. علاوه بر اینکه پانسمان مهمترین عامل کاهش خطر ابتلا به عفونت است، همچنین کمک می کند تا خونریزی را متوقف کند و شروع به لخته شدن جلوگیری نماید.

پانسمان هیدروکلوئید در سوختگی ها، زخم های خفیف تا متوسط، زخم های نابالغ، زخم های فشار و زخم های وریدی مورد استفاده قرار می گیرد.

پانسمان هیدروژل در زخم های بیش از حد دردناک، مایع و نکروتیک، زخم های فشار، سوختگی های درجه دوم یا بالاتر و زخم های عفونی استفاده می شود.

پانسمان آلژینات در مقادیر متوسط و بزرگ زخم، زخم های وریدی، زخم های درجه 3 یا 5 استفاده می شود.

پانسمان کلاژن را می توان برای زخم های مزمن، زخم های جراحی، سوختگی های درجه دوم یا بالاتر و زخم های سطح بزرگ استفاده کرد.

فاکتورهایی که مانع بهبود سریع زخم بستر می شوند چیست؟

بافت مرده (نکروز): بافت های مرده و ناخالصی ها فرآیند بهبود را تحت تاثیر قرار می دهند.

عفونت: زخم های باز ممکن است به علت عفونت باکتری ایجاد شود و بدن به جای بهبودی زخم تلاش می کند با عفونت مقابله کند.

خونریزی: خونریزی دائمی همیشه لایه های زخم را از هم جدا می کند و از پیوستن آنها جلوگیری می کند.

آسیب مکانیکی: به عنوان مثال، بیمارانی که ناپایدار هستند و به بستر متصل می شوند، خطر فشار و اصطکاک دائمی دارند.

شرایط پزشکی: برخی از بیماری های عروقی که دیابت، کم خونی و جریان خون را به منطقه خاصی از بدن محدود می کنند، یا اختلالاتی که بر سیستم ایمنی بدن دارند، ممکن است مانع بهبود زخم شود.

سالمندان: در سالمندان ممکن است زخم بستر به علت کهولت سن به جای ترمیم، افزایش یابد.

مواد دارویی طبیعی: مواد دارویی طبیعی در شرایط خاص پزشکی ممكن است بر روند بهبودی بدن تأثیر بگذارد.

سیگار کشیدن: سیگار کشیدن مانع از بهبودی و افزایش خطر عوارض می شود.

رگهای واریس: گردش خون محدود و تورم می تواند منجر به پارگی پوست و زخم دائمی شود.

خشکی: زخم هایی که در تماس با هوا (مانند زخم های پا) کمتر بهبود می یابند. سلول های مختلفی که در بهبودی وجود دارند مانند سلول های پوستی و سلول های ایمنی نیاز به محیط مرطوب دارند.

آیا زخم بستر یا زخم فشار در معرض هوا زودتر ترمیم می یابد؟

اکثر والدین و پرستاران سالمند یک رویکرد وابسته به زمان برای درمان زخم دارند: تمیز کردن، توقف خونریزی، و سپس اجازه می دهند در معرض هوا قرار بگیرد تا خشک شود. همانطور که در ادبیات پزشکی توضیح داده شده، هدف از این روش کاهش احتمال ابتلا به عفونت و سرعت بخشیدن به روند بهبود است. اما تحقیقات نشان داده است که بسیاری از مردم از این روش در کاهش و آسیب کوچک (مانند زخم سطحی یا خراش) استفاده می کنند. به گفته کارشناسان، تماس یک زخم با هوا یک اشتباه فاحش است زیرا باعث ایجاد محیط خشکی می شود که به دنبال آن مرگ سلول ها را به همراه دارد.

مطالعات نشان می دهد که رگ های خونی در حالتی که مرطوب و بسته باشند راحت تر از حالتی که زخم باز است، باعث ترمیم زخم می شود یعنی تعداد سلولهای مشغول بهبود زخم می شوند بیشتر است. مرطوب نگه داشتن زخم و بستن آن به مدت 5 روز بهترین عمل است. علاوه بر این، استفاده از پماد ضد باکتری نیز یک خطای معمول است، این پماد ممکن است موجب رطوبت زخم شود، اما ممکن است موجب تورم و واکنش های آلرژیک به نام درماتیت شود. استفاده دو بار در روز وازلین یک راه حل بسیار موثر است.

اطلاعات در مورد زخم بستر یا زخم های تحت فشار در این مقاله به منظور راهنمایی مردم به تشخیص و درمان نیست. تمام مراحل تشخیص و درمان را بدون مشورت با پزشک خود انجام ندهید.